Ενώ η μάστιγα του πολέμου συνέχισε ανενόχλητη να πλήττει διάφορες γωνιές του πλανήτη, και ενώ εκατοντάδες άνθρωποι του κόσμου ζουν κάτω από συνθήκες φτώχειας, περιθωριοποίησης και απίστευτης μοναξιάς, ο Πάπας Φραγκίσκος άδραξε την ευκαιρία της ετήσιας χριστουγεννιάτικης ομιλίας του για να εκφράσει την πεποίθησή του πως οι άνθρωποι ανήκουν σε μία εκτεταμένη, ιερή οικογένεια, που ωστόσο κινδυνεύει να χάσει την αίσθηση της αλληλεγγύης.
«Η ευχή μου για ευτυχισμένα Χριστούγεννα σε όλο τον πλανήτη είναι ταυτόχρονα και μια επιθυμία για παγκόσμια αδελφοσύνη», δήλωσε ο Πάπας από τον μικρό εξώστη της Βασιλικής εκκλησίας, που ατένιζε την ηλιόλουστη και συνωστισμένη πλατεία του Αγίου Πέτρου, κατά τη διάρκεια της παραδοσιακής του έκκλησης «Urbi et Orbi», δηλαδή «στην Πόλη και στον Κόσμο». Ο Πάπας Φραγκίσκος αναφέρθηκε σε μια σειρά από βίαιες εντάσεις μεταξύ χωρών, από τη Συρία μέχρι την Υεμένη και από την Κορέα μέχρι τη Βενεζουέλα, τονίζοντας πως η ανθρωπότητα κινδυνεύει να χάσει την ψυχή της αν δεν τινάξει από πάνω της τις επιφανειακές διαφορές που τη διαμελίζουν. «Αρκετά με την παγκοσμιοποίηση της αδιαφορίας, την οικονομία του αποκλεισμού και τον πολιτισμό των απορριμμάτων», βροντοφώναξε στο τέλος της ομιλίας του ο ηγέτης της Καθολικής Εκκλησίας. «Το φαγητό της ζωής δεν είναι τα υλικά πλούτη αλλά η αγάπη, δεν είναι η λαιμαργία αλλά η φιλανθρωπία».
Ενώ ο Πάπας τελείωνε τη φράση του, εκατομμύρια οικογένειες ανά τον κόσμο ξεκινούσαν το παραδοσιακό, οικογενειακό τους χριστουγεννιάτικο τραπέζι, εκπληρώνοντας μόνο ένα ελάχιστο κομμάτι των ευχών του θρησκευτικού ηγέτη. Για τα περισσότερα νοικοκυριά το φαγητό περίσσεψε, το κρασί κύλησε άφθονο, και κατά τη διάρκεια της ημέρας κυριάρχησαν το χαρούμενο κλίμα και η αίσθηση αγάπης – περιορισμένη μονάχα στους κοντινούς μας ανθρώπους. Ωστόσο, υπάρχουν και κάποιες γωνιές του κόσμου, στις οποίες τα προβλήματα επιμένουν παρά την εορταστική ατμόσφαιρα. Σε αυτές, η γιορτή των Χριστουγέννων είναι μια καλή ευκαιρία για να αναδειχθούν οι αξίες της αδελφοσύνης, της αλληλεγγύης και της φιλανθρωπίας –ή έστω η έλλειψη αυτών–, τις οποίες έθιξε στην έκκλησή του ο Πάπας. Με αφορμή τη φετινή εορταστική περίοδο, η «Κ» επισκέφθηκε το Γηροκομείο Αθηνών όπου οι ηλικιωμένοι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα με μοναξιά και αμέτρητες προκλήσεις. Παρά τα φώτα και τον στολισμό, οι καρέκλες τις τραπεζαρίας ήταν άδειες, και οι περισσότεροι φιλοξενούμενοι κλεισμένοι στα δωμάτιά τους, αναπολώντας χριστουγεννιάτικα ρεβεγιόν του παρελθόντος.
