Μιχάλης Μπλέτσας: Το Facebook στις Συµπληγάδες

Μιχάλης Μπλέτσας: Το Facebook στις Συµπληγάδες

4' 3" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το 2018 δεν ήταν μια καλή χρονιά για το Facebook. Διάφορα σκάνδαλα παρενεργειών της χρήσης του, με πιο επιφανές αυτό της Cambridge Analytica, η επιβράδυνση της ανάπτυξης της κερδοφορίας του, η πτώση της χρηματιστηριακής αξίας του και η εντεινόμενη διερεύνηση των δραστηριοτήτων του από κυβερνήσεις στις δύο πλευρές του Ατλαντικού κυριάρχησαν στη δημοσιότητα. Το µεγαλύτερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης στον κόσμο θα καταγράψει παρ’ ολ’ αυτά κέρδη 20 δισ. δολαρίων φέτος, με σχεδόν όλα τα έσοδά του να προέρχονται από την πώληση διαφημίσεων. Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ, ξεκινώντας το 2004 με έναν ιστότοπο αξιολόγησης των συμφοιτητριών του στο Harvard, έφτιαξε μια παγκόσμια πλατφόρμα που επιτρέπει στους διαφημιστές να στοχεύουν τα μηνύματά τους με ακρίβεια πολύ μεγαλύτερη από οποιοδήποτε άλλο μέσο.

Το Facebook είναι εξαιρετικά εθιστικό. Οι χρήστες του το επισκέπτονται συχνά και για αρκετό χρόνο. Το χρονολόγιό του είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να αυξάνει την ελκυστικότητα του μέσου, παρέχοντας πληροφορία σε μικρές, εύπεπτες και εθιστικές μερίδες που στοχεύουν κυρίως στην έκκριση ντοπαμίνης. Όλες οι πληροφορίες που προέρχονται από τους χρήστες αποθηκεύονται, ταξινομούνται και αναλύονται με κύριο στόχο την κατηγοριοποίηση των χρηστών και την αξιολόγηση της δεκτικότητάς τους στα μηνύματα των διαφημιζομένων. Το Facebook έχει τελειοποιήσει την εκμετάλλευση του socialgraph των χρηστών του για την καταγραφή του χαρακτήρα τους κατά τρόπο πολύ πιο λεπτομερή και ακριβή από τους ανταγωνιστές του, κυρίως γιατί χρησι- μοποιεί και δεδομένα από τους διαδικτυακούς «φίλους» του κάθε χρήστη.

Όταν ήδη έχεις το 60% του συνολικού αριθμού των χρηστών του διαδικτύου στο δίκτυό σου, η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης είναι αναπόφευκτη – κάτι που γνώριζαν οι μεγάλοι επενδυτές. Πολύ πιο ενδιαφέρον έχουν οι αποκαλύψεις για τις διαρροές προσωπικών δεδομένων, τη χρήση του Facebook ως πολιτικού όπλου από τη Ρωσία, αλλά κυρίως για την αντίδραση του ηγετικού διδύμου σε όλα αυτά.

Η χρήση προσωπικών δεδομένων από την Cambridge Analytica για τη στοχευμένη διάδοση πολιτικών μηνυμάτων ήταν το σκάνδαλο της χρονιάς. Μόνο που τα δεδομένα δεν κλάπηκαν, αλλά χρησιμοποιήθηκαν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που τα χρησιμοποιεί σήμερα, απόλυτα νόμιμα, το Facebook. Η αντίδραση νομοθετών και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού στη συγκεκριμένη υπόθεση δείχνει πρωτίστως πόσο λίγο καταλαβαίνουν την πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί και τις παρενέργειες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Η χρήση του Facebook από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες για να παρέμβουν στην αμερικανική πολιτική ήταν γνωστή στις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες πολύ πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2016, κατά τις οποίες η δραστηριότητά τους εντάθηκε με την έντονη υποστήριξη της υποψηφιότητας Τραμπ. Αμέσως μετά τις εκλογές, ο πρόεδρος Ομπάμα, στο περιθώριο συνόδου κορυφής στη Λίμα του Περού, ενημέρωσε τον Ζάκερμπεργκ για την έκταση της ρωσικής δραστηριότητας και την άμεση ανάγκη δράσης από το Facebook. Ο Ζάκερμπεργκ βρήκε τους φόβους του Ομπάμα υπερβολικούς και απέρριψε το ενδεχόμενο να είχε το Facebook σημαντική συμβολή στο εκλογικό αποτέλεσμα.

Οι υπεύθυνοι ασφαλείας της εταιρείας είχαν ήδη εντοπίσει τις ρωσικές προσπάθειες από την προηγούμενη άνοιξη και οι έρευνές τους αποκάλυψαν ότι το εύρος της ρωσικής δραστηριότητας ήταν πολύ μεγαλύτερο από τις αρχικές τους εκτιμήσεις. O Άλεξ Στάμος, υπεύθυνος ασφαλείας στο Facebook, είχε ήδη ενημερώσει τον επικεφαλής των νομικών υπηρεσιών για τα ευρήματα της ομάδας του. Ο Στάμος, θορυβημένος από τη στάση του Ζάκερμπεργκ σχετικά με τις προειδοποιήσεις του Ομπάμα, που έδειχνε ότι δεν ήταν ενημερωμένος για τα ευρήματα της ομάδας του, ζήτησε να ενημερώσει προσωπικά την ηγετική ομάδα του Facebook.

Η αντίδραση της Σέριλ Σάντμπεργκ, αδιαμφισβήτητου Νο 2 της εταιρείας, σε αυτή την ενημέρωση ήταν να ξεσπάσει κατά του Στάμος, κατηγορώντας τον ότι εξέθετε νομικά την εταιρεία (ο Στάμος πρόσφατα παραιτήθηκε από το Facebook).

Στη συνέχεια, ενώ ο Ζάκερμπεργκ άλλαξε δημόσια στάση και επικεντρώθηκε σε μια εκστρατεία δημοσίων σχέσεων και υποσχέσεων να θέσει υπό έλεγχο την παραπληροφόρηση στην πλατφόρμα του, στο παρασκήνιο η Σάντμπεργκ πέρασε στην αντεπίθεση. Η αναφορά της ομάδας ασφαλείας του Facebook για τη ρωσική δραστηριότητα «λειάνθηκε» με την αφαίρεση πολλών από τα ευρήματα πριν από τη δημοσίευσή της. Το Facebook προσέλαβε μια εταιρεία δημοσίων σχέσεων της Ουάσιγκτον, γνωστή κυρίως για τη δουλειά της με Ρεπουμπλικανούς υποψηφίους, η οποία άρχισε να διασπείρει ψευδείς φήμες για τους ανταγωνιστές του Facebook, έτσι ώστε να στρέψει αλλού την προσοχή του Κογκρέσου. Όταν ο Τζωρτζ Σόρος, αγαπημένος στόχος των απανταχού εθνολαϊκιστών, επέκρινε δημόσια το Facebook, η Σάντμπεργκ διέταξε τη διερεύνηση των δραστηριοτήτων του για πιθανά στοιχεία που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναντίον του. Παρ’ όλα αυτά, το Facebook αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι 126 εκατομμύρια χρήστες του είδαν τις ρωσικής προέλευσης πολιτικές διαφημίσεις. Αναμφίβολα η εταιρεία κάνει πλέον σοβαρές προσπάθειες για τον περιορισμό της διακίνησης προπαγάνδας και ψευδών ειδήσεων. Αυτό όμως δεν αλλάζει το γεγονός ότι έχει πέσει θύμα της ίδιας της επιτυχίας της. Δεν είναι η μόνη τέτοια περίπτωση: η σκιώδης Palantir του Πίτερ Τίελ, περιστασιακού μέντορα του Ζάκερμπεργκ, είναι άλλο ένα παράδειγμα που δείχνει ότι ένα από τα βασικά επιχειρηματικά μοντέλα του διαδικτύου, το διαφημιστικό, είναι και η πηγή των πιο σημαντικών αρνητικών παρενεργειών του.

*Ο Μιχάλης Μπλέτσας είναι διευθυντής στο Media Lab του MIT.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή