Κάθε χρόνο οι διοργανωτές του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ προσπαθούν να εφεύρουν μια πιασάρικη φράση, εισάγοντάς την ως την κεντρική θεματική του συνεδρίου. Φέτος, η φράση που κυριαρχεί στις εκδηλώσεις που φιλοξενούνται στην κορυφή των ελβετικών Αλπεων είναι η εξής: «Παγκοσμιοποίηση 4.0» ή εναλλακτικά «Η τέταρτη εποχή της παγκοσμιοποίησης». To σχετικά νεφελώδες σλόγκαν του φετινού Νταβός προσπαθεί να συνοψίσει ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η παγκόσμια ελίτ τη σημερινή εποχή: καθώς η τεχνολογία, η τεχνητή νοημοσύνη και η αυτοματοποίηση αυξάνονται εκθετικά, το μέλλον ενός σημαντικού κομματιού του παγκόσμιου ανθρώπινου εργατικού δυναμικού επισκιάζεται από ένα μεγάλο ερώτημα. Ενώ λοιπόν οι προηγούμενες εποχές της παγκοσμιοποίησης –με την άνοδο των βιομηχανιών, των αναπτυσσόμενων οικονομιών και του Διαδικτύου– επηρέασαν περισσότερο τους εργάτες της υφηλίου, οι μηχανές του μέλλοντος φαίνεται να απειλούν ένα σαφώς ευρύτερο φάσμα επαγγελμάτων.
Το φετινό Νταβός ξεκίνησε με μία σειρά από καθησυχαστικές δηλώσεις και αισιόδοξες εκτιμήσεις για τη μάχη μεταξύ μηχανών και ανθρωπότητας. «Οι μηχανές δεν θα καταφέρουν ποτέ να αντικαταστήσουν πλήρως τους ανθρώπους που εργάζονται στις αγορές και στις εμπορικές διαπραγματεύσεις», δήλωσε η Αντένα Φρίντμαν, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του Nasdaq. Σε εκδήλωση που διοργάνωσε η Yahoo, η επικεφαλής του κορυφαίου χρηματιστηρίου της υφηλίου υπενθύμισε στο κοινό πως οι αλγόριθμοι και οι μηχανές προέρχονται από την ανθρώπινη εφευρετικότητα. Πρόσθεσε, μάλιστα, πως αν η αγορά κινηθεί σε υπερβολικό βαθμό προς την αυτοματοποίηση, η αποφασιστικότητα και η δημιουργικότητα της ανθρωπότητας θα επέμβει και θα περιορίσει την αχαλίνωτη τεχνολογική εξέλιξη.
Ωστόσο, στο Νταβός, ως συνήθως, κυριαρχούν οι αντιθέσεις και μια απλή βόλτα στην κεντρική Promenade αρκεί για να διαψευστεί η αισιοδοξία της Φρίντμαν. Στο περίπτερο της Google, για παράδειγμα, συναντά κανείς ένα συναρπαστικό ολόγραμμα εικονικής πραγματικότητας με ανεπτυγμένο «εγκέφαλο» τεχνητής νοημοσύνης. Η συμπαθητική διαδικτυακή βοηθός που ανέπτυξε η εταιρεία συνομιλεί με τους επισκέπτες σε πραγματικό χρόνο, αντιδρά στις εκφράσεις των ερωτηθέντων με ρεαλισμό και χιούμορ και προσφέρει απαντήσεις σε οποιοδήποτε ερώτημα ταξιδιωτικού τύπου με εξαιρετική ακρίβεια – έχει άλλωστε πρόσβαση στη γιγαντιαία βάση δεδομένων της Google. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όταν το προϊόν κυκλοφορήσει πλέον στις αγορές, κινδυνεύει να αντικαταστήσει πλήρως τον ανθρώπινο παράγοντα σε δεκάδες επαγγέλματα που ανήκουν στον τομέα των υπηρεσιών.
Μια πιο άμεση και φιλόξενη συζήτηση που διοργάνωσε το περίπτερο της νεοφυούς εταιρείας four και επικεντρώθηκε στη χρήση αυτοματοποιημένων μοντέλων ανάλυσης δεδομένων στον κόσμο της υγείας, έδωσε μια πιο ξεκάθαρη απάντηση στο μεγάλο δίλημμα μεταξύ μηχανών και ανθρωπότητας. «Η αλλαγή και η διάσπαση θα έρθουν είτε το θέλουμε είτε όχι – το ερώτημα είναι πώς θα προσαρμόσουμε το αυτοματοποιημένο μέλλον στην αρχιτεκτονική του ανθρώπινου νου», δήλωσε η Βίβιεν Ταν, αντιπρόεδρος του Kaiser Permanente, μιας από τις μεγαλύτερες κοινοπραξίες στον τομέα της φροντίδας και θεραπείας. Η Ταν εξήγησε πως τα αυτοματοποιημένα μοντέλα ανάλυσης παρέχουν εξαιρετικά χρήσιμες πληροφορίες για την περίθαλψη και αντί να αντικαταστήσουν τους γιατρούς, οι μηχανές αλλάζουν ουσιαστικά τον ρόλο τους σε διερμηνείς δεδομένων και υπεύθυνους λήψης αποφάσεων. Με αυτό το μήνυμα συμφώνησε και μία από τις Ελληνίδες του Νταβός, η υπεύθυνη του τομέα Smart Analytics της Swiss Re, Σοφία Κυριακοπούλου. «Στο δυαδικό δίλημμα μηχανές ή ανθρωπότητα υπάρχει μια καλύτερη απάντηση: ένας άνθρωπος και μία μηχανή είναι ισχυρότεροι και από τα δύο», ανέφερε η κ.Κυριακοπούλου, τονίζοντας πως η άμεση μεταφορά δεξιοτήτων και η τεχνολογική εκπαίδευση θα βοηθήσουν το εργατικό δυναμικό να συμμετέχει στην οικονομία του μέλλοντος, και όχι να αντικατασταθεί.
Συνεργατικότητα
Μια έκθεση που δημοσίευσε το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ εκτιμά πως παρότι μέσα στα επόμενα τρία χρόνια, 75 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα εξαφανιστούν λόγω της αυτοματοποίησης, σχεδόν ο διπλάσιος αριθμός νέων θέσεων θα πάρει τη θέση τους. Το μέλλον της εργασίας έγκειται στη συνεργατικότητα ανθρώπων και μηχανών: το ερώτημα είναι αν οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες και η παγκόσμια ελίτ θα προετοιμάσουν έγκαιρα την ανθρωπότητα για τις ανατρεπτικές αλλαγές που έρχονται.