Η «Κ» ταξίδεψε, επίσης, και στη μεταπολεμική Συρία, η οποία προσπαθεί με αμηχανία να ξαναβρεί το γιορτινό της άστρο. Φέτος, πρώτη φορά ύστερα από καιρό, από τη στάχτη του πολέμου αναδύεται δειλά το χριστουγεννιάτικο πνεύμα που είχε εγκαταλείψει αυτή τη γωνιά του πλανήτη. Χριστουγεννιάτικα δένδρα υψώθηκαν από τους σκονισμένους δρόμους της Γούτας, ενώ στην Οπερα της Δαμασκού η Χορωδία της Χαράς τραγούδησε τα παραδοσιακά κάλαντα, προκαλώντας δάκρυα στους παρευρισκομένους.
Γιορτάζοντας με τις… αναμνήσεις
Το κτίριο του Γηροκομείου Αθηνών αποτελεί αρχιτεκτονικό κόσμημα για την Αθήνα. Παρά τους στολισμούς των ημερών, η χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα ήταν βαριά, οι ηλικιωμένοι κλεισμένοι στα δωμάτιά τους και οι προκλήσεις αμέτρητες.
Εντονες οικογενειακές κουβέντες που κορυφώνονται, μαχαιροπίρουνα που χτυπάνε και ποτήρια που τσουγκρίζονται, ξεκαρδιστικά γέλια και χαρμόσυνα κάλαντα αντηχούσαν όλα μαζί σε κάθε γειτονιά της πόλης, σαν εορταστική κακοφωνία. Σκηνικό που διαδραματίστηκε το μεσημέρι των Χριστουγέννων σε πολλά σπίτια της Αθήνας. Ωστόσο, στο κτίριο του Γηροκομείου Αθηνών, το οποίο επισκέφθηκε η «Κ», η ησυχία που επικρατούσε ήταν εκκωφαντική.
Το χριστουγεννιάτικο πνεύμα δεν έλειπε εξ ολοκλήρου από το ιστορικό Γηροκομείο, που λειτουργεί από το 1864, καλύπτει 50 καταπράσινα στρέμματα, φιλοξενεί 120 ηλικιωμένους και κατά κοινή ομολογία αποτελεί αρχιτεκτονικό κόσμημα για τον αστικό ιστό της Αθήνας. Αντιθέτως, οι αίθουσές του ήταν διακοσμημένες με όμορφα στολίδια, η είσοδος πλαισιωμένη από φωτάκια και χριστιανικές εικόνες, και η κεντρική τραπεζαρία ντυμένη στο κλασικό χριστουγεννιάτικο κόκκινο, έτοιμη να φιλοξενήσει ένα γιορτινό γεύμα. Οι ηλικιωμένοι του Γηροκομείου, παρ’ όλα αυτά, βρίσκονταν όλοι ανεξαιρέτως στα δωμάτιά τους, μακριά από φίλους και συγγενείς.
Φθάνοντας, το βλέμμα συναντήθηκε φευγαλέα με έναν από τους φιλοξενούμενους, που παρακολουθούσε από το παράθυρό του. Χαμογέλασε νωχελικά προτού κλείσει την κουρτίνα. Με μοναδική εξαίρεση αυτό το περιστατικό, δεν κατάφερα να συναντήσω κάποιον άλλο ηλικιωμένο.
Στη γραμματεία ενός εκ των κτιρίων, το προσωπικό που εφημέρευε με υποδέχθηκε με φανερό πάθος για το έργο που εκτελεί. «Η δουλειά μας έχει αρκετή βαρύτητα, αποκτά όμως διπλή σημασία την περίοδο των γιορτών όταν κορυφώνεται η μοναξιά των ηλικιωμένων», αναφέρει μέλος του προσωπικού, προσθέτοντας ωστόσο πως οι προκλήσεις για το Γηροκομείο δεν περιορίζονται μόνο στις εορταστικές ημέρες του χρόνου. Με το πνεύμα αυτών των δηλώσεων συμφωνεί και ο Ζώης Κολιός, ο πρόεδρος της Ελεήμονος Εταιρείας Αθηνών (ΕΕΑ), ο οποίος έχει αναλάβει την προεδρία του Γηροκομείου από τον Ιούνιο του 2018. «Δυστυχώς, παρά τη σκληρή δουλειά των συνεργατών μου και μια βελτίωση των κάκιστων συνθηκών που προϋπήρχαν, το Γηροκομείο μας εξακολουθεί να αντιμετωπίζει δεκάδες ζητήματα ζωής και θανάτου», αναφέρει ο κ. Κολιός, ο οποίος έχει συναντήσει χιλιάδες εμπόδια που προέρχονται από την εσωτερική διοίκηση της ΕΕΑ στην προσπάθειά του να μεταμορφώσει το Γηροκομείο σε μια σύγχρονη και βιώσιμη οντότητα.
Πρόσφατο πρόβλημα ήταν η έλλειψη φαγητού τις ημέρες των Χριστουγέννων, καθώς το ημερήσιο γεύμα που προσφέρει ο δήμος θα διακοπτόταν στις 21 του μηνός λόγω άδειας των εργαζομένων. Ευτυχώς, η πρόκληση ξεπεράστηκε, ωστόσο ο κ. Κολιός συνεχίζει να παλεύει για να καλύψει τις βασικές ανάγκες των ηλικιωμένων απέναντι σε μια σθεναρή αντίσταση. «Καμία αντιπαλότητα δεν θα έπρεπε να είναι πάνω από την ανθρώπινη ζωή», προσθέτει με απόγνωση.
Η μοναξιά που νιώθουν οι ηλικιωμένοι κατά τη διάρκεια των πιο εορταστικών ημερών της χρονιάς δεν περιορίζεται μόνο στο Γηροκομείο Αθηνών. Περυσινή έρευνα του ιδρύματος Age UK ανέδειξε πως τουλάχιστον ένα εκατομμύριο Βρετανοί ηλικιωμένοι νιώθουν περισσότερο μόνοι τους την περίοδο των Χριστουγέννων, καθώς ανατρέχουν σε παλιές αναμνήσεις που έχουν από ρεβεγιόν με φίλους και οικογένεια. Η πλειονότητα των ερωτηθέντων απάντησε πως η καλύτερη συντροφιά την περίοδο των γιορτών είναι η τηλεόραση – μία επίσκεψη ή ένα απλό τηλεφώνημα σαφώς θα άλλαζε την απάντησή τους.
Ο «Papa Noel» έφτασε στη Συρία
Μετά επτά χρόνια του πολέμου, οι χριστιανοί της Συρίας βγήκαν στους δρόμους και γιόρτασαν τα Χριστούγεννα.
Κάποτε, κάθε Δεκέμβριο, τα στενά δρομάκια στην Ανατολική Γούτα της Συρίας έσφυζαν από γιορτινή ενέργεια. Συναντούσε κανείς πολύχρωμα φώτα, στολισμένα έλατα, μικρογραφίες του Αγιου Βασίλη και μια χριστουγεννιάτικη αμφίεση που δεν είχε τίποτα να ζηλέψει από την αισθητική των ευρωπαϊκών πόλεων. Υστερα, ήρθε ο πόλεμος. Στην επταετή σύγκρουση που έχει κατακρημνίσει τη Συρία, η πλειονότητα των προαστίων της Δαμασκού ισοπεδώθηκε, οι σημαντικές χριστιανικές μειονότητες αφορίστηκαν και εκδιώχθηκαν από τα ισλαμικά στρατεύματα, και τα λίγα κτίρια που είχαν απομείνει καταστράφηκαν και αυτά έπειτα από την περυσινή επέμβαση της ρωσικής πολεμικής αεροπορίας. Παρότι η περιοχή επανήλθε πριν από μερικούς μήνες στην κυριότητα της συριακής κυβέρνησης, το νερό και η θέρμανση δεν έχουν ακόμη επιστρέψει στη Γούτα, και οι διακοπές ρεύματος εξακολουθούν να είναι καθημερινότητα.
Φέτος, ωστόσο, για πρώτη φορά ύστερα από καιρό, από τη στάχτη του πολέμου αναδύεται δειλά το χριστουγεννιάτικο πνεύμα που είχε εγκαταλείψει αυτή τη γωνιά του πλανήτη. Οκτώ χριστουγεννιάτικα δένδρα υψώθηκαν από τους σκονισμένους δρόμους της πόλης, ενώ στο μεγαλοπρεπές κτίριο της Οπερας της Δαμασκού, η Χορωδία της Χαράς τραγούδησε τα παραδοσιακά κάλαντα, φέρνοντας μια κατανυκτική ατμόσφαιρα που προκάλεσε δάκρυα στους παρευρισκομένους. «Εκλαψα μετά τη χριστουγεννιάτικη γιορτή», αναφέρει ο 21χρονος Αμπίρ Κούρι, φοιτητής του Πανεπιστημίου της Δαμασκού. «Βλέπετε, προέρχομαι από τη λεγόμενη γενιά του πολέμου. Ημουν μόλις 14 όταν ξεκίνησαν οι εντάσεις και δεν είχα ούτε μία ανάμνηση των Χριστουγέννων ως ενήλικας. Δεν περίμενα ποτέ πως θα έβρισκα και πάλι μία και μάλιστα στη Δαμασκό», προσθέτει συγκινημένος.
Παραπλανητική εικόνα
Το συναίσθημα της έκπληξης που βίωσε ο Αμπίρ, χάρη στο σχεδόν πρωτόγνωρο γιορτινό κλίμα, ήταν διάχυτο σε ολόκληρη την Συρία και στους 500.000 χριστιανούς που παρέμειναν στη χώρα παρά τη λαίλαπα του πολέμου. Μάλιστα, την παραμονή των Χριστουγέννων, μια παραπλανητική εικόνα κατέκλυσε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξαπλώνοντας τον πανικό. Ο λόγος για την εικόνα ενός ντυμένου Αγιου Βασίλη, ο οποίος φαινόταν να βρίσκεται σε όχημα της αστυνομίας υπό ύποπτες συνθήκες. Χιλιάδες χρήστες έσπευσαν να μοιραστούν την εικόνα στους λογαριασμούς τους, υποθέτοντας πως ο ντυμένος άνδρας συνελήφθη από τις Αρχές και αναμένοντας βίαιη καταστολή των χριστιανικών εορτασμών. Τελικά, η αγωνία έληξε με την ανακοίνωση της αστυνομίας. Στην πραγματικότητα, οι αστυνομικοί βοηθούσαν τον «Papa Noel», όπως είναι γνωστός ο Αγιος Βασίλης στη Μέση Ανατολή, να διανείμει δώρα στα παιδιά της πόλης, χρησιμοποιώντας ένα φορτηγό των Αρχών στη θέση του συνηθισμένου ελκήθρου.
Η σκληρή αντίθεση μεταξύ του μεταπολεμικού γκρίζου και του εορταστικού φωτός στη φετινή Συρία είναι φυσικό να προκαλεί αμήχανες αντιδράσεις στους τρομαγμένους χριστιανούς της χώρας. Λίγο βορειότερα από τη Γούτα, δίπλα από την αρχαία πόλη του ισοπεδωμένου Χαλεπίου, ένα λαμπερό αστέρι τοποθετήθηκε φέτος στην κορυφή ενός ελάτου. Το έντονο, θερμό του φως μαγνητίζει το βλέμμα του επισκέπτη, εμπνέοντας έστω και στιγμιαία το συναίσθημα της ελπίδας και της αλλαγής. Ταυτόχρονα, ωστόσο, το αστέρι φωτίζει και αναδεικνύει τα διαλυμένα ιστορικά μνημεία της πόλης, που καταστράφηκαν από τον πόλεμο και πλαισιώνουν πλέον την πόλη σαν ξεχασμένα ερείπια. Παραδόξως, το χριστουγεννιάτικο έλατο κάνει την γκρι απόχρωση του πολέμου να φαίνεται ακόμη πιο έντονη.