Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής δεν είναι μονοδιάστατο ζήτημα το οποίο συχνά περιορίζεται στη συζήτηση γύρω από τα επίπεδα της θερμοκρασίας του πλανήτη. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για πολυδιάστατη απεικόνιση η οποία περιλαμβάνει το σύνολο παρατηρούμενων αλλαγών κατά τη διάρκεια των ετών. Στις μέρες μας, οι επιπτώσεις γίνονται όλο και πιο έκδηλες, καθώς οι υψηλότερες θερμοκρασίες αυξάνουν το ποσοστό τήξης των πάγων, γεγονός που επηρεάζει άμεσα τη στάθμη των υδάτων. Επιπλέον, η αυξημένη θερμοκρασία έχει σημαντικό αντίκτυπο και στη λειψυδρία, καθώς επηρεάζονται τόσο οι ανθρώπινες δραστηριότητες όσο και τα οικοσυστήματα.
Εν ολίγοις, μια σειρά από αλληλένδετες αρνητικές επιπτώσεις μπορούν να ταυτιστούν με τη διόγκωση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Μερικά χαρακτηριστικά προβλήματα που ενισχύονται όλο και περισσότερο με την άνοδο της θερμοκρασίας, είναι η μετάδοση μολυσματικών ασθενειών, καθώς και ο υπαρκτός κίνδυνος εξάλειψης ορισμένων ειδών.
Επίσης, η αναγκαστική μετανάστευση πληθυσμού από τις πληγείσες προς γειτονικές περιοχές είναι ένα ζήτημα που ενισχύει σε τεράστιο βαθμό την πιθανότητα συγκρούσεων και γενικευμένης ανασφάλειας.
Δίχως αμφισβήτηση, η περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη πολλαπλασιάζει την πιθανότητα εκτεταμένων και μη αναστρέψιμων επιπτώσεων. Το δυσοίωνο σενάριο που προβλέπει πως μέχρι τα τέλη του αιώνα που διανύουμε η θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 4 βαθμούς Κελσίου συνοδεύεται από καταστροφικές εκτιμήσεις για τις επακόλουθες επιπτώσεις στα πιο ευαίσθητα οικοσυστήματα. Αν το ανθρώπινο είδος συνεχίσει με τους τωρινούς ρυθμούς ρύπανσης του περιβάλλοντος, θα πρέπει σύντομα να αναμένουμε ραγδαία μείωση της βιοποικιλότητας, γεγονός το οποίο θα επιδράσει αρνητικά στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει παρατηρηθεί πως το μεγαλύτερο μέρος των αερίων του θερμοκηπίου προέρχονται κυρίως από τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας (25%), την αγροτική καλλιέργεια (24%), τη βιομηχανική δραστηριότητα (21%), τις μεταφορές (14%), τις λοιπές δραστηριότητες του ενεργειακού κλάδου (10%) και από την οικιακή χρήση (6%) (Οργανισμός Προστασίας του Περιβάλλοντος ΗΠA- EPA).
Σύμφωνα με έκθεση του Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC, 2014) για την κλιματική αλλαγή, η επιφάνεια της γης κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών ήταν διαδοχικά θερμότερη συγκριτικά με τις προγενέστερες δεκαετίες. Επιπλέον, σχεδόν το 90% της αύξησης της θερμοκρασίας των ωκεανών οφείλεται σε δραστηριότητες που διενεργήθηκαν τα τελευταία 50 χρόνια. Η ποσότητα των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα αυξήθηκε κατά 40% σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, κυρίως λόγω της καύσης στερεών καυσίμων. Κατά μέσον όρο, τα αέρια του θερμοκηπίου έχουν συνεισφέρει στην παγκόσμια μέση θέρμανση της επιφάνειας της Γης κατά 0,5 με 1,3 βαθμούς Κελσίου, συνυπολογίζοντας μόνο την περίοδο 1951-2010.
Επιπροσθέτως, ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι 17 από τα 18 θερμότερα έτη (στο ιστορικό 136 ετών) έχουν καταγραφεί από το 2001 και έπειτα. Με βάση την προέλευση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, το 24,2% προέρχεται από την Κίνα, τις Ηνωμένες Πολιτείες (14,5%), τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (9,1%), την Ινδία (6%), τη Ρωσία (4,8%), την Ιαπωνία (2,9%) και τη Βραζιλία (2,7%). Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένες χώρες που βρίσκονται ήδη στην κορυφή των εθνικών ρυπαντών είναι πιθανότερο να συνεχίσουν να αυξάνουν τις εκπομπές τους, καθώς το επερχόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται να πετύχουν ακόμη μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη.
Σύμφωνα με τα παραπάνω δυνητικά σενάρια, ένας βασικός άξονας πολιτικών για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών σχετίζεται με τις απαιτούμενες αλλαγές στην παραγωγή και στη χρήση ενέργειας. Για παράδειγμα, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) ανακοίνωσε τον στόχο για σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ναυτιλίας. Η περιβαλλοντική επιτροπή του ΙΜΟ αποφάσισε να ακολουθήσει τη στρατηγική που προβλέπει μείωση 50% των αερίων θερμοκηπίου έως το 2050 σε σύγκριση με τις τιμές του 2008, καθώς και βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 40% μέχρι το 2030 στοχεύοντας προς το 70% έως το 2050. Επιπλέον, ένα ακόμη χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η απόφαση που έλαβε η γερμανική κυβέρνηση μετά την πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα να σταματήσει τη λειτουργία όλων των πυρηνικών της αντιδραστήρων, μέχρι το 2022, και να αφοσιωθεί στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Πέραν όμως των πολιτικών αποφάσεων που συνδέονται με τη σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και τη μετάβαση προς φιλικότερες για το περιβάλλον πηγές ενέργειας, η χρήση της τεχνολογικής καινοτομίας θεωρείται κομβικό σημείο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η δυναμική που μπορεί να προσφέρει η καινοτομία στην ενεργειακή αποθήκευση, μειώνοντας το κόστος σημαντικά, σε συνδυασμό με την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ, αναμένεται πως θα συντελέσει στην επίτευξη των στόχων για το κλίμα. Αναμφίβολα, η ενεργειακή πολιτική των κρατών αποτελεί διαρκή προσπάθεια συμβιβασμού ανάμεσα σε αντικρουόμενες αξίες και προτεραιότητες. Σε αυτό το πλαίσιο, μένει να ανακαλύψουμε κατά πόσον οι μελλοντικές μας επιλογές θα ανταποκριθούν στις ολοένα αυξανόμενα κλιματικές προκλήσεις.
Ελληνική Δεξαμενή Σκέψης για την Ενεργειακή Οικονομία (HAEE).
* Ο δρ Κώστας Ανδριοσόπουλος είναι καθηγητής, διευθυντής στο Ερευνητικό Κέντρο Ενεργειακής Διοίκησης στο ESCP Europe Business School του Λονδίνου. Η δρ Κυριακή Κοσμίδου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Τραπεζικής Χρηματοοικονομικής στον Τομέα Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ο κ. Φίλιππος Ιωαννίδης είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με ειδίκευση στα Οικονομικά της Ενέργειας.