Η «Κ» επεφύλαξε, στις 5/1/2019, μία ευχάριστη έκπληξη στους αναγνώστες της. Κυκλοφόρησε μαζί με την πρώτη σελίδα του φύλλου της 25/10/1963, όπου δημοσιεύεται η απονομή του βραβείου Νομπέλ Λογοτεχνίας στον ποιητή Γ. Σεφέρη. Ομως, μια προσεκτική ματιά στη σελίδα αυτή, αποκαλύπτει, και μάλιστα με πηχυαίους τίτλους, που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της, τη μεγάλη συνταγματική κρίση που βίωνε, ακριβώς τις ημέρες εκείνες, το Ηνωμένο Βασίλειο, με αφορμή τον τρόπο αναδείξεως στην πρωθυπουργία του λόρδου Χιουμ.
Πρόκειται για τη δεύτερη μεγάλη, και τελευταία, συνταγματική κρίση που ξέσπασε, μεσούντος του 20ού αιώνα, στη Γηραιά Αλβιώνα. Η πρώτη ξετυλίχθηκε το 1909, όταν ο τότε υπουργός Οικονομικών, υπό τον Χένρι Ασκουιθ, κυβερνήσεως των Φιλελευθέρων, Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ (ο μετέπειτα μεγάλος πρωθυπουργός και φίλος της χώρας μας) κατήρτισε τον περίφημο «Λαϊκό Προϋπολογισμό» που θέσπιζε φόρους επί των πωλήσεων γης, επί κληρονομίας και επί εισοδημάτων άνω των 3.000 λιρών. Η συντηρητική πλειοψηφία της Βουλής των Λόρδων αποφάσισε να μην εγκρίνει τον προϋπολογισμό. Συνέπεια της απόρριψης ήταν η διεξαγωγή δύο γενικών εκλογών και η ιδία κυβέρνηση των Φιλελευθέρων επανήρχετο εις την αρχήν με ογκώδη πλειοψηφία. Τότε ο πρωθυπουργός Χένρι Ασκουιθ ζήτησε από τον μόλις ανελθόντα στον θρόνο, βασιλέα Γεώργιο τον Ε΄, όπως καταπνίξει την τεράστια συντηρητική πλειοψηφία της Βουλής των Λόρδων με τη δημιουργία, υπ’ αυτού, ολόκληρου τάγματος νέων πατρικίων (λόρδων), έτσι ώστε να γίνει αποδεκτό εκείνο που η θέληση του λαού επέβαλε. Ο βασιλεύς έδωσε την εγγύησή του και έτσι η κυβέρνηση που προέκυψε από τις νέες εκλογές του 1910, εψήφισε, με πλειοψηφία 150 ψήφων, τον περίφημο νόμο «Parliament Act», με τον οποίο περιορίζετο το δικαίωμα αρνησικυρίας (veto) της Βουλής των Λόρδων.
Οι λόρδοι κατανόησαν ότι έπρεπε να υποχωρήσουν και απεδέχθησαν το «Parliament Act», που δημοσιεύθηκε με τη συγκατάθεση του βασιλέως.
Αυτό ήταν το προανάκρουσμα, ηθελημένο προοίμιο για να προπαρασκευαστεί η έγκριση του νόμου για την αυτονόμηση της Ιρλανδίας. Ο μέγας Ουίνστον Τσώρτσιλ, σκιαγραφώντας την προσωπικότητα του Γεωργίου του Ε΄, στο έργο του «Οι Μεγάλοι Σύγχρονοι», –Αθήνα 1945, σελ.10–, γράφει ότι «…η επέμβαση του βασιλέως επί ζητήματος θίγοντος τόσο πολύ το Σύνταγμα, υπήρξε πράξη συνέσεως και δικαιοσύνης».
Η δεύτερη κρίση, που καλύπτει η πρώτη σελίδα της «Κ», της 25/10/1963, επισυνέβη τον Οκτώβριο του 1963, όταν η βασίλισσα Ελισάβετ, μετά την παραίτηση Μακ Μίλαν, ονόμασε πρωθυπουργό τον 14ο κόμη του Χιουμ, μέχρι τότε υπουργό Εξωτερικών. Ο τελευταίος, κάνοντας χρήση της πράξεως «Περί Ομοτίμων (Peerage Act)», που μόλις είχε τεθεί σε ισχύ (Ιούλιος 1963), παραιτήθηκε από τον τίτλο του ομοτίμου και, υιοθετώντας το όνομα σερ Αλεκ Ντάγκλας-Χιουμ κέρδισε μία κενή έδρα σε αναπληρωματικές εκλογές στη Σκωτία, καθιστάμενος έτσι μέλος της Βουλής των Κοινοτήτων και στη συνέχεια αρχηγός του κόμματος. Ευκρινώς διακρίνεται, στη σελίδα αυτή, η σφοδρή επίθεση του τότε ηγέτου των Εργατικών Χάρολντ Ουίλσον, στην προκριθείσα λύση, όταν ομιλών στη Βουλή των Κοινοτήτων, παρατήρησε ότι «η χώρα κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων εβδομάδων είδε πως εναρμονίζεται η δημοκρατία εντός των κόλπων του Συντηρητικού Κόμματος», διερωτώμενος «τι θα συνέβαινε εάν ο πρωθυπουργός ηττάτο στις προσεχείς αναπληρωματικές εκλογές του Κινρός στη Σκωτία». Οταν τον Ιούλιο του 1965 o σερ Αλεκ Ντάγκλας-Χιουμ παραιτήθηκε της ηγεσίας των Τόρις, ο διάδοχός του, Εντουαρντ Χιθ, υπήρξε ο πρώτος αρχηγός που επελέγη από το κόμμα. Τούτο συνιστά βαθιά αλλά και ουσιαστική μεταβολή στα συνταγματικά θέσμια του Ηνωμένου Βασιλείου αφού, έκτοτε, οι Συντηρητικοί εναρμονίστηκαν με την ουσιώδη αρχή της αυτονομίας των πολιτικών κομμάτων και ο αρχηγός τους επιλέγεται, ανεξάρτητα από τις όποιες επιθυμίες και επιλογές του στέμματος.
* Ο κ. Ιωάννης Κ. Θεοδωρόπουλος είναι δικηγόρος.