Γιώργος Πρεβελάκης*: Αντι-πολιτικό ξέσπασμα
Με τον αριθμό προσώπων και κινημάτων που έχουν διεκδικήσει «αριστερό πρόσημο», ιδιαιτέρως εν Ελλάδι, τα «Κίτρινα Γιλέκα» μπορούν να ενταχθούν στην κατηγορία αυτή. Αν όμως μείνουμε σε στοιχειώδη πνευματική πειθαρχία, το φαινόμενο αυτό πρέπει να τοποθετηθεί στους αντίποδες – χωρίς, πάντως, αυτό να σημαίνει είναι «δεξιό».
Η Αριστερά προσφέρει σαφές πλαίσιο για την ανάγνωση της πραγματικότητας. Τα «Κίτρινα Γιλέκα» αδυνατούν και αδιαφορούν να κατανοήσουν τον κόσμο. Η Αριστερά εμπνέεται από ιδανικά: αλληλεγγύη, δικαιοσύνη, ισότητα. Εχει διεθνιστικές και περιβαλλοντικές ευαισθησίες. Τα «Κίτρινα Γιλέκα» ενδιαφέρονται για ίδια συμφέροντα.
Αντιδρούν αρνητικά σε ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον, τους πρόσφυγες και τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Η Αριστερά πιστεύει στη δύναμη της πολιτικής να αλλάξει τον κόσμο. Τα «Κίτρινα Γιλέκα» είναι αδιάφορα, συχνά εχθρικά προς την πολιτική και τους πολιτικούς. Τέλος, η Αριστερά υποτάσσεται στην οργανωτική πειθαρχία, την οποία θεωρεί προϋπόθεση για την πολιτική πράξη. Τα «Κίτρινα Γιλέκα» αρνούνται να ενταχθούν σε οποιαδήποτε συλλογική αντίληψη. Είναι, για τον λόγο αυτόν, χειραγωγήσιμα.
Τα «Κίτρινα Γιλέκα» αποτελούν τμήμα του γενικότερου φαινομένου το οποίο, ανάμεσα σε άλλα, έφερε τον Τραμπ στην εξουσία και προκάλεσε το Brexit. Μαζί με τη χρεοκοπία των ελίτ, συγκροτούν τις δύο συμπληρωματικές όψεις της δυτικής παρακμής.
Τι διαφοροποιεί τη γαλλική εκδοχή; Αναμφίβολα, η δαιμόνια ιδέα να αξιοποιηθούν τα γιλέκα ασφαλείας των αυτοκινητιστών. Εδωσαν ταυτότητα σε ένα κίνημα το οποίο στερείται συνεκτικού ιστού. Η επινόηση μιας «εικονογραφίας» επέτρεψε το πέρασμα σε μιαν ανώτερη φάση. Η αμφισβήτηση απέκτησε πρόσωπο. Μέγα μέρος από την επιτυχία της εικονογραφικής καινοτομίας οφείλεται στο κίτρινο: το χρώμα του τυφλού θυμού, του ένδον (visceral) φθόνου, της άκριτης μισαλλοδοξίας. Η Γαλλία του Μακρόν ενδεχομένως θα ξεπεράσει τα τραύματα. Ομως, η πρόσφατη γαλλική κρίση έδειξε ότι η Ευρώπη εδράζεται σε ένα ηφαίστειο. «Ενα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη, ο κομμουνισμός», έγραφε ο Μαρξ στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο». Το φάντασμα που πλανιέται σήμερα πάνω από την Ευρώπη είναι τα «Κίτρινα Γιλέκα». Η τραγωδία του 19ου αιώνα επαναλαμβάνεται ως φάρσα;
Είναι, ίσως, η μόνη ομοιότητα την οποία μπορούμε να εντοπίσουμε ανάμεσα στο νέο γαλλικό ονοματολογικό προϊόν και στην Αριστερά.
* Ο κ. Γ. Πρεβελάκης είναι καθηγητής Γεωπολιτικής στη Σορβόννη (Paris I).
Κώστας Λαπαβίτσας*: Αντι-νεοφιλελεύθερη οργή
Η εκλογή του Εμανουέλ Μακρόν ήταν η τελευταία «εύκολη» λύση για το γαλλικό κατεστημένο. Η αποτυχία του αναδεικνύει το αδιέξοδο που αντιμετωπίζει πλέον η Γαλλία, αλλά και η Ε.Ε.
Δύο παράγοντες έχουν καθορίσει την δύσκολη κατάσταση της γαλλικής οικονομίας και κοινωνίας. Ο πρώτος είναι η υπερδιόγκωση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Η στροφή της Γαλλίας προς τις χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες ήταν εντονότατη, με αποτέλεσμα την εξασθένιση του παραγωγικού τομέα.
Ο δεύτερος είναι η ανταγωνιστική υπεροχή της Γερμανίας, η οποία είναι πλέον ο αδιαμφισβήτητος ηγεμόνας της Ευρώπης. Η Γαλλία δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τη Γερμανία και δεν έχει τη δυνατότητα να σταθεί απέναντί της πολιτικά. Τίποτε σημαντικό δεν γίνεται στην Ευρώπη αν δεν μιλήσει πρώτα το Βερολίνο.
Εχει μεγάλη σημασία ότι η κυριαρχία της Γερμανίας θεμελιώθηκε κυρίως λόγω του ευρώ. Παγώνοντας τους μισθούς για χρόνια και χειροτερεύοντας τις συνθήκες των εργαζομένων, η Γερμανία κέρδισε γιγαντιαίο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα απέναντι σε άλλες χώρες που δεν μπορούσαν πλέον να υποτιμήσουν το νόμισμά τους. Η ΟΝΕ έβαλε τις βάσεις της γερμανικής ηγεμονίας και ακριβώς γι’ αυτό δεν πρόκειται η Γερμανία να δεχθεί ουσιαστικές αλλαγές στη λειτουργία της.
Η οικονομική καθίζηση της Γαλλίας αναπόφευκτα μεταφράστηκε σε μεγάλες εισοδηματικές ανισότητες, φτώχεια και επίμονη ανεργία για τα λαϊκά στρώματα. Εφερε επίσης τεράστιες πιέσεις στα μεσαία στρώματα. Εδώ βρίσκεται η κοινωνική βάση των «Κίτρινων Γιλέκων».
Το γαλλικό κατεστημένο όμως είτε δεν έχει καταλάβει τι έχει συμβεί είτε δεν ξέρει τι να κάνει. Από τη μια, οι μεγαλόστομες διακηρύξεις του Μακρόν περί αναγέννησης της Ε.Ε. και της ΟΝΕ προκαλούν ειρωνικά χαμόγελα στο Βερολίνο. Από την άλλη, η προσπάθεια να ανακτηθεί η γαλλική ανταγωνιστικότητα χτυπώντας τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας των Γάλλων εργαζομένων, το μόνο που θα καταφέρει είναι να χειροτερέψει τη ζωή των φτωχότερων στρωμάτων. Εχουν απόλυτο δίκιο τα λαϊκά στρώματα όταν αντιδρούν με οργή.
Τα «Κίτρινα Γιλέκα» έχουν προσφέρει ιστορική υπηρεσία κάνοντας πασίδηλη την κενότητα του Μακρόν, αλλά και την κρίση που σοβεί στην Ευρώπη. Αντιδρούν στα αδιέξοδα της νεοφιλελεύθερης πορείας της Ε.Ε., τα οποία για χρόνια τονίζει η Αριστερά. Βρισκόμαστε σε τέλος εποχής.
* Ο κ. Κώστας Λαπαβίτσας είναι καθηγητής Οικονομικών στο SOAS του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.