Στην αρχή, η οθόνη του υπολογιστή του χρήστη παίρνει μια βαθιά απόχρωση του μπλε, καθώς εμφανίζει την πρώτη από τις πενήντα προκλήσεις: «Πρέπει να σηκωθείτε στις 4.30 π.μ.». Κάθε μέρα, οι προκλήσεις συνεχίζονται και ταυτόχρονα αλλάζουν ύπουλα το ύφος τους: από αβλαβείς προτάσεις όπως «Πρέπει να δείτε μια ταινία τρόμου» μεταμορφώνονται στις πρώτες εντολές αυτοτραυματισμού. Η τελευταία εντολή είναι ξεκάθαρη και σαφώς ανατριχιαστική: «Πρέπει να αυτοκτονήσετε». Πρόκειται για το παιχνίδι της «μπλε φάλαινας», ένα τρομακτικό υποτιθέμενο διαδικτυακό φαινόμενο που παρουσιάζεται ως διασκεδαστική πρόκληση κοινωνικής δικτύωσης προτού προσπαθήσει να ωθήσει τον χρήστη στην αυτοκτονία.
Η «μπλε φάλαινα» κατέκλυσε για πρώτη φορά τα πρωτοσέλιδα της παγκόσμιας κοινότητας τον Μάιο του 2016, με βάση ένα άρθρο της ρωσικής εφημερίδας Novaya Gazeta που ισχυρίστηκε πως πολλές αυτοκτονίες ανηλίκων σχετίζονταν με μια κοινή ομάδα στο κοινωνικό δίκτυο VKontakte της Ρωσίας. Ενα κύμα πανικού σάρωσε τη Ρωσία, ωστόσο αργότερα το ρεπορτάζ επικρίθηκε σκληρά επειδή οι ισχυρισμοί του δεν κατάφεραν ποτέ να αποδειχθούν. Παρ’ όλα αυτά, έκτοτε, δεκάδες αυτοκτονίες σε κάθε γωνία του κόσμου έχουν συνδεθεί με το κακόβουλο φαινόμενο, με τελευταίο τον σοκαριστικό θάνατο της 13χρονης Εμινέ Καραντάγ στην Τουρκία, μόλις πριν από τρεις ημέρες. Η έφηβη βρέθηκε νεκρή στο κρεβάτι της, αφήνοντας πίσω διάφορα σχέδια φαλαινών και μια λίστα με 25 πράγματα που επιθυμούσε να κάνει πριν βάλει τέλος στη ζωή της. «Η αυτοκτονία είναι απόδραση», έγραψε η νεαρή Εμινέ σε επιστολή που άφησε στην οικογένειά της.
Ο ρόλος του Διαδικτύου στην εξάπλωση αυτοκτονιών δεν είναι καινούργιο φαινόμενο· μάλιστα εδώ και αρκετά χρόνια, στην προσπάθειά του να περιορίσει την αλυσιδωτή αντίδραση των δημόσιων αυτοκτονιών, το Google έχει αρχίσει να εμφανίζει τα τηλέφωνα υποστηρικτικών γραμμών στους χρήστες που αναζητούν πληροφορίες σχετικά με το πώς θα δώσουν τέλος στη ζωή τους. Είναι γεγονός πως η υπερπληροφόρηση του κυβερνοχώρου κινδυνεύει να θολώσει τον νου των νεαρών χρηστών – μάλιστα, η τρομακτική επιτυχία της «μπλε φάλαινας» βασίζεται ακριβώς στην αλληλουχία τραυματικών εμπειριών, που οδηγούν τον χρήστη στην αποξένωση και στον αποπροσανατολισμό. Αυτό ακριβώς φανέρωσε ως στρατηγική του ο 21χρονος φοιτητής Ψυχολογίας Φίλιπ Μπουντέικιν, ο οποίος ισχυρίστηκε πως εφηύρε το σαδιστικό παιχνίδι, προτού καταδικαστεί από δικαστήριο της Σιβηρίας. «Το έκανα για να διασκεδάσω», αναφέρει ο Μπουντέικιν.
Παρότι ο πραγματικός αντίκτυπος της «μπλε φάλαινας» είναι ακόμα τυλιγμένος από ένα πέπλο μυστηρίου και είναι αδύνατο να ποσοτικοποιηθεί, ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση με το φαινόμενο είναι πως αποτελεί αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Παρότι στην αρχή το επικίνδυνο διαδικτυακό παιχνίδι ήταν περιορισμένο στη Ρωσία, η παγκόσμια μεγέθυνση και προβολή του, που προέκυψε από την εκτεταμένη δημοσιογραφική κάλυψη, δημιούργησε δεκάδες παραλλαγές σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Σημειώνετα πως μια ολιστική έρευνα της Αλεξάντρα Αρχίποβα, καθηγήτριας στο Κρατικό Ρωσικό Πανεπιστήμιο των Ανθρωπιστικών Σπουδών, κατέληξε στο ότι ο πολλαπλασιασμός του επικίνδυνου φαινομένου, καθώς είχε ήδη κλέψει τα φώτα της δημοσιότητας, οφειλόταν στην προσέλκυση ανηλίκων 12 και 14 χρόνων, οι οποίοι μοιράζονταν το παιχνίδι σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τεχνοφοβικό κύμα
Η εκθετική ανάπτυξη της «μπλε φάλαινας» έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο τεχνοφοβικό κύμα σε κάθε γωνιά του πλανήτη, ωστόσο οι ειδικοί προειδοποιούν πως το Διαδίκτυο είναι απλώς η αφορμή και όχι η αιτία πίσω από τις περισσότερες αυτοκτονίες ανηλίκων. Στις ΗΠΑ, η μάστιγα των αυτοκτονιών είναι η 2η κυριότερη αιτία θανάτου για παιδιά και εφήβους μεταξύ 10 και 24 ετών, και έρευνες δείχνουν πως περίπου το 90% των ανθρώπων που αυτοκτονούν πάσχει από κατάθλιψη ή κάποια άλλη ψυχική ασθένεια. Παρότι οι γονείς πρέπει να χρησιμοποιούν μια σειρά από διαδικτυακά εργαλεία, όπως το φιλτράρισμα συγκεκριμένων ιστοσελίδων και λημμάτων και ειδοποιήσεις όταν τα παιδιά σερφάρουν σε επικίνδυνο περιεχόμενο, οι ψυχολόγοι επιμένουν πως το Διαδίκτυο κάνει επίσης καλό στην ανάπτυξη της έκφρασης και ότι η πραγματική λύση έγκειται στη σωστή επικοινωνία με το παιδί. «Η μητέρα όλων των κακών είναι η απομόνωση: αυτή θα οδηγήσει το παιδί στις πιο σκοτεινές πλευρές του Ιντερνετ», αναφέρει χαρακτηριστικά το Τμήμα Ψυχικής Υγείας της Νέας Υόρκης.
Σύμφωνα με τις φήμες, το όνομα «μπλε φάλαινα» ελήφθη από ομώνυμο τραγούδι της ρωσικής μπάντας Λούμεν, οι μελαγχολικοί στίχοι του οποίου λένε το εξής: «Γιατί να φωνάζει κανείς, όταν κανένας δεν ακούει αυτά που λέμε». Μπορεί η επικίνδυνη «φάλαινα» να κρύβεται στις πλατφόρμες του Διαδικτύου, αλλά η επιτυχία της οφείλεται στον πραγματικό κόσμο: στην αποξένωση, στην έλλειψη επικοινωνίας και στην παραμέληση των παιδιών.