Απρόβλεπτες σχέσεις απρόβλεπτων προέδρων

Απρόβλεπτες σχέσεις απρόβλεπτων προέδρων

4' 51" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Σημάδια μόνιμης βλάβης εμφανίζουν οι σχέσεις Nτόναλντ Τραμπ και Ταγίπ Ερντογάν, παρά την αποκλιμάκωση της αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο ηγετών, με αφορμή τη διαφωνία του Αμερικανού προέδρου στη σχεδιαζόμενη ευρεία επιχείρηση του τουρκικού στρατού στη βόρεια Συρία, σύμφωνα με ανάλυση του ανταποκριτή του πρακτορείου Bloomberg στην Ουάσιγκτον, Σελτσάν Χατσάογλου.

Παρά την τηλεφωνική επικοινωνία των δύο προέδρων και τις δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν περί κοινής γραμμής στο Συριακό, η δημόσια συμφιλίωση δεν περιλαμβάνει τα ακανθώδη ζητήματα των σχέσεων με το Ιράν, του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400 και των κουρδικών διεκδικήσεων σε Συρία και Ιράκ.

«Οι τουρκοαμερικανικές σχέσεις δεν έχουν βελτιωθεί, και ούτε πρόκειται. Οι διαφωνίες μεταξύ των δύο είναι πολλές», λέει ο λέκτωρ του Πανεπιστημίου King’s College του Λονδίνου, Μπιλ Παρκ.

Η αιφνίδια απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη Συρία, η οποία φέρεται να ανακοινώθηκε κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής επικοινωνίας με τον Ερντογάν, παρότι εξέπληξε τους περισσότερους συμμάχους των ΗΠΑ, έγινε δεκτή με ικανοποίηση από την Τουρκία. Οι επανειλημμένες δημόσιες εκκλήσεις του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο και του συμβούλου εθνικής ασφαλείας Τζον Μπόλτον προς την Τουρκία «να μην επιτεθεί στους Κούρδους» υπέσκαψαν την αρχική αισιοδοξία για βελτίωση των σχέσεων Αγκυρας – Ουάσιγκτον. Ο Τούρκος πρόεδρος ακύρωσε έτσι προγραμματισμένη συνάντησή του στις αρχές του μήνα με τον Τζον Μπόλτον.

Ο βομβιστής αυτοκτονίας

Η επίθεση αυτοκτονίας από μαχητή του Ισλαμικού Κράτους την Τετάρτη στην πόλη Μανμπίτζ της βόρειας Συρίας, με θύματα τέσσερις Αμερικανούς, ενδέχεται να περιπλέξει περαιτέρω τα σχέδια του προέδρου Τραμπ για ταχεία έξοδο από τη Συρία.

Παρότι Ηνωμένες Πολιτείες και Τουρκία είναι σύμμαχοι, η Ουάσιγκτον συνέχισε να εξοπλίζει τους Κούρδους μαχητές της πολιτοφυλακής YPG, την οποία η Αγκυρα θεωρεί τρομοκρατική. Η απειλή του Τραμπ σε μήνυμά του στο Twitter την περασμένη Κυριακή, ότι οι ΗΠΑ θα «καταστρέψουν» την τουρκική οικονομία εάν ο Ερντογάν στραφεί εναντίον των Κούρδων μαχητών στη βόρεια Συρία, ενίσχυσε το κλίμα καχυποψίας στην Αγκυρα για τα κίνητρα της Ουάσιγκτον.

Οι σχέσεις του Ερντογάν με τις ΗΠΑ οξύνονταν, όμως, πολύ πριν από την εκλογή του Τραμπ στην προεδρία. Η ροπή του Τούρκου προέδρου προς τον αυταρχισμό είχε ενοχλήσει την κυβέρνηση Ομπάμα, η οποία απέφευγε τον Ερντογάν, ακόμη και σε επίσημες επισκέψεις του στις ΗΠΑ. Η δυναμική της διμερούς σχέσης αναμενόταν, όμως, να μεταβληθεί μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία.

Σε συνάντηση Τραμπ – Ερντογάν στον Λευκό Οίκο το Μάιο του 2017, ο νεοεκλεγείς τότε πρόεδρος των ΗΠΑ είχε χαρακτηρίσει «τιμή του» την υποδοχή του Τούρκου ομολόγου του, ο οποίος ανταπέδωσε τη φιλοφρόνηση κάνοντας λόγο για «θρυλική νίκη» του Τραμπ στις εκλογές του 2016. Πέρυσι, όμως, ο Αμερικανός πρόεδρος επέκρινε αυστηρά την κράτηση Αμερικανού προτεστάντη πάστορα από τις τουρκικές αρχές, επιβάλλοντας μάλιστα κυρώσεις εναντίον συμβούλων του Ερντογάν και έκτακτους δασμούς στις εισαγωγές τουρκικού χάλυβα στις ΗΠΑ. Τούρκοι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η πρόσφατη απειλή του Τραμπ μέσω Twitter αποκαλύπτει την αποξένωση της Ουάσιγκτον από τις σημαντικότερες ανησυχίες της Αγκυρας για την εθνική της ασφάλεια.

Η τύχη του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό πρόσκομμα στις σχέσεις μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον. Η Τουρκία έχει επανειλημμένως ζητήσει την έκδοση του Γκιουλέν ως εγκεφάλου της απόπειρας πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016. Η αμερικανική δικαιοσύνη επιμένει, όμως, ότι το τουρκικό αίτημα δεν συνοδεύεται από επαρκή στοιχεία.

Ο Σινάν Ουλγκέν, πρόεδρος του ινστιτούτου Edam της Κωνσταντινούπολης, υποστηρίζει ότι η Αγκυρα ταυτίζει τα εθνικά συμφέροντα της Τουρκίας με την ενίσχυση του ρόλου της χώρας ως περιφερειακής υπερδύναμης. Η νέα στάση της Αγκυρας αποτελεί σημαντική απόκλιση από την τουρκική εξωτερική πολιτική του Ψυχρού Πολέμου, όταν οι τουρκικές κυβερνήσεις επεδίωκαν την εδραίωση της χώρας στις δομές του ΝΑΤΟ και την εμφάνισή της ως ύστατο ανάχωμα στη σοβιετική απειλή.

Ενίσχυση των εντάσεων

Σήμερα, η απρόβλεπτη φύση της προεδρίας Τραμπ και οι μεταστροφές της πολιτικής του, όπως η αιφνίδια απόφαση για απόσυρση από τη Συρία, έχουν ενισχύσει τις εντάσεις μεταξύ των δύο νατοϊκών εταίρων, καθιστώντας τις τουρκοαμερικανικές θέσεις «δυσλειτουργικές», όπως επισημαίνει ο Σινάν Ουλγκέν.

Η απόφαση Τραμπ για αποχώρηση από τη Συρία είχε αρχικά γίνει δεκτή με αισιοδοξία από την Αγκυρα. Τούρκοι αξιωματούχοι ασκούσαν πιέσεις από το 2015 για την ανατροπή της πολιτικής της κυβέρνησης Ομπάμα για εκπαίδευση και εξοπλισμό των Κούρδων μαχητών του YPG.

Η πρωτοβουλία Τραμπ για μονομερή απόσυρση δυνάμεων από τη Συρία αντιμετωπίστηκε στην Αγκυρα ως προάγγελος οριστικής διακοπής των σχέσεων Ουάσιγκτον – Κούρδων. Η εξέλιξη αυτή σηματοδότησε αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας, ενθαρρύνοντας την τουρκική κυβέρνηση να επιδιώξει την αγορά του αμερικανικού αντιαεροπορικού συστήματος Patriot, αντί του ρωσικού S-400.

Οι απρόσμενες μεταβολές πολιτικής στις δύο χώρες αποδεικνύουν την έλλειψη ευρύτερου σχεδίου πίσω από την απόφαση Τραμπ για αποχώρηση από τη Συρία, σύμφωνα με τον αναλυτή του International Crisis Group, Σαμ Χέλερ. «Ο πρόεδρος Τραμπ λέει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να αποσυρθούν από τη Συρία, χωρίς σχέδιο και χωρίς τον παραμικρό συντονισμό με την Τουρκία. Από εκεί πηγάζει η σύγχυση, την οποία παρατηρούμε εσχάτως», λέει ο κ. Χέλερ.

Οι δεσμοί της Αγκυρας με την Τεχεράνη

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Ιράν και των σχέσεών του με την Τουρκία. Η κυβέρνηση Τραμπ επιβάλλει εμπορικές κυρώσεις κατά της Τεχεράνης για την ανάμειξή της σε περιφερειακές διενέξεις. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο είπε τη Δευτέρα ότι η «ρίζα των προβλημάτων πηγάζει από την επαναστατική φύση του ισλαμικού καθεστώτος και των προσπαθειών του στο εξωτερικό». Η πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν δεν εμπόδισε, όμως, την Τουρκία να ενισχύσει τους οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς της με το Ιράν. Η Τουρκία ήταν ο τέταρτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ιράν το 2017, με συνολικό όγκο εμπορευμάτων 10,7 δισ. δολ. Η οικονομική πραγματικότητα εγγυάται ότι ο Ερντογάν δεν θα έχει κανένα κίνητρο να ακολουθήσει τις ΗΠΑ στον εμπορικό τους πόλεμο κατά του Ιράν. Η Τουρκία είναι επίσης μία από τις οκτώ χώρες που εξασφάλισαν εξαιρέσεις διάρκειας έξι μηνών από το εμπάργκο κατά της αγοράς ιρανικού πετρελαίου. Οι εξαιρέσεις αυτές, όμως, δεν πρόκειται να ανανεωθούν, στερώντας από την Τουρκία μέρος της ενεργειακής της αυτονομίας.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή