Τις 133.000 έχουν φθάσει τα τελευταία 10 χρόνια οι νέοι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης που απέκτησαν διαβατήριο και ιθαγένεια επειδή επένδυσαν συγκεκριμένα ποσά σε χώρες-μέλη της Ε.Ε.
Εν ολίγοις, στις 133.000 ανέρχονται τα διαβατήρια που έδωσαν χώρες-μέλη της Ε.Ε. σε Ρώσους, Κινέζους, Αραβες, αλλά και Τούρκους, Λιβανέζους, Βραζιλιάνους, Βενεζουελανούς και Νοτιοαφρικανούς. Στην Ελλάδα δεν έχουν δοθεί διαβατήρια σε ξένους. Δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί το πενταετές πρόγραμμα της «χρυσής βίζας», όπως αποκαλείται η άδεια παραμονής έναντι επένδυσης, που ενδέχεται να αποτελεί το πρώτο βήμα για την απόκτηση διαβατηρίου.
Σύμφωνα, όμως, με στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας και της Global Witness, η πολιτική αυτή της άντλησης δυσθεώρητων κεφαλαίων εφαρμόζεται σε πολλές χώρες πολύ πέραν των συνόρων της Ε.Ε. Σε παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται πως οδηγεί, έτσι, σε ετήσιες επενδύσεις ύψους τουλάχιστον 11 δισ. ευρώ.
Οπως επισημαίνει σχετικό ρεπορτάζ της ιταλικής οικονομικής εφημερίδας Il Sole 24 Ore, οι καινούργιοι πολίτες της Ε.Ε. έχουν επενδύσει δεκάδες δισεκατομμύρια στις χώρες που τους «υιοθέτησαν». Μόνον σε τέσσερις χώρες, Κύπρο, Ιρλανδία, Μάλτα και Πορτογαλία, έχουν επενδύσει συνολικά 10,6 δισ. ευρώ, με το μεγαλύτερο μέρος να έχει τοποθετηθεί σε ακίνητα.
Η Πορτογαλία ειδικότερα έχει ήδη παραχωρήσει 17.000 άδειες παραμονής σε ξένους που έχουν φέρει στη χώρα επενδύσεις συνολικού ύψους τεσσάρων δισεκ. ευρώ, αντλεί δηλαδή κατά μέσον όρο 670 εκατ. ευρώ ετησίως. Στη χώρα έχουν εγκατασταθεί 4.000 Κινέζοι, Βραζιλιάνοι και Νοτιοαφρικανοί και οι άδειες παραμονής τους είναι το πρώτο βήμα για την απόκτηση πορτογαλικού διαβατηρίου. Η Πορτογαλία δεν είναι η μόνη στην Ιβηρική που έχει επωφεληθεί εις το έπακρον από το «εμπόριο» διαβατηρίων.
Η Ισπανία προσελκύει κατά μέσον όρο ένα δισ. ευρώ ετησίως εκδίδοντας ισπανικά διαβατήρια σε πλούσιους αλλοδαπούς. Εχει, έτσι, προσφέρει ευρωπαϊκή ιθαγένεια σε τουλάχιστον 7.000 Κινέζους, σχεδόν 5.000 Ρώσους, περίπου 3.200 Ινδούς και 3.000 Βενεζουελανούς. Και το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο είναι πως περίπου 4.300 Αμερικανοί έχουν γίνει «Ευρωπαίοι» χάρη στις επενδύσεις τους στην Ισπανία.
Ειδική περίπτωση αποτελεί η Μάλτα που, όπως τονίζει η Il Sole, «διώχνει τους πολίτες τρίτων χωρών όταν καταφθάνουν στις ακτές της με βάρκες αλλά τους υποδέχεται με ανοικτές αγκάλες όταν έρχονται με γιοτ ή με ιδιωτικό αεροσκάφος». Η Βαλέτα, όμως, που κάθε άλλο παρά φημίζεται για τη διαφάνειά της σε πολλούς τομείς, στο θέμα της άδειας παραμονής και της χορήγησης διαβατηρίου διεξάγει σχολαστικούς ελέγχους. Διασφαλίζει μάλιστα τη διαφάνεια δημοσιεύοντας κάθε χρόνο τα στοιχεία των καινούργιων της πολιτών, με το τελευταίο δελτίο να έχει δοθεί στη δημοσιότητα στις 21 Δεκεμβρίου του περασμένου έτους.
Οι αντιδράσεις
Εχουν, όμως, προ πολλού εκφραστεί προβληματισμοί για την προέλευση των χρημάτων που φέρνουν μαζί τους οι ξένοι και σε ορισμένες χώρες εκδηλώνονται ήδη τάσεις αναδίπλωσης ή ακόμη και τερματισμού των σχετικών προγραμμάτων. Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν εκφράσει φόβους ότι τα διαβατήρια σε ξένους αποτελούν τη δίοδο που ανοίγει η Ε.Ε. σε «μαύρο» χρήμα κάθε προέλευσης. Σε αρκετές χώρες της Ε.Ε. οι έλεγχοι είναι ανεπαρκείς ή ακόμη και ανύπαρκτοι και αρκούν τα χρήματα για την αγορά του διαβατηρίου. Σύμφωνα με τη Διεθνή Διαφάνεια και την αντίστοιχή της Global Witness, η Λετονία, η Ουγγαρία και η Βρετανία έχουν δώσει άδεια παραμονής τουλάχιστον στο 90% όσων την αιτήθηκαν. Η Λετονία, ειδικότερα, δεν ζητεί παρά μια αγορά ακινήτου αξίας 250.000 ευρώ ή επένδυση 50.000 ευρώ σε εταιρεία για να εγκαινιάσει τη διαδικασία έκδοσης διαβατηρίου. Εχει, έτσι, ανοίξει τις πόρτες σε περίπου 15.550 πολίτες τρίτων χωρών, στην πλειονότητά τους Ρώσοι, αλλά και σε Κινέζους, Ουκρανούς, Καζάκους, Ουζμπέκους, Λευκορώσους και Αζέρους.