Τον περασμένο Οκτώβριο, η ομάδα Andros Routes διοργάνωσε ένα πεζοπορικό φεστιβάλ διάρκειας 23 ημερών στην Άνδρο, στο οποίο συμμετείχαν περίπου 1.000 άτομα. «Στόχος του φεστιβάλ ήταν να γνωρίσουμε κατ’ αρχάς εμείς οι ίδιοι τον φυσικό και πολιτιστικό πλούτο της Άνδρου, εστιάζοντας σε τόπους που έχουν ξεχαστεί με την εγκατάλειψη της υπαίθρου», αναφέρει η Όλγα Καραγιάννη μιλώντας για το ανδριώτικο δίκτυο μονοπατιών μήκους 170 χλμ. με το οποίο ασχολείται η ομάδα, την ευρωπαϊκή πιστοποίηση Leading Quality Trails που έλαβε μεγάλο τμήμα του δικτύου, αλλά και για το πώς αντιμετωπίζει η ανδριώτικη κοινωνία πρωτοβουλίες σαν τη δική τους.
Γιατί αποφασίσατε να αναδείξετε τα μονοπάτια του νησιού; Με ποιο σκεπτικό διοργανώσατε το 10º Φεστιβάλ Πεζοπορίας Άνδρου, που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο;
Το φεστιβάλ είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την προσπάθεια που κάνουμε, μια 20μελής ομάδα εθελοντών, να συντηρήσουμε και να αναδείξουμε τα μονοπάτια του νησιού, ώστε να γίνουν ξανά λειτουργικά και ωφέλιμα για την κοινωνία. O βαθύτερος στόχος είναι να γνωρίσουμε κατ’ αρχάς εμείς οι ίδιοι τον απίστευτο φυσικό και πολιτιστικό πλούτο της Άνδρου, εστιάζοντας σε τόπους που ξεχάστηκαν με την εγκατάλειψη της υπαίθρου τις μεταπολεμικές δεκαετίες. Εξίσου σημαντικός στόχος είναι να τιμήσουμε τους ανθρώπους της Άνδρου, που σε πείσμα των καιρών κατοικούν στην ύπαιθρο, και να ζωντανέψουμε το νησί όταν οι τουρίστες του καλοκαιριού έχουν φύγει πια, παροτρύνοντας τις επιχειρήσεις να παραμείνουν ανοιχτές λίγο ακόμη, πριν από τη χειμερία νάρκη στην οποία «βυθίζονται» τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων. Το φεστιβάλ περιλάμβανε 23 μέρες πεζοπορίας και είχε εντυπωσιακή απήχηση: σχεδόν 1.000 συμμετοχές. Το δίκτυο μονοπατιών που φροντίζουμε ανέρχεται στα 170 χλμ. Πρόκειται για έναν πολύπλοκο ιστό διαδρομών που διατρέχει όλη την Άνδρο, ένα ορεινό νησί με εντυπωσιακό ανάγλυφο, μικρές εύφορες κοιλάδες, εκατοντάδες ρεματιές και ποταμούς συνεχούς ροής. Η ανθρώπινη παρουσία στην Άνδρο είναι αδιάλειπτη από την 4η χιλιετία π.Χ., μάρτυρες της οποίας είναι οι αναρίθμητες ξερολιθιές, τα αλώνια, τα κονάκια με τα πατητήρια, τα λιοτρίβια, τα τοξωτά γεφύρια και οι νερόμυλοι, εν ολίγοις ένα τοπίο βαθιά ανθρώπινο.
Το φεστιβάλ ήρθε να επισφραγίσει τις δράσεις του Andros Routes. Τι είναι ακριβώς και ποια η φιλοσοφία του;
«Andros Routes» είναι κατ’ αρχάς η ονομασία του φιλόδοξου οράματος μιας ολιγομελούς ομάδας ανθρώπων που άρχισε να εργάζεται το 2009, με σκοπό την ανάδειξη των μονοπατιών της Άνδρου και την καταγραφή της προφορικής ιστορίας της. Η ιδέα σταδιακά μετατράπηκε σε ένα πρακτικό εγχείρημα που περιλαμβάνει τον συστηματικό καθαρισμό και τη συντήρηση της σήμανσης 170 χλμ. διαδρομών, τη διενέργεια πεζοποριών όλο τον χρόνο, τη στήριξη ατόμων που επιθυμούν να έρθουν για πεζοπορία στην Άνδρο, την προβολή των διαδρομών μέσα από μια ιστοσελίδα σε πέντε γλώσσες, τη συνεργασία με πολιτιστικούς συλλόγους, σχολεία του νησιού, ταξιδιωτικούς οργανισμούς από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Με λίγα λόγια, η ιδέα Andros Routes εκφράζει τη δημιουργία ενός άτυπου, μη θεσμικά προβλεπόμενου ή κατοχυρωμένου, φορέα για τα μονοπάτια της Άνδρου. Χάρη στη βοήθεια πολλών ανθρώπων του νησιού, εθελοντών και χορηγών, τμήμα του δικτύου μονοπατιών –η διαδρομή Andros Route μήκους 100 χλμ.– έλαβε το 2015 την ευρωπαϊκή πιστοποίηση Leading Quality Trails. Η πιστοποίηση μας προσέφερε πολλά, ένα εκ των οποίων είναι η αναγνωρισιμότητα της Άνδρου στην ευρωπαϊκή αγορά πεζοπορίας.
Το δίκτυο μονοπατιών που φροντίζει η Andros Routes φτάνει σε μήκος τα 170 χλμ.
Ποια η σχέση της ανδριώτικης κοινωνίας με το δίκτυο των μονοπατιών;
Οι ντόπιοι σταδιακά αναγνωρίζουν το έργο και στηρίζουν το εγχείρημα. Δεν έλειψαν αντιδράσεις και αποκολλήσεις σημάτων και πινακίδων, κυρίως τα πρώτα χρόνια, αλλά η επιμονή και τα αποτελέσματα της προσπάθειας νομίζω πως έφεραν σημαντικές αλλαγές στη στάση των ανθρώπων της Άνδρου και έκαναν ορατές τις δυνατότητες αναβίωσης της υπαίθρου.
Ο πεζοπορικός τουρισμός έχει συμβάλει στην επέκταση της τουριστικής σεζόν στην Άνδρο;
Όλες οι ενδείξεις συνηγορούν προς αυτό το συμπέρασμα. Η παρουσία περιπατητών άνοιξη και φθινόπωρο ολοένα και αυξάνεται, ενώ όλο και περισσότεροι ταξιδιωτικοί οργανισμοί του εξωτερικού προσφέρουν ταξίδια για πεζοπορία στην Άνδρο. Περισσότερες είναι και οι επιχειρήσεις που δεν κλείνουν πλέον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Ελπίζουμε το επόμενο διάστημα να μπορέσουμε να «τρέξουμε» έρευνα που θα δώσει αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία για τον αριθμό των περιπατητών της Άνδρου.
Θεωρείτε ότι τα μονοπάτια πρέπει να «αυτοσυντηρούνται», δηλαδή να μη βασίζεται η βιωσιμότητά τους σε ευκαιριακές χρηματοδοτήσεις; Ποιος ο ρόλος των εθελοντών σε ένα δίκτυο μονοπατιών όπως αυτό της Άνδρου;
Θα είχε ενδιαφέρον να ερευνήσει κανείς πόσες εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ έχουν διατεθεί στην Ελλάδα από δημόσιους φορείς για τη δημιουργία ή την επαναλειτουργία πεζοπορικών δικτύων. Στην πλειονότητά τους τα έργα αυτά, μετά το πέρας των χρηματοδοτήσεων, μαράζωσαν. Η πραγματικότητα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία και η Αγγλία, όπου η φροντίδα των πεζοπορικών διαδρομών σε μεγάλο βαθμό επαφίεται στην εθελοντική εργασία των ντόπιων κάθε περιοχής με τη στήριξη και τη συνεργασία των αρχών, θα πρέπει κάτι να μας διδάξει. Η δική μας προσπάθεια εμφανίζει μεικτό χαρακτήρα. O εθελοντισμός αποτελεί βασική συνιστώσα, πλαισιώνεται όμως από προσπάθειες για έσοδα από πληθώρα πηγών: πωλήσεις αγαθών (π.χ. βιβλίου/χάρτη) και υπηρεσιών που σχετίζονται με την πεζοπορία, χορηγίες σε είδος και σε χρήμα, συνδρομές τοπικών επιχειρήσεων και ταξιδιωτικών οργανισμών του εξωτερικού.