Τέλη Αυγούστου 2014, μισή ώρα προτού αναχωρήσει το πλοίο «Cruise Olympia» από την Πάτρα για την Ανκόνα της Ιταλίας, οι αστυνομικοί σταμάτησαν στον επιβατικό σταθμό του νοτίου λιμένα δύο γονείς με το παιδί τους. Ηταν ένας έλεγχος ρουτίνας. Ο πατέρας και το 5χρονο αγόρι είχαν αυθεντικά διαβατήρια χώρας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τα χαρτιά της μητέρας, όμως, φαίνονταν ύποπτα.
Αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για Τουρκάλα υπήκοο που προσπαθούσε να ταξιδέψει με πλαστή βουλγαρική ταυτότητα. Το αληθινό όνομά της, όμως, και η φωτογραφία της δεν υπήρχαν σε κάποια λίστα καταζητούμενων κακοποιών. Εις βάρος της δεν εκκρεμούσε ούτε ερυθρά αγγελία της Ιντερπόλ. Από τι προσπαθούσε να ξεφύγει;
Τέσσερα χρόνια μετά τη σύλληψή της στην Ελλάδα, στις 30 Μαρτίου 2018, το Μονομελές Πλημμελειοδικείο Πατρών την αθώωσε για την κατοχή της πλαστής ταυτότητας και την απόπειρα παράνομης εξόδου από τη χώρα. Εκρινε ότι η Τουρκάλα βρισκόταν σε «κατάσταση ανάγκης». Εάν παρέμενε στην πατρίδα της θα κατέληγε στη φυλακή για να εκτίσει μια ποινή δυσανάλογη σε σχέση με τη βαρύτητα του αδικήματός της. Οι εφιάλτες από το σκοτάδι της απομόνωσης, τους ξυλοδαρμούς και τον βιασμό της κατά τη διάρκεια παλιότερης προφυλάκισής της την κρατούσαν ακόμη ξύπνια τα βράδια. Εβλεπε ως μονόδρομο την απόδρασή της από την Τουρκία.
Μελετώντας το υλικό της υπόθεσης και μιλώντας με την ίδια και τον δικηγόρο της, η «Κ» παρουσιάζει το αγωνιώδες ταξίδι της Εσμέ. Οπως ζητήθηκε από την ίδια, για την προστασία της, η εφημερίδα δεν δημοσιεύει το αληθινό της όνομα, ούτε την εθνικότητα του συντρόφου της και του παιδιού τους, ή τη χώρα στην οποία ζουν σήμερα στη Δυτική Ευρώπη.
Το χρονικό
Η Εσμέ ήταν ορφανή από γονείς και είχε τρία αδέλφια που ζούσαν στην Αγκυρα και στην Κωνσταντινούπολη. Δεν είχαν πολλές επαφές. Ο εθισμός της στα ναρκωτικά την είχε απομακρύνει από τους συγγενείς της. Το 2007 τη συνέλαβαν όταν προσπάθησε να αγοράσει φάρμακα με επτά πλαστές ιατρικές συνταγές. Προφυλακίστηκε για 14 μήνες. «Θα ήθελα να μη θυμάμαι τις συνθήκες, αλλά έζησα μια κόλαση», λέει σε τηλεφωνική της συνομιλία με την «Κ».
Οταν εκδήλωσε τα πρώτα στερητικά σύνδρομα κατά την κράτησή της ζήτησε να της δώσουν μια κουβέρτα γιατί κρύωνε, αλλά την έλουσαν με κουβάδες νερό. Οπως αναφέρει η ίδια, κατά τη διάρκεια νοσηλείας της σε νοσοκομείο τουρκικών φυλακών βιάστηκε από φρουρό. Πρωτόδικα της επιβλήθηκε ποινή κάθειρξης 23 ετών. Ασκησε έφεση και αφέθηκε προσωρινά ελεύθερη. Οταν το 2014 επικυρώθηκε η ποινή της στον δεύτερο βαθμό αποφάσισε να εγκαταλείψει την πατρίδα της. Είχε ήδη αλλάξει. Είχε απεξαρτηθεί από τα ναρκωτικά, είχε βρει δουλειά σε ξενοδοχείο και είχε αποκτήσει ένα γιο με τον Ευρωπαίο σύντροφό της. «Πλέον είχα μια νέα ζωή. Εκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα και ήμουν καθαρή. Θεωρούσα ότι ήταν άδικο να επιστρέψω στη φυλακή», λέει.
Με τη βοήθεια διακινητών οι τρεις τους πέρασαν τον Αύγουστο του 2014 από τα τουρκικά παράλια στην Κω. Στο νησί δεν έγιναν αντιληπτοί από τις αστυνομικές αρχές και συνέχισαν κανονικά το ταξίδι τους στην Ελλάδα, ώσπου πιάστηκαν στο λιμάνι της Πάτρας. Τελικός προορισμός τους θα ήταν η χώρα καταγωγής του συντρόφου της.
Τα τελευταία οκτώ χρόνια μια διεπιστημονική ομάδα της μη κυβερνητικής οργάνωσης ΜΕΤΑδραση, αποτελούμενη από κοινωνικό λειτουργό, ιατρό, ψυχολόγο και νομικό, αναλαμβάνει την πιστοποίηση θυμάτων βασανιστηρίων στην Ελλάδα. Εκεί απευθύνθηκε τον Οκτώβριο του 2014 και η Εσμέ. Σύμφωνα με τη σχετική έκθεση πραγματογνωμοσύνης που είναι σε γνώση της «Κ», η Τουρκάλα υπήκοος «υπέστη μη συστηματικούς ξυλοδαρμούς το 2007 με γροθιές, κλωτσιές και ρόπαλο στο κεφάλι και στο σώμα (…) παρέμεινε στην απομόνωση 42 ημέρες συνολικά και υπέστη βιασμό, ως λέγει, από φρουρό της φυλακής».
Μετατραυματικό στρες
Σημάδια από τα φυσικά τραύματα δεν είχαν μείνει τόσα χρόνια μετά. Ωστόσο, η ψυχιατρική διάγνωση στην πραγματογνωμοσύνη ανέφερε ότι η Εσμέ έπασχε από μετατραυματική διαταραχή που είχε προκληθεί από τα βασανιστήρια που υπέστη. Είχε αραιές αναβιώσεις των τραυματικών γεγονότων κατά τη διάρκεια της νύχτας και της ημέρας. Παρουσίαζε διαταραχές στη μνήμη και στη συγκέντρωση προσοχής. Τρόμαζε στη θέα αστυνομικών.
Οι δικηγόροι Στάθης Πουλαράκης και Δημήτρης Γκλέκας ανέλαβαν την εκπροσώπηση της Εσμέ και του συντρόφου της μετά τη σύλληψή τους στο λιμάνι της Πάτρας. Μέχρι να εκδικαστεί η υπόθεσή τους στα ελληνικά δικαστήρια κατάφεραν μέσω του κανονισμού «Δουβλίνο ΙΙΙ» να ταξιδέψει και να εγκατασταθεί νομίμως η Εσμέ στη χώρα καταγωγής του συντρόφου της και να εξεταστεί εκεί το αίτημά της για διεθνή προστασία.
Τον περασμένο Μάρτιο, το Μονομελές Πλημμελειοδικείο Πατρών έκρινε ότι η Εσμέ δεν μπορεί να χαρακτηριστεί πρόσφυγας, αλλά αναγνώρισε ότι εάν επιστρέψει στην Τουρκία «κινδυνεύει να υποστεί σοβαρή βλάβη εξαιτίας των καταδικαστικών αποφάσεων εις βάρος της και της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισής της κατά την κράτηση από τις αστυνομικές αρχές».
«Ακόμη βλέπω εφιάλτες»
Το 2014, όταν συνελήφθη η Εσμέ στην Πάτρα με την πλαστή βουλγαρική ταυτότητα, ήταν μία από τους 41 Τούρκους πολίτες που είχε ζητήσει άσυλο στην Ελλάδα. Τον επόμενο χρόνο παρόμοιος αριθμός αιτημάτων απασχόλησε τις ελληνικές αρχές. Από τότε, όμως, άλλαξαν πολλά. Μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στη γειτονική χώρα το καλοκαίρι του 2016, υπό τον φόβο διώξεων και φυλάκισης χιλιάδες Τούρκοι καταφεύγουν σε ελληνικό έδαφος. Αν και αρχικά ακολουθούσαν τα προσφυγικά δρομολόγια στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, με τον καιρό οι ροές μετατοπίστηκαν στον Εβρο, στα χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπηρεσίας Ασύλου, μέσα στο 2017 ζήτησαν διεθνή προστασία στην Ελλάδα 1.826 Τούρκοι πολίτες. Αντίστοιχα για το 2018 μέχρι και τον Οκτώβριο είχαν φτάσει τις 4.425.
Η περίπτωση της Εσμέ δεν σχετίζεται με τις πρόσφατες διώξεις των οπαδών του κινήματος του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος θεωρείται από την τουρκική κυβέρνηση υπαίτιος της απόπειρας πραξικοπήματος. Οπως επισημαίνει όμως ο δικηγόρος της Εσμέ, Στάθης Πουλαράκης, η υπόθεσή της «δείχνει τις διαχρονικές παθογένειες του σωφρονιστικού συστήματος της Τουρκίας και πόσο απέχει ακόμα από το να είναι ένα σύγχρονο κράτος δικαίου».
«Δεν ξέρω πώς τα κατάφερα και ξέφυγα, είναι ένα θαύμα. Οποιος κι αν ήταν στη θέση μου θα προσπαθούσε να βρει έναν τρόπο διαφυγής», λέει η Εσμέ στην τηλεφωνική της συνομιλία με την «Κ». «Δεν χρειάζεται να κοιτάζω πίσω. Στη χώρα όπου ζω έχω δουλειά, έχω την οικογένειά μου. Ακόμη βλέπω εφιάλτες, αλλά έχω γύρω μου ανθρώπους που με νοιάζονται».