Μέρες και νύχτες στο Παρίσι

Αθως Δημουλάς

28.01.2019 • 14:35

Ντοστογιέφσκι και Τολστόι, Γκόγκολ και Τουργκένιεφ, Τσέχοφ, Αχμάτοβα, Γκόρκι, Μπούνιν, Πάστερνακ, Μαγιακόφσκι, Σολζενίτσιν, Μπουλγκάκοφ, Ναμπόκοφ· η ρωσική λογοτεχνία απαρτίζεται από μια σειρά ιερών τεράτων, συγγραφέων του ανώτατου διαμετρήματος που ορίζουν ό,τι σήμερα θεωρείται κλασικό και διαχρονικό. Ο Γκαϊτό Γκαζντάνοφ (1903-1971) κατέχει πολύ μικρή θέση σε αυτόν τον κανόνα. Εν μέρει αδίκως. Το όνομά του αποτελεί γρίφο για την πλειονότητα των αναγνωστών, που δειλά δειλά αρχίζουν να τον γνωρίζουν, κοντά πενήντα χρόνια μετά τον θάνατό του. Ο Γκαζντάνοφ πολέμησε με τους Λευκούς στον Εμφύλιο του ’17 και μετά την ήττα τους διέφυγε στο Παρίσι, δούλεψε στα εργοστάσια της Ρενό και ως οδηγός ταξί, ενώ παράλληλα έγραφε μυθιστορήματα, τα οποία δεν κυκλοφόρησαν ποτέ στη Σοβιετική Ένωση – οι Ρώσοι τον γνώρισαν μετά το ’91. Στην Ελλάδα τον γνωρίσαμε το 2015, χάρη στις εκδόσεις Αντίποδες, που συμπορεύτηκαν με τη διεθνή τάση και μετέφρασαν στα ελληνικά το κορυφαίο ίσως βιβλίο του, «Το φάντασμα του Αλεξάντρ Βολφ» (1947). Σήμερα κυκλοφορεί ένα ακόμα: το πρώτο του βιβλίο, «Μια βραδιά με την Κλαιρ» (1930), σε μετάφραση της Ελένης Μπακοπούλου. Ο αφηγητής συναντά έπειτα από χρόνια τη γυναίκα του τίτλου στο Παρίσι της δεκαετίας του ’20 και ανατρέχει στα χρόνια της εφηβείας του, όταν υπήρξε ερωτευμένος μαζί της. Μαζί κυλούν οι αναμνήσεις από τα παιδικά του χρόνια και την εμπειρία του Εμφυλίου, εικόνες που ενδεχομένως δεν διαφέρουν από αυτές της πραγματικής ζωής του συγγραφέα. Ο Γκαζντάνοφ χρησιμοποιεί την εμπειρία του από τα ταραγμένα χρόνια του στη Ρωσία και την παράδοση της σκέψης του μυθιστορήματος των συμπατριωτών του, συνδυάζοντας την επιρροή του από τα ευρωπαϊκά γράμματα και τη διανόηση της γαλλικής πρωτεύουσας με μια γραφή ιδιαίτερη, ελκυστική και στοχαστική. Περίπου σαν την Κλαιρ. Που τα μάτια της «είχαν το χάρισμα των άπειρων μεταβολών» και η φωνή της «έκρυβε το μυστικό της ακαριαίας σαγήνης». Ένα μικρό στολίδι.  ■