Κέβιν Φέδερστοουν*: Ο γόρδιος δεσμός του Ηνωμένου Βασιλείου

Κέβιν Φέδερστοουν*: Ο γόρδιος δεσμός του Ηνωμένου Βασιλείου

4' 9" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το βρετανικό πολιτικό σύστημα βρίσκεται σε κρίση – ίσως τη μεγαλύτερη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενα εξαιρετικά περίπλοκο ζήτημα τέθηκε ενώπιον του βρετανικού λαού το 2016 με τη μορφή ερωτήματος «ναι/όχι», χωρίς κανένας να μπορεί να κατανοήσει τι θα σήμαινε το «όχι». Η προεκλογική εκστρατεία για το δημοψήφισμα ήταν μία φρενίτιδα από ψεύδη και λαϊκιστικούς φόβους. Το σύνθημα της Τερέζα Μέι ότι «το Brexit σημαίνει Brexit» ήταν ένας παραλογισμός, που όμως καθυστέρησε την αναγκαία αξιολόγηση των διαφορετικών επιλογών.

Το Κοινοβούλιο ήταν συντριπτικά υπέρ της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η πλειοψηφία των βουλευτών, ακόμα και σήμερα, πιθανότατα υποστηρίζει την πιο ήπια δυνατή μορφή του Brexit. Ακόμα περισσότεροι θεωρούν ότι ένα άτακτο Brexit θα είναι οικονομική καταστροφή. Η κρατική μηχανή έλαβε εντολή να προετοιμάσει μια συμφωνία που γνώριζε ότι ήταν επιζήμια για το εθνικό συμφέρον. Οι πρέσβεις του Ηνωμένου Βασιλείου στο εξωτερικό έχουν υποχρεωθεί να «ψεύδονται για τη χώρα», όπως λέει το ρητό, σε μία κλίμακα άνευ προηγουμένου, ενώπιον ξένων που δυσανασχετούν. Το πολιτικό σύστημα, σε μία πρωτοφανή κατάσταση, παραμένει διχασμένο και ανίκανο να προκρίνει κάποια λύση.

Η Μέι έκανε την εξεύρεση αυτής της λύσης ακόμα πιο δύσκολη από ό,τι ούτως ή άλλως ήταν. Οι κόκκινες γραμμές της περιόρισαν το εύρος των πιθανών συμβιβασμών. Παρότι αναγκάστηκε να παραβιάσει αρκετές από αυτές, η συμφωνία στην οποία κατέληξε δεν ικανοποίησε κανέναν.

Παρά τη λογική της «ανάκτησης ελέγχου», η συμφωνία απειλεί να κλειδώσει το Ηνωμένο Βασίλειο εντός της τελωνειακής ένωσης με την Ε.Ε., από την οποία δεν θα μπορεί να αποχωρήσει χωρίς την έγκριση των Ευρωπαίων. Χώρες όπως η Ουκρανία και η Τουρκία, αντιθέτως, μπορούν ανά πάσα στιγμή μονομερώς να τερματίσουν τη σχέση που έχουν με την Ε.Ε. Αυτό που δένει τα χέρια του Ηνωμένου Βασιλείου είναι οι ειδικές συνθήκες της Ιρλανδίας: μόνο μία τελωνειακή ένωση, ή κάποια τεχνολογία ελέγχου των συνόρων που δεν έχει ακόμα εφευρεθεί, μπορεί να αποτρέψει την επαναφορά συνοριακών ελέγχων και την αναζωπύρωση των απειλών κατά της ειρήνης στην πολύπαθη χώρα. Δυστυχώς, κανείς δεν μίλησε στους ψηφοφόρους για το ιρλανδικό πρόβλημα κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος. Ποτέ δεν υπήρξε τέτοιο έλλειμμα πληροφόρησης σε μία δημοκρατία.

Την περασμένη Τρίτη, το Κοινοβούλιο επέβαλε στην Τερέζα Μέι τη μεγαλύτερη ήττα που έχει υποστεί ποτέ βρετανική κυβέρνηση. Παρ’ όλα αυτά, ελλοχεύει ο κίνδυνος ότι θα συνεχίσει στην πορεία που έχει χαράξει, με πολύ μικρές τροποποιήσεις που δεν θα άρουν το αδιέξοδο. Δεν είναι στον χαρακτήρα της να τα παρατήσει, αλλά ούτε και να ανοίξει τη διαδικασία, συμπεριλαμβάνοντας άλλες δυνάμεις και αναζητώντας έναν νέο συμβιβασμό. Η επιλογή της είναι μεταξύ του να έλθει σε συνεννόηση με τα κόμματα της αντιπολίτευσης ή να ποντάρει στην αλλαγή στάσης των δικών της βουλευτών, υπό τον φόβο ότι το Brexit μπορεί να αποτραπεί.

Με το σύστημα να έχει βραχυκυκλώσει, το Κοινοβούλιο μπορεί να επιχειρήσει να αναλάβει αυτό την πρωτοβουλία των κινήσεων, αντί της κυβέρνησης. Θα μπορούσε να το κάνει αυτό ψηφίζοντας επί των εναλλακτικών επιλογών, όπως μία σχέση τύπου Νορβηγίας. Αυτό θα καθόριζε την ατζέντα της κυβέρνησης. Ενδεχομένως να έδινε σε μία διακομματική κοινοβουλευτική επιτροπή πρεσβύτερων το δικαίωμα να ορίσει το είδος της συμφωνίας που θα διαπραγματεύονταν στη συνέχεια τα μέλη της διαπραγματευτικής ομάδας της χώρας. Και ίσως να επιχειρήσει να θωρακιστεί από νέες λαϊκιστικές επιθέσεις με την προκήρυξη ενός νέου δημοψηφίσματος. Οποιαδήποτε τέτοια εξέλιξη θα σηματοδοτούσε ότι η κυβέρνηση έχει χάσει τον έλεγχο του πιο σημαντικού ζητήματος που χειρίζεται.

Αμφιβάλλω αν το Brexit μπορεί πραγματικά να αποτραπεί. Το ερώτημα είναι πόσο ήπιο ή σκληρό θα είναι. Ορισμένοι στο φιλοευρωπαϊκό στρατόπεδο βλέπουν μία συμφωνία τύπου Νορβηγίας ως μία λύση που αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο επανόδου του Ηνωμένου Βασιλείου ως πλήρους μέλους της Ε.Ε. στο προσεχές μέλλον. Θεωρώ ότι αυτό δεν είναι πιθανό. Οι οικονομικοί δεσμοί της Νορβηγίας με την ευρωπαϊκή ενιαία αγορά είναι τέτοιοι που, αν τους αποκτούσαν οι Βρετανοί, δεν θα επιθυμούσαν κάτι περισσότερο.

Το Brexit πλήττει αναγκαστικά τις σχέσεις της Βρετανίας με τους Ευρωπαίους εταίρους της. Η βρετανική διπλωματία καλείται να περιορίσει τη ζημιά. Το επιχείρημα ότι υπάρχουν θαυμάσιες νέες ευκαιρίες για ενίσχυση των διμερών σχέσεων με τη Γαλλία ή την Ελλάδα, για παράδειγμα, συντηρεί ψευδαισθήσεις και υπονομεύει την αξιοπιστία. Μία συμφωνία τύπου Νορβηγίας θα έκανε τη μικρότερη ζημιά.

Ούτε μπορεί το δίλημμα του Ηνωμένου Βασιλείου να συγκριθεί εύκολα με τη σύγκρουση της Ελλάδας με τους πιστωτές της το 2015. Η Βρετανία δεν έχει υποστεί τη βαριά απώλεια κυριαρχίας και την έξωθεν επιβεβλημένη λιτότητα που αντιμετώπισε η Ελλάδα. Το Ηνωμένο Βασίλειο απολάμβανε μία σειρά από εξαιρέσεις από τις κοινές πολιτικές της Ε.Ε. Οι παρεμβάσεις της Ευρώπης στη Βρετανία ήταν πολύ πιο περιορισμένες. Σε φυσιολογικούς καιρούς, η Ελλάδα δεν είχε πρόβλημα με την παραχώρηση κυριαρχίας στην Ε.Ε.

Μέχρι το βρετανικό πολιτικό σύστημα να εγκρίνει κάποια συμφωνία για το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει να προκαλεί σάστισμα στους γείτονές του, το οποίο σταδιακά θα μετατρέπεται σε αδιαφορία. Το Brexit δεν προκλήθηκε από ξένους παράγοντες· είναι η δική μας μάχη με τον κόσμο όπως είναι. Δείξτε υπομονή καθώς διανύουμε τον νευρικό μας κλονισμό.

* Ο κ. Κέβιν Φέδερστοουν είναι διευθυ-ντής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου στο London School of Economics.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή