Παγκάκια με χαραγμένη τη λέξη «άστεγος» και σκεπάσματα επιμελώς απλωμένα στην άκρη του δρόμου οριοθετούν τον άτυπο προσωπικό χώρο εκατοντάδων αστέγων, που βρίσκουν όλο και πιο συχνά απάγκιο σε συνοικίες της Αθήνας. «Τους τελευταίους μήνες η γεωγραφική ακτίνα στην οποία ζουν άστεγοι διευρύνθηκε, από τον Σεπτέμβριο ξεκινήσαμε νέα καταγραφή», λέει στην «Κ» η κ. Μαρία Καρρά, πρόεδρος της ΜΚΟ «Emfasis», επιβεβαιώνοντας τη διάχυτη αίσθηση ότι πολλοί εξ αυτών προτιμούν να εγκαθίστανται σε γειτονιές. «Η ομάδα μας του street work καλύπτει περιστατικά σε Ν. Σμύρνη, Π.Φάληρο, Συγγρού- Φιξ, Αιγάλεω, Περιστέρι, Αγίους Αναργύρους, Χολαργό, Δραπετσώνα, Χαλάνδρι» επισημαίνει η κ. Καρρά, «στην Καλλιθέα, που δεν αποτελούσε παλαιότερα πόλο έλξης αστέγων, σήμερα σημειώνονται τα υψηλότερα ποσοστά αστεγίας εκτός Δήμου Αθηναίων». Ο πεζόδρομος γύρω από τους δύο σταθμούς ΗΣΑΠ, τα αλσύλλια και οι πλατείες, αλλά προπάντων τα δεκάδες άδεια καταστήματα, που δημιουργούν μικρές στεγασμένες εσοχές, προσφέρουν καταφύγιο στους έχοντες ανάγκη. Σε άλλες περιοχές, παρεκκλήσια, είσοδοι δημοσίων υπηρεσιών και τραπεζών αποδεικνύονται εξίσου φιλόξενοι χώροι.
Η γεωγραφική διασπορά των αστέγων επιδέχεται πολλές ερμηνείες, κάποιες φορές είναι και συγκυριακή. «Αυτή τη στιγμή η Ομόνοια είναι κλειστή λόγω εργασιών, όπως και ο χώρος έξω από τον ΟΤΕ απέναντι από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών», παρατηρεί η κ. Νίκη Βουδούρη, συντονίστρια ιατρικής υπηρεσίας και δημόσιας υγείας της ΜΚΟ Praksis, «αντίστοιχα, μετά τον “καθαρισμό” στο Πεδίον του Αρεως έχουν περιοριστεί οι πιάτσες των χρηστών, που κινούνται κυρίως στην πλατεία Βάθης, την Ιάσονος και τη Μασσαλίας, ενώ όλο και περισσότερους ανθρώπους, αστέγους και χρήστες σίσα “φιλοξενεί” τα βράδια η Βαρβάκειος Αγορά». Η ομάδα του Praksis ενημερώνεται καθημερινά από πολίτες για την παρουσία αστέγων σε περιοχές εκτός κέντρου, όπως εσχάτως τα Βριλήσσια. Υπενθυμίζεται ότι η Praksis το 2012 είχε προσπαθήσει να συστήσει κέντρα ημέρας για αστέγους σε δύο δήμους της Αττικής, κάτι που δεν τελεσφόρησε λόγω της απόλυτης αντίθεσης της τότε Τοπικής
Αυτοδιοίκησης.
«Οι άστεγοι στις γειτονιές δεν έχουν προέλθει απαραίτητα από μετακίνηση», αναφέρει η κ. Καρρά, «πολλοί έχουν χάσει τη στέγη τους την τελευταία διετία, βρέθηκαν άνεργοι έπειτα από εργατικά ατυχήματα ή δεν κατόρθωσαν να λάβουν σύνταξη λόγω χρεών». Η νέα κατάσταση τους προκαλεί στρες, ενώ δεν έχουν την ανάλογη εμπειρία να την αντιμετωπίσουν – δεν γνωρίζουν τους κώδικες της ζωής στον δρόμο και δεν μπορούν να προστατεύσουν επαρκώς τον εαυτό τους. «Νιώθουν πιο ασφαλείς σε γειτονιές», απαντά η κ. Καρρά, «έχουμε και μαρτυρίες για βίαιες επιθέσεις, εξ ου και πολλοί επιλέγουν τα μικρά στενά της Αθήνας έναντι των κεντρικών σημείων, ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο “αόρατοι”». Εξάλλου, οι τουλάχιστον τρεις δολοφονίες αστέγων το 2018 σε Θησείο, Καλλιθέα και Πειραιά, επιβεβαιώνουν την ορθότητα των εν λόγω ισχυρισμών.
Στόχος η επανένταξη
«Επικρατεί και μια αφηρημένη έννοια συντροφικότητας, οπότε συχνά η εγκατάσταση ενός αστέγου σε μια περιοχή ωθεί και άλλους να τον ακολουθήσουν», υποστηρίζει η κ. Καρρά, που συναντά συχνά, π.χ. στην Καλλιθέα, και παρέες αστέγων. «Προσδοκούν την επικοινωνία, όταν η προσέγγιση γίνεται μεμονωμένα» παρατηρεί, «στόχος μας πλέον είναι να μην αποτελούμε μόνο το μέσον για την κάλυψη των άμεσων αναγκών, π.χ. της τροφής, αλλά να τους βοηθούμε μέσω της συζήτησης να βρουν λύσεις στα εργασιακά και φορολογικά τους θέματα, προκειμένου να μπορέσουν σταδιακά να επανενταχθούν». Στη λογική αυτή, τους προμηθεύουν με μεταχειρισμένα κινητά τηλέφωνα, ώστε να μπορούν να επικοινωνούν και οι ίδιοι κατά βούληση μαζί τους. Αυτό, πάντως, που ανησυχεί περισσότερο την κ. Καρρά, είναι ο μεγάλος αριθμός ηλικιωμένων αστέγων. «Αποτελεί προάγγελο του φαινομένου της εγκατάλειψης ηλικιωμένων» τονίζει, «είναι μια εξαιρετικά ευάλωτη ηλικιακή ομάδα, την οποία δύσκολα μπορείς να ενδυναμώσεις, καθώς έχουν παραδώσει τα όπλα και νιώθουν ότι κανείς δεν πρόκειται στο εξής να ενδιαφερθεί γι’ αυτούς».