Η 17η Ιουνίου 2018, η ημερομηνία υπογραφής της συμφωνίας των Πρεσπών, στην οποία κατέληξαν Ελλάδα και ΠΓΔΜ έπειτα από μια περίοδο εντατικών διαπραγματεύσεων περίπου πέντε μηνών, έχει ήδη καταγραφεί στον μακρύ ιστορικό χρόνο του Μακεδονικού ζητήματος. Ανεξάρτητα από την άποψη που μπορεί να έχει κάποιος για το ίδιο το περιεχόμενο της συμφωνίας και τις πρόνοιές της, είναι δεδομένο ότι οι σχέσεις Αθηνών και Σκοπίων δεν θα είναι ποτέ ξανά ίδιες.
Η συμφωνία των Πρεσπών φανέρωσε δύο βασικές αδυναμίες του ελληνικού πολιτικού συστήματος: Πρώτον, την αδυναμία συζήτησης –πολλώ δε μάλλον συναίνεσης– ακόμα και για τα λεγόμενα εθνικά θέματα. Δεύτερον, την πολιτική εργαλειοποίησή τους κατά των αντιπάλων. Στον χρόνο που πέρασε, έγιναν και τα δύο. Επιπλέον, σε επίπεδο κοινής γνώμης καταγράφηκε μια τάση η οποία είναι διαχρονικά σταθερή από τη δεκαετία του ’50. Με εξαίρεση ίσως την επιθετικότητα της Τουρκίας, η οποία συνιστά υπαρξιακή απειλή για τον Ελληνισμό, τα υπόλοιπα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής οι περισσότεροι δεν επιθυμούν καν να τα συζητούν.
Η συμφωνία φανέρωσε και κάτι άλλο, πολύ ευρύτερο. Η ΠΓΔΜ, αυτή η μικρή, δημογραφικά ισχνή χώρα, εθνοτικά ανομοιογενής και τοποθετημένη ανάμεσα στον καθυστερημένο αλβανικό εθνικισμό και στη βουλγαρική περιφρόνηση, αποτελεί μήλον της έριδος μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Επίσης παρουσιάζει ενδιαφέρον και για χώρες όπως η Κίνα, που βλέπει τα Σκόπια ως σταθμό στο εμπορικό μονοπάτι από τον Πειραιά έως την Κεντρική Ευρώπη, αλλά και η Τουρκία, που χρησιμοποιεί την ΠΓΔΜ αφενός για να επαναφέρει το πολιτισμικό οθωμανικό όραμά της στα Βαλκάνια, αφετέρου για να πιέσει την Ελλάδα από μια άλλη πλευρά. Είναι κρίσιμη ψηφίδα ενός ρευστού μωσαϊκού σε διασταυρούμενους σχεδιασμούς, σε μια εποχή που η γεωπολιτική διεκδικεί την επιστροφή της.
Η εποχή της αισθητικοποιημένης επικοινωνίας στις διεθνείς σχέσεις έχει δώσει τη θέση της στη σκληρή πολιτική, όπου οι εξελίξεις υπαγορεύονται από ωμούς συσχετισμούς ισχύος και τίποτε άλλο. Πρόκειται για κάτι που ο Αλέξης Τσίπρας κατάλαβε νωρίς, όταν ξεκίνησε την αναζήτηση μιας συμφωνίας με τον Ζόραν Ζάεφ. Εκείνο που δεν ζύγισε καθόλου καλά ήταν την έντονα συναισθηματική διάσταση που έχει το συγκεκριμένο θέμα στον ψυχισμό των Ελλήνων. Γι’ αυτό και η συγκεκριμένη συμφωνία κλόνισε την κυβέρνησή του πολύ περισσότερο από τη δημοσιονομική λιτότητα που επέβαλε στους πολίτες. Πριν από έναν χρόνο, όταν ξεκινούσαν οι διαπραγματεύσεις, ελάχιστοι προέβλεπαν ότι οι δύο πλευρές, με τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ, μπορούσαν να καταλήξουν σε μια επί της αρχής συμφωνία. Αν η συμφωνία των Πρεσπών θα αποτελέσει ένα κεφάλαιο ή μια υποσημείωση θα φανεί στο εγγύς μέλλον και, συγκεκριμένα, πολύ νωρίς μέσα στο 2019. Τα πρώτα βήματα είναι γνωστά και ακολουθούν τις αμέσως επόμενες εβδομάδες.
Εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, η Βουλή της ΠΓΔΜ θα κυρώσει περί τις 15 Ιανουαρίου τη συμφωνία των Πρεσπών με πλειοψηφία δύο τρίτων. Στη συνέχεια, θα έρθει η ώρα της Ελλάδας. Ο Πάνος Καμμένος έχει προαναγγείλει αποχώρηση από την κυβέρνηση, ώστε, όταν η συμφωνία των Πρεσπών κατατεθεί στη Βουλή, να μην είναι υπουργός.
Από τη ΝΔ διαμηνύουν σε όλους τους τόνους ότι θα καταψηφίσουν, ενώ πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι θα καταθέσουν και πρόταση μομφής. Εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, παρά τα προβλήματα, η συμφωνία των Πρεσπών θα κυρωθεί. Το επόμενο θεσμικό βήμα θα είναι η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ με τη νέα συνταγματική ονομασία της, ως «Βόρεια Μακεδονία». Αντιθέτως, με βάση τις παρούσες συνθήκες, η ένταξη της ΠΓΔΜ στην ΕΕ μοιάζει με προοπτική μακρινή, αν όχι αδύνατη. Αν η μικρή αυτή χώρα κατορθώσει να επιβιώσει σε βάθος χρόνου, είναι πραγματικά το ερώτημα που θα έπρεπε να απασχολεί κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο στην Ελλάδα. Όπως φαίνεται και από την περίπτωση του Κοσόβου, το τζίνι του εθνικισμού δεν μπορεί να μπει εύκολα πίσω στο λυχνάρι.
∆εδομένου, λοιπόν, ότι εντός του 2019 θα υπάρξουν και πολιτικές εξελίξεις οι οποίες θα οδηγήσουν σε νέα κυβέρνηση στην Ελλάδα, είναι κρίσιμο να χαραχθεί εκ των προτέρων μια στρατηγική για την επόμενη ημέρα. Η ΠΓΔΜ θα είναι στο ΝΑΤΟ, θα λέγεται «Βόρεια Μακε- δονία» και θα υπάρχουν βήματα της συμφωνίας τα οποία θα πρέπει να υλοποιηθούν απαρεγκλίτως. Κυρίως, όμως, η νέα κυβέρνηση, όπως και όλες όσες ακολουθήσουν, θα πρέπει να αντιμετωπίσει το Μακεδονικό, όπως και τις εκκρεμούσες διαφορές με την Αλβανία, ως ρωγμές τις οποίες οι Τούρκοι καιροφυλακτούν για να μετατρέψουν σε ρήγματα.
Ακολουθούν δύσκολα χρόνια σε περιφερειακό επίπεδο και γι’ αυτό το ελληνικό κράτος πρέπει να κάνει την καλύτερη δυνατή διαχείριση στόχων, διπλωματικού κεφαλαίου και πόρων.