Η τελευταία επανάσταση της Τζέιν Φόντα

Η τελευταία επανάσταση της Τζέιν Φόντα

7' 1" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Στη διάρκεια του περασμένου αιώνα υπήρξαν πολλές επαναστάσεις, αλλά καμία δεν ήταν τόσο σημαντική όσο η επανάσταση της μακροζωίας. Σήμερα ζούμε κατά μέσο όρο 34 χρόνια περισσότερα σε σχέση με τους προπαππούδες μας. Σκεφτείτε το λίγο· μια ολόκληρη δεύτερη ενήλικη ζωή έχει προστεθεί στη διάρκεια της ζωής μας».

Πριν από λίγες εβδομάδες, η Τζέιν Φόντα έκλεισε τα 81. Απολύτως φυσικό αν σκεφτεί κανείς τη μεγάλη της καριέρα (έπαιξε στην πρώτη της ταινία τo 1960, είναι κάτοχος δύο Όσκαρ). Λιγότερο αναμενόμενο αν εστιάσει στην απίστευτη ενέργεια που της επιτρέπει να ζει τη ζωή μιας πολύ νεότερης γυναίκας. 

Δεν είναι μόνο η φυσική κατάσταση και το πλήθος των δραστηριοτήτων. Είναι το πάθος, η επιμονή και η καλώς εννοούμενη περιέργεια, χαρακτηριστικά που ξεχειλίζουν ακόμα κι όταν παίζει. Μάλιστα. Στην ένατη δεκαετία της ζωής της η Τζέιν Φόντα έχει τις δυνάμεις να πρωταγωνιστεί σε μία από τις πιο δημοφιλείς σειρές του Netflix, το «Grace and Frankie», ο πέμπτος κύκλος της οποίας έκανε πρεμιέρα στις 18 Ιανουαρίου. Μαζί με την παλιά της φίλη, επίσης ακατάβλητη και ακμαία στα 79 της Λίλι Τόμλιν, αποτελούν ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα τηλεοπτικά ντουέτα. Στην επιφάνεια το «Grace and Frankie» είναι μια κωμωδία χαρακτήρων: δύο γυναίκες μετά τα 70 που εγκαταλείπονται από τους συζύγους τους υποχρεώνονται να συγκατοικήσουν, παρά τις εμφανείς τους διαφορές. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο έχουμε να κάνουμε με μία από τις πιο τολμηρές προσπάθειες της τηλεόρασης να προσεγγίσει με πιο ρηξικέλευθο τρόπο την τρίτη ηλικία. Η Γκρέις και η Φράνκι βγαίνουν ραντεβού, κάνουν σεξ και βάζουν μπροστά μια επιχειρηματική ιδέα με δονητές για ώριμες κυρίες. 

 

Η τελευταία επανάσταση της Τζέιν Φόντα-1

Νέα μητέρα: με την κόρη της Βανέσα, καρπό του πρώτου της γάμου με τον Γάλλο σκηνοθέτη Ροζέ Βαντίμ. Ο «παππούς» Χένρι Φόντα παρακολουθεί ικανοποιημένος. © Estate of Stanley Tretick LLC/Corbis /Getty Images/Ideal Image

 

Η ηλικία ως δυνατότητα

Όλα αυτά ακούγονται περίπου σαν επιστημονική φαντασία σε μια χώρα όπου ο βασικός ρόλος που επιφυλάσσουμε για τους συνταξιούχους μας είναι αυτός του θεατή τουρκικών σίριαλ. Για την Τζέιν Φόντα συμβαίνει απλώς ένα λάθος. «Ζούμε ακόμα με το παλιό πρότυπο της ηλικίας που σχηματίζει ένα τόξο: γεννιόμαστε, φτάνουμε στο απόγειό μας στη μέση ηλικία και βυθιζόμαστε στο βαθύ γήρας. Αντιμετωπίζουμε την ηλικία ως παθολογία», είχε πει στη διάρκεια ομιλίας της σε ένα παλαιότερο TEDxWomen που έχει ανέβει στο YouTube και κάνει θραύση. «Αλλά πάρα πολλοί σήμερα (φιλόσοφοι, καλλιτέχνες, επιστήμονες, γιατροί) ρίχνουν ένα νέο φως σε αυτό που εγώ αποκαλώ “τρίτη πράξη”, δηλαδή τις τρεις τελευταίες δεκαετίες του ανθρώπινου βίου. Συνειδητοποιούν ότι έχουμε να κάνουμε με ένα στάδιο εξέλιξης της ζωής με τη δική του σημασία, τόσο διαφορετικό από τη μέση ηλικία όσο είναι και η εφηβεία από τα πρώτα μας χρόνια ως παιδιά. Και αναρωτιούνται: Πώς χρησιμοποιούμε αυτόν τον χρόνο; Πώς τον ζούμε με επιτυχία;» 

Η Τζέιν Φόντα έχει αφιερώσει πολύ χρόνο (και πάθος) στη νέα της αποστολή. Και μας καλεί να φανταστούμε μια διαφορετική, πολύ πιο ενεργητική και γόνιμη παρομοίωση: σίγουρα όχι «τόξο», αλλά «σκάλα»· ως μεταφορά για να περιγράψει την ανοδική πορεία του ανθρώπινου πνεύματος, που μας φέρνει πιο κοντά στη σοφία, στην ολότητα και στην αυθεντικότητα. «Η ηλικία όχι ως παθολογία, αλλά ως δυνατότητα. Και μαντέψτε, αυτές οι δυνατότητες δεν είναι για τους λίγους τυχερούς. Οι περισσότεροι άνθρωποι μετά τα 50 νιώθουν καλύτερα, λιγότερο στρεσαρισμένοι, λιγότερο εχθρικοί, λιγότερο αγχωμένοι. Έχουμε την τάση να αναζητάμε κοινά σημεία, ομοιότητες και λιγότερο τις διαφορές. Και τώρα, που ζω τη δική μου “τρίτη πράξη”, ανακαλύπτω ότι ποτέ δεν ήμουν πιο ευτυχισμένη· έχω ένα ισχυρό αίσθημα ευζωίας».

Η καμπή των 60

Για την ίδια όλα ξεκίνησαν όταν πλησίαζε τα εξηκοστά της γενέθλια. Ήταν η εποχή που ήταν παντρεμένη με τον ιδρυτή του CNN Τεντ Τέρνερ και τα φώτα της δημοσιότητας ήταν ξανά πάνω της. Όχι αυτή τη φορά για τις υποκριτικές της δυνατότητες, την ακτιβιστική της δράση ή την ιδιότητα της πριγκίπισσας της γυμναστικής και των aerobics. Αναρωτιούνταν πολλοί: Τι κοινό είχε η ατίθαση κόρη του θρυλικού Χένρι Φόντα, που έπαιρνε την κάμερα και έτρεχε μόνη της στο Βιετνάμ την εποχή του πολέμου, είχε πίσω της δύο μάλλον αντισυμβατικούς γάμους (με τον Γάλλο σκηνοθέτη Ροζέ Βαντίμ και τον ακτιβιστή Τομ Χέιντεν), διαδήλωνε για τα δικαιώματα των γυναικών και των μαύρων, με έναν βαθύπλουτο επιχειρηματία; 

«Αναρωτήθηκα πώς θα ήθελα να είναι τα επόμενα χρόνια μου, πώς θα ήθελα να τα ζήσω. Και συνειδητοποίησα ότι δεν θα μπορούσα να βρω τις απαντήσεις μου για το μέλλον αν δεν κοίταγα πίσω, αν δεν εξέταζα τη ζωή μου στις πρώτες δύο πράξεις». Το έκανε γράφοντας για πέντε χρόνια την αυτοβιογραφία της, που κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ωκεανίδα («Η ζωή μου», μετάφραση: Μάρα Μοίρα). Το σημαντικότερο πράγμα που έμαθε γράφοντας το βιβλίο ήταν για τη μητέρα της, η οποία αυτοκτόνησε όταν η ίδια ήταν 12 ετών. «Υπέφερε από σοβαρής μορφής διπολική διαταραχή και δεν το γνώριζα. Όταν έγραφα το βιβλίο, κατάφερα να αποκτήσω πρόσβαση στο ιατρικό ιστορικό της μητέρας μου, όπου ανακάλυψα ότι είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά. Και ένιωσα σαν να μπαίνουν όλα τα κομμάτια του παζλ στη θέση τους». 

Η ανακάλυψη αυτή επέτρεψε στην ώριμη πια Τζέιν να συγχωρήσει τη μητέρα της. Ως παιδί που φυσικά δεν μπορούσε να γνωρίζει τις παραμέτρους μιας σοβαρής ψυχιατρικής διαταραχής, ένιωθε «υπεύθυνη» για την αυτοκτονία της μητέρας της. «Πριν μάθω αυτή την τόσο σημαντική λεπτομέρεια για τη ζωή της μητέρας μου, μελετούσα για τη σεξουαλική κακοποίηση νεαρών κοριτσιών για σχεδόν 10 χρόνια. Και αυτό που έμαθα τότε είναι ότι οι κακοποιημένες γυναίκες αισθάνονται ενοχές, σαν να προκάλεσαν οι ίδιες ό,τι συνέβη, και αυτή η ενοχή αλλά και το μίσος για το σώμα τους μπορεί να περάσει και στα παιδιά τους, κυρίως στις κόρες τους». Η Τζέιν Φόντα ξέρει πολύ καλά για το τι ακριβώς μιλάει: για σχεδόν 25 χρόνια, από την ενηλικίωση μέχρι τα 45 της, υπήρξε βουλιμική· έτρωγε σαν να μην υπάρχει αύριο και μετά κατευθυνόταν ήρεμα προς την τουαλέτα. «Έχω κάνει εμετό στα πιο σικ εστιατόρια της Νέας Υόρκης και του Λος Άντζελες».

 

Η τελευταία επανάσταση της Τζέιν Φόντα-2

Στην πρώτη γραμμή του αντιπολεμικού κινήματος. Εδώ, απευθύνεται σε συγκέντρωση κατά της αμερικανικής εισβολής στην Καμπότζη. © Paul Slade/Paris Match/Getty Images/Ideal Image

 

Πολιτική και άνδρες

Η Τζέιν Φόντα παραμένει ενεργή στη δημόσια ζωή της χώρας της, όπως πάντα. Όχι μια τυπική φεμινίστρια, αλλά φεμινίστρια με την πιο ουσιαστική έννοια του όρου, αναμείχθηκε στο κίνημα του #ΜeΤoo, παλεύει για θέματα όπως η εξάλειψη της μισθολογικής ανισότητας ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, για την αύξηση του κατώτατου μισθού, ενώ την ίδια στιγμή επιφυλάσσει μια λιγότερο εχθρική προσέγγιση στο πρόσωπο του προέδρου Τραμπ. Η δήλωσή της «ότι πρέπει να έχουμε ενσυναίσθηση όταν μιλάμε για τον Ντόναλντ Τραμπ και τους ψηφοφόρους του» κινήθηκε σε διαφορετικό μήκος κύματος από άλλους φιλελεύθερους σταρ του Χόλιγουντ. «Μισώ όσα πιστεύει, μισώ όσα κάνει, αλλά…», είχε δηλώσει πρόσφατα στο Politico. Η Τζέιν Φόντα επιστρέφει σε μια παλαιότερη δική της ανάλυση για το πώς η κουλτούρα του ανδρισμού και της πατριαρχίας έχει βλάψει το ανδρικό φύλο. «Σκεφθείτε όλους τους άνδρες που ξέρετε και οι οποίοι έχουν πάρει, περιέργως, διαζύγιο από τα συναισθήματά τους. Ο φόβος να θεωρηθούν άνανδροι είναι τόσο βαθιά ριζωμένος στους άνδρες, που πιστεύω πως αρκετοί πρόεδροι των ΗΠΑ αρνήθηκαν να αποσυρθούν από το Βιετνάμ, για να μην τους θεωρήσουν “μαλακούς”».

Η ανάλυση αυτή θεμελιώθηκε στη σχέση με τον απόμακρο και ελάχιστα εκφραστικό πατέρα της. «Ο μπαμπάς μπορούσε να περάσει ώρες πλέκοντας δαντέλες που είχε σχεδιάσει ο ίδιος ή φτιάχνοντας καλάθια με νήματα. Ζωγράφιζε πολύ ωραία και υπήρχε μια τρυφερότητα σε πολλές από τις ερμηνείες του, χωρίς ίχνος από την εικόνα του αρρενωπού άνδρα. Αλλά μ’ εμένα ο πατέρας μου δεν ήταν ευγενικός. Μπορούσε να είναι ευγενικός με ανθρώπους που δεν γνώριζε, με εντελώς αγνώστους. Αλλά έμαθα πως οι κλεισμένοι στον εαυτό τους άνθρωποι δεν είναι ασυνήθιστο να βγάζουν μια πιο τρυφερή πλευρά τους σε εντελώς αγνώστους, σε ζώα, στην κηπουρική ή σε άλλα χόμπι. Στον περιορισμένο χώρο του σπιτιού μας αναδυόταν η σκοτεινή πλευρά του μπαμπά. Εμείς, οι δικοί του άνθρωποι, ζούσαμε έχοντας αδιάκοπα επίγνωση του ναρκοπεδίου στο οποίο περπατούσαμε, προσπαθώντας να μην πυροδοτήσουμε την οργή του. Αυτό το περιβάλλον της διαρκούς έντασης μου έστειλε το μήνυμα ότι ο κίνδυνος ελλοχεύει στη στενή επαφή και ότι η απόσταση εγγυάται την ασφάλεια». Πάντως στη διάρκεια μιας συνέντευξής της με τη θρυλική Μπάρμπαρα Γουόλτερς, η τελευταία τής αποκάλυψε ότι σε μια συνάντησή της με τον Χένρι Φόντα, το 1974, ο αστέρας του παλιού Χόλιγουντ της είχε εξομολογηθεί ότι «η Τζέιν είναι η καλύτερη ηθοποιός που ξέρω». Η Τζέιν Φόντα χαμογέλασε στη Γουόλτερς εμφανώς συγκινημένη. «Δεν μου το είχε πει ποτέ». ■

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή