Κωνσταντινούπολη: Παιχνίδι αντιθέσεων

Παγώνα Λαψάτη

11.01.2019 • 01:46

Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να την ευχαριστηθείς από το να ανακαλύψεις τις γοητευτικές διαφορές της.

Με αφορμή την ανακήρυξη του 2018 ως Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς, η Ευρωπαϊκή Αντιπροσωπεία της Τουρκίας διοργάνωσε μια σειρά από δράσεις σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς για την ανάδειξη του πολιτισμού της Κωνσταντινούπολης, που μπορεί να μην είναι η πρωτεύουσα της χώρας, είναι όμως η αδιαμφισβήτητη «πρωταγωνίστρια». Με 1.608 στρέμματα του κέντρου της να έχουν καταχωρισθεί σήμερα στη λίστα μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, η στρατηγική των Τούρκων στον τομέα της τουριστικής ανάπτυξης κινείται σε έναν βασικό άξονα: ότι, πέρα από τα μνημεία, εξίσου σημαντικές πτυχές της τοπικής κουλτούρας είναι η γαστρονομία, τα έθιμα, η προφορική παράδοση, οι τέχνες. Στόχος είναι ο ταξιδιώτης να έρθει πιο κοντά σε όλα αυτά, να αναγνωρίσει τα κοινά στοιχεία και τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στους πολιτισμούς της Ευρώπης και να πλησιάσει ίσως ο ίδιος περισσότερο τις δικές του ρίζες.

Στα τέλη του Οκτώβρη, οπότε και υλοποιήθηκε το δικό μας ταξίδι, μέσα σ’ ένα εικοσιτετράωρο μπορούσες να δεις στην Κωνσταντινούπολη και τις τέσσερις εποχές. Από το πρωινό κρύο και τη βροχή ο ήλιος του μεσημεριού σε έβρισκε στα σοκάκια της αγοράς του Kadιköy να τρως λουκούμια με τζίντζερ, καρύδα, μήλο και λεμόνι από το Ali Muhiddin Haci Bekir, ενώ τα καφέ στα γύρω στενά είχαν γεμίσει από κόσμο. Εξάλλου οι φθινοπωρινές λιακάδες δίνουν πάντα αφορμή για kayif – έτσι λένε οι Τούρκοι όταν πηγαίνουν για καφέ με φίλους, όταν μαζεύονται για ρακή, όταν χαίρονται το ηλιοβασίλεμα στον Βόσπορο. Όταν δηλαδή δίνουν χρόνο στον εαυτό τους για να κάνουν ό,τι τους ευχαριστεί. «Κayif» σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «απόλαυση». Και στην Κωνσταντινούπολη οι απολαύσεις είναι πολλές, όπως και οι αντιθέσεις της.

1. ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΠΟΥ ΕΝΩΝΟΥΝ 

Οι ψαράδες με τα καλάμια οι οποίοι στέκονται εκατέρωθεν της γέφυρας του Γαλατά και τα εστιατόρια που βρίσκονται στο κάτω μέρος της είναι από τις πιο αναγνωρίσιμες εικόνες της Κωνσταντινούπολης. Η νέα γέφυρα του Γαλατά χτίστηκε το 1994 και έχει μήκος 490 μ. Καθώς τη διασχίζετε, βλέπετε από τη μία πλευρά την Αγία Σοφία και το Μπλε Τζαμί και απέναντι τον Πύργο του Γαλατά. Η σύνδεση των δύο ευρωπαϊκών ακτών κρίθηκε αναγκαία στα μέσα του 15ου αιώνα, καθώς το εμπόριο ανθούσε στις δύο μεριές του Κεράτιου κόλπου και οι βαρκάρηδες που εκτελούσαν τα δρομολόγια δεν επαρκούσαν για να καλύψουν τις μετακινήσεις ανθρώπων και αγαθών.  

Στη γέφυρα θα δοκιμάσετε ένα από τα πιο διάσημα φαγητά της πόλης. Οι ψαράδες πουλούσαν εδώ τα αλιεύματά τους για σχεδόν έναν αιώνα, ώσπου οι πιο ανήσυχοι επιχειρηματικά σκέφτηκαν να φτιάξουν σάντουιτς με ψάρια και να τα πουλάνε στους περαστικούς. Γρήγορα στήθηκαν πάγκοι με γκριλ και οι έμποροι διαλαλούσαν «Balιk ekmek!» (σ.σ. ψάρι σε ψωμί). Σήμερα, λόγω της επιβατικής και τουριστικής κίνησης, τα ψαράδικα αράζουν πια στη δυτική πλευρά της γέφυρας.

Μέσω του τούνελ Avrasya θα περάσετε από την ευρωπαϊκή στην ασιατική Κωνσταντινούπολη σε 15΄ με το αυτοκίνητο. (Φωτογραφία: Shutterstock)

Οι προσπάθειες για τη λύση του κυκλοφοριακού της Κωνσταντινούπολης ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1970. Η πυκνή δόμηση δημιούργησε στενούς, ακανόνιστους δρόμους που κάποιες φορές μοιάζει αδύνατον να τους διασχίσει κανείς. Εξωτερικά δαχτυλίδια, νέες γέφυρες, θαλάσσιες συγκοινωνίες, λεωφορεία, τρένο και μετρό υπάρχουν όλα και παρεμπιπτόντως είναι αξιόπιστα. Δυστυχώς όμως, σε μια πόλη 15 εκατομμυρίων κατοίκων, που έφτασε να υποδέχεται πάνω από 12 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως (2015), όλα αυτά δεν επιλύουν το πρόβλημα. Αναζητούνται διαρκώς νέες λύσεις, ιδιαίτερα μάλιστα με την εξάπλωση του πληθυσμού στα περίχωρα. Η υποθαλάσσια σήραγγα Avrasya (Ευρασία), που εγκαινιάστηκε το 2016, ενώνει την ευρωπαϊκή με την ασιατική πλευρά με ένα υποθαλάσσιο τούνελ μήκους 3,3 χλμ. που τα τροχοφόρα το διασχίζουν σε 15 λεπτά.

|| Πληροφορίες για σιδηρόδρομο, μετρό και τραμ θα βρείτε στο istanbululasim.com.tr και για τα φέριμποτ στο sehirhatlari.com.tr

2. ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ

Απέναντι από το πάρκο Gülhane, τους παλιούς κήπους του παλατιού και το μεγαλύτερο δημόσιο πάρκο της πόλης, βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο. «Παρότι διαθέτει σπουδαίους θησαυρούς, κυρίως αρχαία ελληνικά, ελληνιστικά και ρωμαϊκά εκθέματα, δεν περιλαμβάνεται στις προτεραιότητες των τουριστών», σχολιάζει με πικρία ο Edhem Eldem, καθηγητής Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Βogazici. Πράγματι, οι επισκέπτες έφταναν μόλις τους 230.564 το 2016. Το μουσείο δημιουργήθηκε με το όραμα να έχει και η Κωνσταντινούπολη ένα πολιτιστικό ίδρυμα όπως το Λούβρο, με εκθέματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Ανάμεσα στα ευρήματα θα δείτε τη Σαρκοφάγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου με γλυπτικές αναπαραστάσεις από τη ζωή του και μια συνθήκη ειρήνης του 1269 π.Χ., από τις παλαιότερες που έχουν βρεθεί. Θα δείτε επίσης ένα αντίγραφο του Δούρειου  Ίππου και θα επισκεφτείτε την πτέρυγα με τις σαρκοφάγους από όλες τις περιοχές της Ανατολίας, την Ελλάδα, την Αίγυπτο κ.α.   

Στον κήπο του θα περπατήσετε ανάμεσα σε κολόνες με ακάνθους, ένα κεφάλι μέδουσας και αγάλματα. Η δική μας βόλτα ήταν σιωπηλή – οι φωνές χάθηκαν κάτω από την προσευχή του μουεζίνη, που καλούσε από τα μεγάφωνα του μιναρέ σε προσευχή. Tα τελευταία χρόνια υπενθυμίζει το θρησκευτικό καθήκον σε λίγο πιο δυνατή ένταση, λένε οι ντόπιοι.

Βότανα και αποξηραμένα φρούτα είναι μερικά από τα καλούδια που θα βρείτε στο Καπαλί Τσαρσί. (Φωτογραφία: VISUALHELLAS.GR)

Στο Beyoglu ή Pera (δηλαδή στην άλλη πλευρά, την ευρωπαϊκή) εγκαταστάθηκαν στις αρχές του 19ου αιώνα οι «ξένοι», μια παράδοση που διατηρείται μέχρι σήμερα, καθώς στην περιοχή στεγάζονται όλες οι πρεσβείες, τα ξένα σχολεία, τα ινστιτούτα κ.ά. Εδώ χτυπάει και η καρδιά της σύγχρονης τέχνης της Κωνσταντινούπολης. Στο θαλάσσιο μέτωπο της περιοχής, στο Karaköy, σε μια αποθήκη φορτίων λειτούργησε για πρώτη φορά το 2004 το Istanbul Modern, που μαζί με τις Mπιενάλε τέχνης και ντιζάιν που διοργανώνουν το iKsV foundation (iksv.org), το Pera Museum (peramuseum.org) και μια σειρά από γκαλερί και χώρους τέχνης, όπως το SALT (saltonline.org), φιλοδοξεί να βάλει την Κωνσταντινούπολη στο κέντρο των εξελίξεων στον χώρο των τεχνών. Σήμερα, το Istanbul Modern έχει μεταφερθεί προσωρινά στα ενδότερα του Beyoglu, καθώς ο Ιταλός αρχιτέκτονας Renzo Piano έχει αναλάβει την αναμόρφωση και την επέκταση του παλιού κτιρίου.

|| Aρχαιολογικό Μουσείο: Alemdar Osman Hamdi Bey Yokusu, Fatih, istanbularkeoloji.gov.tr, είσοδος 3,30 ευρώ.

|| Istanbul Modern: Mesrutiyet 99, Beyoglu, istanbulmodern.org, είσοδος 9 ευρώ.

3. ΤΑ ΘΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ

Το Μουσείο της Χώρας χαρακτηρίζεται ως η «Καπέλα Σιξτίνα της Κωνσταντινούπολης», διότι τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες που τo διακοσμούν είναι από τα πιο ωραία και ιδιαίτερα της Βυζαντινής περιόδου, καθώς γοητεύουν με την αρμονία που έχουν τα χαρακτηριστικά των προσώπων που απεικονίζονται. Ξεχωρίζουν τα ψηφιδωτά που αναπαριστούν τη ζωή της Παναγίας, εκείνα που δείχνουν τον Χριστό σε νεαρή ηλικία και οι σκηνές της Ανάστασης. Εντυπωσιακό είναι επίσης το μωσαϊκό του Θεοδώρου του Μετοχίτη, που τον δείχνει να προσφέρει το σχέδιο του ναού στον Χριστό. Τα ψηφιδωτά που είχαν καλυφθεί με ασβεστοκονίαμα την περίοδο που είχε μετατραπεί σε τζαμί αποκαλύφθηκαν από το Αμερικανικό Βυζαντινό Ινστιτούτο.

Το Μουσείο της Χώρας έχει από τα πιο όμορφα ψηφιδωτά της Βυζαντινής περιόδου. (Φωτογραφία: VISUALHELLAS.GR)

Δίπλα στο Μπλε Τζαμί, από τη μεριά της αγοράς Arasta, θα δείτε την είσοδο στο Büyük Saray Mozaikleri Müzesi (Μουσείο Μωσαϊκών). Είναι ίσως το μοναδικό πρωτοβυζαντινό μουσείο με θέματα κοσμικά που προσιδιάζουν στα ψηφιδωτά των ελληνιστικών χρόνων και απέχουν πολύ από εκείνα της Βυζαντινής περιόδου. Τα ψηφιδωτά που θα δείτε χρονολογούνται από το 450-550 μ.Χ. και απεικονίζουν σκηνές κυνηγιού, αναπαραστάσεις από τη φύση, τη μυθολογία και την καθημερινή ζωή. Το μουσείο αποτελεί μέρος του Αρχαιολογικού Μουσείου, οργανωτικά όμως ανήκει στο Μουσείο της Αγίας Σοφίας.

|| Moνή της Χώρας: Kariye Cami Sk. 8, kariye.muze.gov.tr, είσοδος 5 ευρώ).

|| Moυσείο Μωσαϊκών: Sultanahmet Mahallesi, ayasofyamuzesi.gov.tr, είσοδος 3,30 ευρώ.

4. ΚΑΙ ΠΑΖΑΡΙΑ, ΚΑΙ MALLS

Το Eminönü ήταν κατά τους βυζαντινούς χρόνους το κέντρο της Πόλης. Περιλάμβανε το Τοπ Καπί, τον Ιππόδρομο (σημερινή πλατεία Sultanahmet Meydanι) και την Αγία Σοφία. Την Οθωμανική περίοδο, απέναντι από το τρίγωνο που σχηματίζουν τα εμβληματικά αυτά αρχιτεκτονήματα χτίστηκε το Καπαλί Τσαρσί (Kapali Carsi). Στο μεγάλο σκεπαστό συγκρότημα στεγάζονταν τζαμιά, χαμάμ, σχολείο και αγορά. Πλέον η έκτασή του φτάνει τα 30.000 τ.μ. και στα δαιδαλώδη πολύχρωμα στενά του υπάρχουν πάνω από 3.000 μαγαζιά, καφέ, εστιατόρια κ.ά.

Το υπερσύγχρονο εμπορικό κέντρο Canyon, στο Sisli (Φωτογραφία: Miquel Gonzalez/laif)

Το εμπορικό κέντρο Kanyon βρίσκεται επί της οδού Büyükdere, στο επιχειρηματικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης, και εγκαινιάστηκε το 2009. Διαθέτει 140 καταστήματα, αίθουσες κινηματογράφου, εστιατόρια και καφέ, πολλά από τα οποία λειτουργούν από νωρίς το πρωί έως αργά το βράδυ. Είναι από τα πρώτα εμπορικά που έφεραν διεθνείς εταιρείες ρουχισμού στην Τουρκία και καθημερινά το επισκέπτονται χιλιάδες κόσμου.

|| Kapali Carsι: Kalpakçιlar Cd. 22, Fatih

|| Κanyon: Buyukdere 185, Sisli, kanyon.com.tr

5. ΘΕΑ ΣΤΟ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΣΤΟ ΤΩΡΑ

Ο μεσαιωνικός Πύργος του Γαλατά κατασκευάστηκε το 1348 ως παρατηρητήριο από τους Γενουάτες. Έχει ύψος 67 μέτρα και προσφέρει πανοραμική άποψη του Βοσπόρου και του Κεράτιου κόλπου. Θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα της Κωνσταντινούπολης, καθώς, μέχρι να κάνουν την εμφάνισή τους οι σύγχρονοι ουρανοξύστες τα τελευταία 20 χρόνια στον ορίζοντα της πόλης, ήταν το μοναδικό κτίριο από το οποίο μπορούσε κανείς να θαυμάσει τέτοια θέα. Με τα χρόνια ο πύργος άλλαξε διάφορες χρήσεις: έγινε από φυλακή μέχρι σταθμός πυροσβεστικής. Βρίσκεται στο τέλος της Ιstiklâl Caddesi, της Μεγάλης Οδού του Πέραν, μήκους 3 χιλιομέτρων, που ξεκινά από την πλατεία Ταξίμ, φτάνει έως τον Γαλατά και είναι γεμάτη ζωή και μαγαζιά που μένουν ανοιχτά μέχρι αργά το βράδυ.

Η θέα από το μπαλκόνι του Πύργου του Γαλατά είναι ταξίδι στον χρόνο. (Φωτογραφία: Getty Images/Ideal Image)

Πίνοντας τούρκικο καφέ στον 18ο όροφο του Marmara Pera Hotel, είδαμε πώς το φαινόμενο της αστικοποίησης άλλαξε τη φυσιογνωμία της πόλης. Με θέα 360° διαβάσαμε την ιστορία της πάνω στις στέγες: μια αφήγηση που μας ταξίδεψε από τους τρούλους των ορθόδοξων εκκλησιών του Βυζαντίου έως τους μιναρέδες της Οθωμανικής περιόδου και από εκεί στους γυάλινους ουρανοξύστες που υψώνονται στο Levent, όπου το σύγχρονο πρόσωπο της Πόλης διεκδικεί να πάρει το δικό του μερίδιο στην ιστορία της «αυτοκρατορίας».

|| Πύργος του Γαλατά: Bereketzade Mahallesi, Beyoglu, είσοδος 4 ευρώ

|| Μarmara Pera Hotel: βλ. διαμονή.