Η ίδρυση της οργάνωσης Greenpeace

Η ίδρυση της οργάνωσης Greenpeace

7' 27" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ορισμένα γεγονότα αφήνουν ισχυρό αποτύπωμα στην Ιστορία. Στις 16 Σεπτεμβρίου 1971, μια μικρή ομάδα ακτιβιστών ξεκίνησε με ένα παλιό αλιευτικό πλοίο από το Βανκούβερ του Καναδά με προορισμό τις Αλεούτιες Νήσους, στα ανοιχτά της Αλάσκας, όπου οι ΗΠΑ επρόκειτο να πραγματοποιήσουν πυρηνικές δοκιμές.

Η πρώτη δοκιμή που είχαν κάνει στο ίδιο σημείο το 1964, εκτός από την έκλυση μεγάλης ποσότητας ραδιενέργειας, είχε προκαλέσει ισχυρό σεισμό και τσουνάμι. Με μοναδικό όπλο το όραμα για έναν πράσινο και ειρηνικό κόσμο, οι ακτιβιστές επιχείρησαν να εισέλθουν στην απαγορευμένη ζώνη και να ανατρέψουν τα αμερικανικά σχέδια. Παρότι δεν τα κατάφεραν, η τολμηρή πράξη τους έγινε γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο.

«Χθες το βράδυ, εμείς οι Καναδοί ξεκινήσαμε το ειρηνικό πρασίνισμα (greenpeacing) της Αμερικής». Με αυτά τα λόγια, ο δημοσιογράφος Ben Metcalfe άρχισε τη ραδιοφωνική εκπομπή του μέσα από το μαγειρείο του πλοίου. «Ονομάσαμε το πλοίο μας “Greenpeace” διότι είναι το καλύτερο όνομα που θα μπορούσαμε να σκεφτούμε για να συνενώσουμε τις δύο μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας, τη διάσωση του περιβάλλοντος και την ειρήνη στον κόσμο». Και συνέχισε: «Δεν θεωρούμε τους εαυτούς μας ριζοσπάστες». «Είμαστε συντηρητικοί, που επιμένουμε στη συντήρηση του περιβάλλοντος για τα παιδιά μας και τις μελλοντικές γενιές». Μέχρι το τέλος της χρονιάς, οι ΗΠΑ είχαν ανακοινώσει ότι θα σταματούσαν τις πυρηνικές δοκιμές στην Αλάσκα και το νησί το οποίο χρησιμοποίησαν κηρύχθηκε καταφύγιο πτηνών. Ενα νέο, διαφορετικό από τα ήδη υπάρχοντα, περιβαλλοντικό κίνημα είχε μόλις γεννηθεί.

Η ίδρυση της οργάνωσης Greenpeace-1

Από το Βανκούβερ σε όλο τον κόσμο

Εκείνη την εποχή, η Βρετανική Κολομβία, επαρχία του Καναδά στην οποία ανήκει το Βανκούβερ, ήταν το πιο απίθανο μέρος όπου θα μπορούσε να ευδοκιμήσει ένα αντισυμβατικό περιβαλλοντικό κίνημα. Και τούτο διότι δεν ήταν παρά μια απέραντη, άγονη και αραιοκατοικημένη περιοχή, με μια πολιτική κουλτούρα που είχε άμεσα επηρεαστεί από την εξορυκτική βιομηχανία, η οποία κυριαρχούσε στην καναδική οικονομία, και το άφθονο κέρδος που προσέφερε στην τοπική κοινωνία. Η μέριμνα για το περιβάλλον δεν ήταν στις προτεραιότητες της τοπικής κυβέρνησης, και η κοινωνία των πολιτών δεν είχε ακόμη οργανωθεί. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, όπου οι περιβαλλοντικές οργανώσεις μπορούσαν να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη κατά των κυβερνητικών αρχών για να καταγγείλουν τυχόν παραβίαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, οι πολίτες της Βρετανικής Κολομβίας έπρεπε να ζητήσουν την άδεια της ίδιας της κυβέρνησης προτού κινήσουν οποιαδήποτε διαδικασία. Ετσι, είχαν ελάχιστες δυνατότητες να στραφούν κατά της καταστρεπτικής για το περιβάλλον εξορυκτικής βιομηχανίας.

Ωστόσο, τα εδάφη συχνά αποδεικνύονται λιγότερο άγονα απ’ όσο φαίνονται. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, μια σειρά από γεγονότα συνέβαλαν στην εδραίωση του νέου κινήματος, που συνδύαζε την οικολογία με τον ριζοσπαστικό ειρηνισμό και τη μη βίαιη δράση. Στα γεγονότα αυτά συγκαταλέγονται ο πόλεμος του Βιετνάμ, η ανάδυση μιας υποκουλτούρας και το αυξημένο αντιαμερικανικό αίσθημα πολλών Καναδών. Το Βανκούβερ δεν έστειλε στρατό στο Βιετνάμ και υποδέχτηκε στωικά τους Αμερικανούς ειρηνιστές που ήθελαν να αποφύγουν τη στράτευση. Ωστόσο, έρευνες αποκάλυψαν ότι καναδικές εταιρείες εξόρυσσαν ουράνιο για την κατασκευή αμερικανικών όπλων και επινοούσαν χημικά και βιολογικά όπλα που εξήγαν στις ΗΠΑ. Ο αντιαμερικανισμός έφθασε στο απόγειό του στα τέλη της δεκαετίας του ’60, όταν οι ΗΠΑ ξεκίνησαν μια σειρά νέων υπόγειων πυρηνικών δοκιμών σε ηφαιστειογενή νησιά ανοιχτά της Αλάσκας. Οι διαμαρτυρίες και οι πορείες κατά των πυρηνικών δοκιμών αποκάλυψαν μία ακόμη σημαντική πτυχή του προβλήματος, η οποία αφορούσε τις συνέπειες της πυρηνικής ραδιενέργειας και ιδίως την τοξικότητά της για το περιβάλλον και τον άνθρωπο.

Η ίδρυση της οργάνωσης Greenpeace-2

Αμτσίτκα, Αλεούτιες Νήσοι. Τσιμεντένιο υπόστεγο στο σημείο όπου το 1969, σε βάθος 1.300 μέτρων, πραγματοποιήθηκε πυρηνική δοκιμή από τις ΗΠΑ. Δύο χρόνια μετά, η Greenpeace επιχείρησε για πρώτη φορά να εμποδίσει πυρηνικές δοκιμές.

Σε αναζήτηση χρημάτων για την αγορά πλοίου

Η οικολογική προσέγγιση του αντιπυρηνικού κινήματος άρχισε να παίρνει συγκεκριμένη μορφή μέσα από τη συντονισμένη δράση ορισμένων Καναδών δημοσιογράφων και αυτοεξόριστων Αμερικανών ακτιβιστών, που θα αποτελούσαν και τον βασικό πυρήνα του κινήματος. Τα άρθρα του Bob Hunter στον ημερήσιο Τύπο, οι ραδιοφωνικές εκπομπές του Bennett Metcalfe και οι εκστρατείες των Irving και Dorothy Stowe και των Jim και Marie Bohlen αφύπνισαν την κοινή γνώμη και συνέβαλαν στη γνωστοποίηση και την κατανόηση των προβλημάτων. Η πρωτότυπη και τολμηρή ιδέα να χρησιμοποιήσουν ένα πλοίο για να προσεγγίσουν τις επικίνδυνες περιοχές και να διαμαρτυρηθούν με αυτόν τον τρόπο στο επίμαχο σημείο, ανήκει σε μια γυναίκα της παρέας, την Αμερικανίδα Marie Bohlen, μέλος μιας από τις παλαιότερες και δυναμικότερες περιβαλλοντικές οργανώσεις, της Sierra Club. Η πηγή έμπνευσης έλκει την καταγωγή της από τις παραδόσεις της θρησκευτικής κοινότητας των Κουάκερων, ιδιαίτερα την αποχή από τη βία και την επιβεβαίωση («bearing witness»), μια μορφή παθητικής διαμαρτυρίας που εκδηλώνεται με την καταγραφή της αποδοκιμασίας μιας δραστηριότητας και την άσκηση ηθικής πίεσης απλώς και μόνο με την παρουσία στο σημείο όπου τελείται η επίμαχη δραστηριότητα.

H Sierra Club, στην οποία ανήκαν και άλλα μέλη της παρέας, αρνήθηκε να στηρίξει το τολμηρό εγχείρημα. Οι Stowe και Bohlen ίδρυσαν τότε μια επιτροπή με την ονομασία «Μη δημιουργήσετε κύμα» (Don’t Make a Wave Committee) και προσπάθησαν να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα χρήματα για να αγοράσουν το πλοίο που θα τους μετέφερε στην απαγορευμένη ζώνη των πυρηνικών δοκιμών. Εθελοντές πωλούσαν κονκάρδες προς 25 σεντ τη μία και τοποθέτησαν κουτάκια για δωρεές σε καταστήματα σε όλο το Βανκούβερ. Χρειάζονταν, ωστόσο, άμεσα χρήματα. Η λύση βρέθηκε μέσα από τη διοργάνωση μιας μεγάλης συναυλίας με γνωστούς τραγουδιστές. Τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν σχεδόν αμέσως.

Τα έσοδα από την εκδήλωση αυτή διατέθηκαν για την αγορά του παλιού αλιευτικού «Phyllis Cormack», το οποίο μετονομάστηκε αμέσως σε «Greenpeace». Λίγο πριν αναχωρήσει για το πρώτο ταξίδι, ο Bob Hunter πήρε από τη βιβλιοθήκη του ορισμένα βιβλία για να του κρατήσουν συντροφιά καθ’ όλη τη διάρκεια της επικίνδυνης αποστολής. Καθώς διάλεγε τα βιβλία, ένα έπεσε από τα ράφια στο πάτωμα. Ηταν το «Warriors of the Rainbow», απ’ όπου θα έπαιρνε αργότερα το όνομά του το επόμενο πλοίο της Greenpeace.

Η επιτροπή «Μη δημιουργήσετε κύμα» μετονομάστηκε σε «Greenpeace» το 1972 και απέκτησε νομική υπόσταση.

Η ίδρυση της οργάνωσης Greenpeace-3

Ιούλιος 1985. Το πλοίο-σύμβολο της Greenpeace «Rainbow Warrior» βυθίζεται στο λιμάνι του Οκλαντ στη Νέα Ζηλανδία, λίγα λεπτά μετά την έκρηξη βόμβας που είχαν τοποθετήσει Γάλλοι πράκτορες.

Η πρώιμη εμπλοκή της οργάνωσης σε διαμαρτυρίες στη θάλασσα διαμόρφωσε και τη μεταγενέστερη δράση της και προσδιόρισε τις εκστρατείες στις οποίες θα πρωτοστατούσε. Ετσι, συνέχισε την αντιπυρηνική δραστηριότητά της, αυτή τη φορά κατά των γαλλικών πυρηνικών δοκιμών στην ατόλη Μουρουρόα της Πολυνησίας. Λίγο αργότερα, στράφηκε κατά της φαλαινοθηρίας και των κρατών με φαλαινοθηρικούς στόλους, όπως η Σοβιετική Ενωση, οι ΗΠΑ, η Νορβηγία, η Ιαπωνία και η Ισλανδία. Αυτή τη φορά η Greenpeace παρέταξε φουσκωτές λέμβους μπροστά στα φαλαινοθηρικά για να εμποδίσει το έργο τους. Η εκστρατεία στέφθηκε με επιτυχία. Το 1982 η Διεθνής Επιτροπή Φαλαινοθηρίας πρότεινε την επιβολή ενός moratorium στην εμπορική φαλαινοθηρία. Στην επιτυχία αυτή συνέβαλε αναμφίβολα η έντονη προβολή της δραστηριότητας μέσα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, για την οποία η Greenpeace εργάστηκε σκληρά.

Η Greenpeace θα συνεχίσει τη δράση της με εκστρατείες κατά των τοξικών, της όξινης βροχής, της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, της καταστροφής της στιβάδας του όζοντος και της προστασίας από την κλιματική αλλαγή. Οι δράσεις της είχαν εξαρχής διασυνοριακό χαρακτήρα και αυτό επέτρεψε τη γρήγορη επέκταση της οργάνωσης. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’70 απέκτησε γραφεία στην Αμερική, στην Αυστραλία και στη Νέα Ζηλανδία και στη δυτική Ευρώπη. Το 1989 ιδρύθηκε το διεθνές γραφείο Greenpeace International με έδρα το Αμστερνταμ της Ολλανδίας, το οποίο συντονίζει έκτοτε τις δραστηριότητες των εθνικών γραφείων και φροντίζει για τη συντήρηση του στόλου.

Σήμερα, η Greenpeace έχει γραφεία σε πενήντα πέντε χώρες σε όλο τον κόσμο και διαθέτει τρία πλοία. Εχει λίγα (πραγματικά) μέλη, χιλιάδες εθελοντές και εκατομμύρια υποστηρικτές που χρηματοδοτούν τη δράση της. Μία –ακόμη– από τις ιδιαιτερότητες της οργάνωσης είναι ότι δέχεται δωρεές μόνο από ιδιώτες και ιδρύματα, πράγμα που της εξασφαλίζει μεγάλη ανεξαρτησία δράσης.

Η ανατίναξη του πλοίου «Rainbow Warrior»

Η ίδρυση της οργάνωσης Greenpeace-4

Το πιο γνωστό επεισόδιο στην ιστορία της Greenpeace συνέβη τη νύχτα της 9ης προς τη 10η Ιουλίου του 1985. Το πλοίο «Rainbow Warrior» μόλις είχε φθάσει στο λιμάνι του Οκλαντ της Νέας Ζηλανδίας προκειμένου να παρεμποδίσει μία ακόμη πυρηνική δοκιμή της Γαλλίας στη Μουρουρόα. Γάλλοι πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών τοποθέτησαν εκρηκτικά ώστε να εμποδίσουν την περαιτέρω δράση του πλοίου, που στόχο είχε να αποτρέψει τα πυρηνικά σχέδια της Γαλλίας. Το πλοίο ανατινάχθηκε προκαλώντας τον θάνατο του φωτογράφου Fernando Pereira, ο οποίος προσπάθησε, μετά την πρώτη έκρηξη, να διασώσει το φωτογραφικό του υλικό.

Το επεισόδιο αυτό κλόνισε ακόμη περισσότερο τις ήδη τεταμένες σχέσεις μεταξύ των δύο εμπλεκόμενων χωρών, της Γαλλίας και της Νέας Ζηλανδίας. Το διαιτητικό δικαστήριο που συγκροτήθηκε για να λύσει τη διαφορά μεταξύ των δύο χωρών, επιδίκασε αποζημίωση 8,16 εκατομμυρίων δολαρίων στη Νέα Ζηλανδία και καταδίκασε σε δέκα χρόνια κάθειρξης τους δύο πράκτορες, οι οποίοι όμως δεν εξέτισαν τελικά την ποινή τους. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να αποκατασταθούν οι σχέσεις των δύο χωρών. Αυτό έγινε το 1996, όταν η Γαλλία ανακοίνωσε την οριστική παύση των πυρηνικών δοκιμών. Ο στόχος της εκστρατείας επετεύχθη, αν και με μεγάλο κόστος. Παρ’ όλα αυτά, η Greenpeace απέκτησε τεράστια δημοσιότητα και κέρδισε παγκόσμια συμπάθεια για το αντισυμβατικό έργο της.

* Η κ. Εμμανουέλα Δούση είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή