Στις 17 Ιανουαρίου, του Αγίου Αντωνίου, του θεραπευτή των ψυχών, οι Αναστενάρηδες της Μαυρολεύκης Δράμας έχουν ένα ακόμα ραντεβού με το έθιμό τους. Παρότι τα παραδοσιακά Αναστενάρια γίνονται σε πολλές περιοχές της Βόρειας Ελλάδας το τριήμερο γύρω από τη γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, τον Μάιο, στη Μαυρολεύκη το έθιμο αναβιώνει και στην καρδιά του Γενάρη. Και όσο κι αν πολλούς πλέον τους ξενίζει το έθιμο της πυροβασίας που υπάρχει στη χώρα μας, με ρίζες στις τελετές λατρείας του Διονύσου, για τους ανθρώπους των χωριών είναι κάτι οικείο. Έχουν μεγαλώσει με αυτές τις εικόνες και περνούν με συνέπεια το έθιμο από γενιά σε γενιά.
Οι Αναστενάρηδες, κρατώντας τις εικόνες και τα μαντίλια τους, πατάνε τα κάρβουνα.
Του Αγίου Αντωνίου η γιορτή κρατάει μία ημέρα, αντίθετα με τον Μάιο, που είναι τριήμερη. Οι πιστοί ξεκινούν το απόγευμα, παραλαμβάνοντας τις εικόνες των αγίων από το σπίτι της κληρονόμου όπου φυλάσσονται, και διασχίζουν το χωριό υπό τους ήχους της λύρας και του νταουλιού, για να φτάσουν στο κονάκι. Εκεί ξεκινούν οι χοροί σε ένα επαναλαμβανόμενο μουσικό μοτίβο: «Ο Κωνσταντίνος ο μικρός, ο Μικρο-Κωνσταντίνος, μικρόν τον είχε η μάνα του μικρόν τον καμαρώνει…» λέει το παραδοσιακό τραγούδι και οι συμμετέχοντες, κρατώντας τις εικόνες και τα τελετουργικά μαντίλια τους, χορεύουν τον εκστατικό χορό τους. Ο καθένας από αυτούς έχει το δικό του μαντίλι, που τον συνοδεύει πάντα. Με αυτό και με μια εικόνα στα χέρια μπαίνει στα πυρωμένα κάρβουνα με γυμνά πόδια, όταν ο υπεύθυνος της φωτιάς που έχει ανάψει ήδη έξω από το κονάκι ειδοποιεί τον αρχιαναστενάρη, Κυριάκο Χρίτη, ότι τα κάρβουνα είναι έτοιμα.
«Το παράξενο», λέει ο φωτογράφος Αλέξανδρος Αβραμίδης, που κατέγραψε φέτος το τελετουργικό, «είναι ότι δεν μπαίνουν στα πυρωμένα κάρβουνα σε κατάσταση έκστασης, σε μια στιγμή κορύφωσης. Λίγο νωρίτερα έχουν κάνει διάλειμμα για να ξεκουραστούν. Μπαίνουν σχεδόν “κρύοι”, σαν να είναι μια φυσιολογική διαδικασία, σίγουροι ότι η πίστη θα τους προστατεύσει». ■