Ο κοινωνικός και οικονομικός αντίκτυπος θα είναι μεγάλος, όταν σε περίπου πέντε χρόνια θα είναι έτοιμη η βιοτεχνολογική πλατφόρμα με τα δισεκατομμύρια τροποποιημένα βιομόρια που θα μπορούν να αποκαθιστούν ελαττώματα και να θεραπεύουν πλήθος ανίατων, σήμερα, ασθενειών.
Η ανάπτυξη αυτής της πρωτοποριακής πλατφόρμας αποτελεί ελληνικό εγχείρημα, το οποίο χρηματοδοτήθηκε προ ημερών από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας με περίπου δύο εκατομμύρια ευρώ (1.972.000 ευρώ για πέντε έτη). Πρωτεργάτης της ιδέας για τη δημιουργία αυτού του επαναστατικού «εργαλείου» και αποδέκτης της σημαντικής για την Ελλάδα χρηματοδότησης (η πρώτη στον τομέα των εφαρμοσμένων επιστημών ζωής και η δεύτερη στο πλαίσιο του Consolidator Grant στην κατηγορία των επιστημών της ζωής) είναι ο δρ Γιώργος Σκρέτας. Ο διαπρεπής ερευνητής εργάζεται με την ομάδα του, που θα διευρυνθεί για την υλοποίηση του project, στο Ινστιτούτο Βιολογίας, Φαρμακευτικής Χημείας και Βιοτεχνολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.
Τουλάχιστον 50 σοβαρές διαταραχές, μεταξύ αυτών η νόσος Alzheimer, η νόσος Huntington, οι συστημικές αμυλοειδώσεις, ο διαβήτης τύπου 2, η κυστική ίνωση κ.ά., χαρακτηρίζονται από μια προβληματική αναδίπλωση συγκεκριμένων πρωτεϊνών. Η ανακάλυψη μικρών μορίων με την ικανότητα να επιδιορθώνουν την προβληματική αναδίπλωση αυτών των πρωτεϊνών, μια ιδέα που «δούλευε» από χρόνια ο κ. Σκρέτας, θα επιταχύνει την ανακάλυψη φαρμάκων κατά των παραπάνω ασθενειών. Συγκεκριμένα, εφαρμόζοντας αρχές της συνθετικής βιολογίας και της μοριακής εξέλιξης, ο Ελληνας ερευνητής ανέπτυξε τροποποιημένα βακτήρια που θα λειτουργούν ως αυτόνομη και υψηλής απόδοσης πλατφόρμα δημιουργίας ενώσεων-«οδηγών» με εν δυνάμει θεραπευτικές ιδιότητες – ένα νέο «εργαλείο» το οποίο θα είναι ευρέως εφαρμόσιμο, πολύ αποτελεσματικό, απλό στην εφαρμογή του, γρήγορο και φθηνό.
Η ιδέα ήταν ότι ένα βακτήριο θα μπορούσε να μετατραπεί σε ένα είδος «κυτταρικού εργαστηρίου» ανακάλυψης ενώσεων με εν δυνάμει θεραπευτικές ιδιότητες κατά σοβαρών νόσων, όπως π.χ. Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον. Η ιδέα αποδείχτηκε ότι ήταν απόλυτα εφαρμόσιμη, σημειώνει ο κ. Σκρέτας. Μέχρι τώρα καμία τεχνολογία δεν μπορεί να αξιολογεί άμεσα δισεκατομμύρια μοριακών ενώσεων ως δυνητικά φάρμακα. «Στο εργαστήριό μας έχουμε ήδη μελετήσει περίπου 200 εκατομμύρια. Με την πλατφόρμα που προτείναμε φιλοδοξούμε να φθάσουμε στα 5,6 δισεκατομμύρια», εξηγεί ο ίδιος.
Δεν αρκεί η ιδέα
Ο κ. Σκρέτας μιλάει στην «Κ» για το πόσο επίπονο και χρονοβόρο είναι για έναν ερευνητή από την Ελλάδα, μια μικρή χώρα με υστέρηση σε υποδομές, να αποσπάσει από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας μια υψηλή χρηματοδότηση. «Χρειάζεται χρόνος να προετοιμάσεις την ιδέα σου, την πρότασή σου και τον εαυτό σου. Κάποια στιγμή έρχεται μια ιδέα για ένα σημαντικό project με μεγάλο αντίκτυπο· για να ωριμάσει στο μυαλό σου μπορεί να χρειαστούν μήνες ή και χρόνια. Μετά αυτή η ιδέα πρέπει να μετατραπεί σε μια καλοδιατυπωμένη σαφή ερευνητική πρόταση, αλλά και να αναπτυχθεί το προφίλ του αιτούντα ως του καταλληλότερου να την υλοποιήσει. Τα χρήματα είναι πολλά και αξιολογούν εξονυχιστικά όχι μόνο αν είναι καλό το project, αλλά και αν έχει τις απαιτούμενες τεχνικές δεξιότητες ο άνθρωπος που θα το διεκπεραιώσει». Ο Γιώργος Σκρέτας αποφοίτησε από τη Σχολή Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ και συνέχισε τις σπουδές του στη Βιοχημική Μηχανική στα Πανεπιστήμια Princeton και Texas at Austin των ΗΠΑ. Το 2010 έλαβε μια διεθνή υποτροφία επανένταξης Marie Curie από την Ε.Ε. και επέστρεψε στην Ελλάδα και στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών, όπου εργάζεται έκτοτε ως κύριος ερευνητής.
Κοιτίδες αριστείας στη χώρα μας
«Οι χρηματοδοτήσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας (ERC) είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικές και αφορούν ερευνητές από όλο τον κόσμο που δραστηριοποιούνται σε χώρες της Ε.Ε. Θεωρούνται, δε, από τις πιο ανταγωνιστικές διεθνώς. Είναι εξαιρετικά σημαντικό για την Ελλάδα να μπορεί να συναγωνίζεται στη διεκδίκηση τέτοιων χρηματοδοτήσεων. Οχι μόνο επειδή πρόκειται για ποσά που υπερβαίνουν κατά κανόνα το 1,5 εκατομμύριο ευρώ, αλλά επειδή σηματοδοτούν την ύπαρξη αριστείας στη χώρα», σημειώνει στην «Κ» ο Νεκτάριος Ταβερναράκης, πρόεδρος του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ), καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ERC. «Είναι, επίσης, ιδιαίτερα θετικό το ότι Ελληνες ερευνητές από ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια της χώρας μπορούν να διεκδικούν με επιτυχία τέτοιες υψηλές διακρίσεις. Να αναφέρω ότι η κατηγορία χρηματοδοτήσεων Consolidator Grant αφορά ερευνητές οι οποίοι βρίσκονται σε σχετικά αρχικό στάδιο της καριέρας τους, έχοντας ήδη αποκτήσει ερευνητική και ακαδημαϊκή ανεξαρτησία. Στη συγκεκριμένη προκήρυξη, που έγινε για το 2018, πλην του κ. Σκρέτα, άλλοι δύο Ελληνες επιστήμονες πέτυχαν τέτοιες χρηματοδοτήσεις: η δρ Yuliana Boycheva, ερευνήτρια του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του ΙΤΕ και ο δρ Θωμάς Στεργιόπουλος, επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Χημείας του ΑΠΘ», λέει ο κ. Ταβερναράκης.
«Συνολικά, στα 11 χρόνια από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας, 63 ερευνητικά προγράμματα έχουν χρηματοδοτηθεί από το ERC στην Ελλάδα, με συνολικό προϋπολογισμό πάνω από 86 εκατ. ευρώ. Μόνο στο ΙΤΕ, έχουν χρηματοδοτηθεί 25 ερευνητικά προγράμματα με συνολικό προϋπολογισμό που ξεπερνά τα 30 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για ουσιαστική και υψηλού κύρους στήριξη της έρευνας που γίνεται στην Ελλάδα», αναφέρει ο κ. Ταβερναράκης. Οπως εξηγεί ο κ. Σκρέτας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας χρηματοδοτεί ξεχωριστά τρεις κατηγορίες ερευνητών, με βάση την ακαδημαϊκή τους «ηλικία», μια πολιτική που θεωρείται «πολύ δίκαιη». Μέσω του διαγωνισμού Starting Grant χρηματοδοτούνται ερευνητές που έχουν ολοκληρώσει το διδακτορικό τους ένα με επτά χρόνια πριν. Στον διαγωνισμό Consolidator Grant μπορούν να υποβάλουν αίτηση ερευνητές με 7-12 χρόνια μεταδιδακτορική εμπειρία. Το Advanced Grant απευθύνεται σε ερευνητές εξέχοντες στο πεδίο τους, με μεγάλη ακαδημαϊκή εμπειρία, 12 ετών και άνω.