Σπύρος Βλαχόπουλος: Χωρίς σχέδιο
Στο πλαίσιο της δυνατότητας κάθε πολιτείας να αναδιαμορφώσει τον χάρτη της ανώτατης εκπαίδευσης, προφανώς δεν απαγορεύεται η δημιουργία νέων πανεπιστημιακών σχολών. Μόνο που θα πρέπει να πληρούνται δύο θεμελιώδεις προϋποθέσεις. Κατ’ αρχάς, η ίδρυση νέων σχολών θα πρέπει να στηρίζεται σε ορθολογικά κριτήρια και να είναι το αποτέλεσμα εμπεριστατωμένης μελέτης και ουσιαστικού διαλόγου, στο πλαίσιο ενός συνολικού σχεδιασμού για την ανώτατη εκπαίδευση. Η προϋπόθεση αυτή δεν υπάρχει στην περίπτωση της πρόθεσης ίδρυσης τέταρτης νομικής σχολής στην Πάτρα. Δεν προκύπτει δηλαδή η εκπόνηση μελέτης, η οποία θα αναλύει όλες τις κρίσιμες παραμέτρους και θα εξετάζει λ.χ. εάν είναι ικανοποιητική η υπάρχουσα κατάσταση, εάν τα επιστημονικά και πληθυσμιακά δεδομένα δικαιολογούν την ίδρυση τέταρτης Νομικής, σε καταφατική περίπτωση σε ποια πόλη θα έπρεπε να ιδρυθεί, εάν θα επηρεάσει αρνητικά ιδίως τη Νομική Σχολή της Κομοτηνής κ.λπ. Το επιχείρημα ότι ο ίδιος αριθμός φοιτητών Νομικής θα μοιραστεί σε τέσσερις νομικές σχολές με θετικά αποτελέσματα για την παρεχόμενη παιδεία, αντικρούεται από τη διαχρονική πρακτική αύξησης του αριθμού των εισακτέων παρά τις εκκλήσεις της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Χαρακτηριστικό της έλλειψης τεκμηρίωσης για την ίδρυση τέταρτης νομικής σχολής είναι ότι παλαιότερα συζητείτο να γίνει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μετά στην Κρήτη και τώρα πλέον στην Πάτρα. Σε κάθε περίπτωση, οι πανεπιστημιακές σχολές δεν πρέπει να ιδρύονται με γνώμονα την ενίσχυση των τοπικών οικονομιών. Η ανεξέλεγκτη ίδρυση σχολών με βάση το κριτήριο αυτό αποτελεί στρεβλή αντίληψη και τις συνέπειές της βιώνει η χώρα μας από τη δεκαετία του 1980.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη προϋπόθεση, ίσως περισσότερο σημαντική, η οποία επίσης δεν πληρούται. Η οικονομική κρίση επηρέασε αρνητικά και τη λειτουργία των πανεπιστημίων. Τα μνημονιακά χρόνια των πανεπιστημίων χαρακτηρίστηκαν, μεταξύ άλλων, από υποχρηματοδότηση, αποψίλωση από το αναγκαίο διδακτικό προσωπικό και περικοπή σημαντικών κονδυλίων για τις βιβλιοθήκες. Σε αυτό το περιβάλλον υποβάθμισης και χωρίς να έχει αποκατασταθεί η εύρυθμη λειτουργία των υφιστάμενων νομικών σχολών, εξαγγέλλεται, χωρίς σχέδιο και ουσιαστικό διάλογο, η ίδρυση μιας τέταρτης νομικής σχολής.
* Ο κ. Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ.
Μιχαήλ Παρούσης: Το νέο στοίχημα
Στη δημόσια ανταλλαγή απόψεων για τη σκοπιμότητα ίδρυσης νομικής σχολής στο Πανεπιστήμιο Πατρών οι λόγοι που επικαλούνται οι επικριτές του εγχειρήματος είναι εθνικοί, επιστημονικοί, επαγγελματικοί, οικονομικοί και πολιτικοί. Συνοπτικά υποστηρίζεται ότι δεν πρέπει να θίξουμε υπάρχουσες σχολές σε ακριτικές περιοχές, ούτε να καλλιεργούμε ήδη επαρκώς εξυπηρετούμενα γνωστικά αντικείμενα, ούτε να πλημμυρίσουμε από άνεργους δικηγόρους, ούτε να σπαταλάμε πόρους αντί να ενισχύουμε τα χειμαζόμενα τμήματα, ούτε να ασκούμε πολιτική Παιδείας μέσω ψηφοθηρικού τοπικισμού.
Αντικρούοντας τα προαναφερθέντα, υποστηρίζω ότι, πρώτον, οι ιδρύσεις ομοειδών τμημάτων, πάμπολλες μέχρι τώρα, ποτέ δεν θεωρήθηκαν ούτε αποδείχθηκαν επιζήμιες για προϋπάρχοντα ιδρύματα. Πολύ περισσότερο όταν δεν στηρίζονται σε αύξηση αλλά σε ανακατανομή του ίδιου ή και μικρότερου αριθμού εισακτέων.
Δεύτερον, η αξία της καλλιέργειας ακόμα και ενός πολύ κλασικού πεδίου γνώσης, όπως οι νομικές σπουδές, δεν εξαρτάται από το ίδιο το αντικείμενο αλλά από τη διαμόρφωση του προγράμματος σπουδών και την προσαρμογή της έρευνας στις προκλήσεις της εποχής. Αρα το στοίχημα δεν είναι αυτή καθεαυτήν η ύπαρξη ενός τμήματος Νομικής, αλλά η αξιοκρατική του στελέχωση και ο καινοτόμος προσανατολισμός του σε διδακτικές μεθόδους, περιεχόμενο μαθημάτων, επιστημονική έρευνα και διεθνείς συνεργασίες.
Τρίτον, πρέπει να πάψουμε να ταυτίζουμε τους αποφοίτους Νομικής με δυνάμει δικηγόρους. Τα πανεπιστήμια δεν είναι απλώς επαγγελματικές σχολές και η νομική παιδεία αποτελεί προνομιακή βάση μόρφωσης για πλήθος ειδικοτήτων και επαγγελματικών επιλογών. Από την άλλη, ας υπολογίσουμε πόσοι δικηγόροι εισέρχονται στο σύστημα από δεκάδες νομικές σχολές του εξωτερικού με δίδακτρα!
Τέταρτον, προϋπόθεση για ίδρυση τμημάτων οφείλει να είναι η οικονομική τους βιωσιμότητα μέσω εξεύρεσης νέων πόρων, άρα πολλαπλασιασμός και όχι αναδιανομή των δαπανών για την Παιδεία.
Υπό τις παραπάνω προϋποθέσεις, μια νέα Νομική που θα ολοκληρώνει την ανάπτυξη του τρίτου μεγαλύτερου πανεπιστημίου της χώρας, υποστηρίζοντας την εντοπιότητα των φοιτητών, θα δικαιολογεί την ύπαρξή της πέραν πάσης ψηφοθηρικής υποψίας.
* Ο κ. Μιχαήλ Παρούσης είναι καθηγητής Φιλοσοφίας, Θεωρίας και Επιστημολογίας του Δικαίου και πρόεδρος του Τμήματος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών.