Εξαιρετικά ανησυχητικά για την επιβίωση της πίνας (Pinna nobilis) είναι τα στοιχεία που φέρνει στο φως η πρώτη έρευνα που δημοσιεύεται για το Αιγαίο. Ομάδα επιστημόνων-δυτών από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου καταδύθηκε σε 13 θέσεις στη Λέσβο και διαπίστωσε ότι οι πληθυσμοί της πίνας είχαν αποδεκατιστεί σε ποσοστό 93%. Με το ενδεχόμενο της εξαφάνισης του –ήδη απειλούμενου– είδους να γίνεται για πρώτη φορά ορατό, οι επιστήμονες καλούν σε άμεση λήψη μέτρων για την προστασία των υγιών πληθυσμών της.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το καλοκαίρι έως το φθινόπωρο του 2018 στους κόλπους Καλλονής και Γέρας καθώς και σε θέσεις στα ανατολικά και στα δυτικά της Λέσβου. Η μελέτη δημοσιεύτηκε χθες στο περιοδικό Aquatic Invasions του InvasivesNet, μιας διεθνούς επιστημονικής οργάνωσης με ερευνητικό πεδίο τα είδη-εισβολείς (χωροκατακτητικά είδη) και είναι η πρώτη που επιβεβαιώνει την εξάπλωση του παρασίτου που σκοτώνει τις πίνες και στη Δυτική Μεσόγειο.
Επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας –και ένας από τους τρεις δύτες– ήταν ο αναπληρωτής καθηγητής Θαλάσσιας Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Στέλιος Κατσανεβάκης. «Διαπιστώσαμε πολύ μεγάλη θνησιμότητα, η οποία φθάνει σε κάποιες περιοχές και το 100%», λέει στην «Κ». «Το ελπιδοφόρο είναι ότι βρέθηκε μια θέση στον κόλπο της Καλλονής όπου η θνησιμότητα ήταν περιορισμένη μόλις στο 36%, ενώ το παράσιτο δεν εντοπίστηκε. Αιτία είναι οι ιδιαίτερες περιβαλλοντικές συνθήκες –θερμοκρασία νερού και αλατότητα– που επικρατούν στο συγκεκριμένο σημείο και βοήθησαν να μην αντέξει το παράσιτο».
Ανάλογη είναι η εικόνα που δίνουν επιστήμονες και από άλλα σημεία του Αιγαίου. «Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη τουλάχιστον δύο καταγραφές, από το ΕΛΚΕΘΕ στον Σαρωνικό κόλπο και τον Νότιο Ευβοϊκό και από το Αρχιπέλαγος στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, και δυστυχώς όλες κατατείνουν στο ίδιο συμπέρασμα. Ανάλογες είναι και οι μεμονωμένες αναφορές δυτών από όλο το Αιγαίο. Προς το παρόν οι αναφορές από το Ιόνιο είναι λιγότερες, ενώ πρόσφατα υπήρξε μία για τον Κορινθιακό», λέει ο κ. Κατσανεβάκης. «Υπάρχει πλέον βάσιμη ανησυχία για την επιβίωση του είδους, καθώς τοπικά σε κάποιες περιοχές έχει ήδη εξαφανιστεί. Μην ξεχνάμε ότι η πίνα είναι απειλούμενο είδος –προστατεύεται από το 1992– και ο πληθυσμός της έχει ήδη υποστεί μεγάλη μείωση τα προηγούμενα χρόνια».
Οι πρώτοι μαζικοί θάνατοι πίνας καταγράφηκαν στα τέλη του 2016 στην Ισπανία. Υπεύθυνο είναι ένα κρυπτογενές παράσιτο (Haplosporidium pinnae), το οποίο μεταφέρεται με τα θαλάσσια ρεύματα. Για τη μελέτη το Πανεπιστήμιο Αιγαίου συνεργάστηκε με το ΕΛΚΕΘΕ, που πραγματοποίησε τις γενετικές αναλύσεις, και το Tμήμα Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που έκανε τις ιστολογικές εξετάσεις, οι οποίες επιβεβαίωσαν την αιτία θανάτου των πινών στη Λέσβο. «Το παράσιτο προσβάλλει τους ιστούς, καταστρέφει τα κύτταρα και δημιουργεί μια εκτεταμένη φλεγμονή, με αποτέλεσμα η πίνα να μην μπορεί να τραφεί και να πεθαίνει», εξηγεί ο κ. Κατσανεβάκης. «Είναι ένα πολύ εξειδικευμένο παράσιτο, καθώς δεν έχει διαπιστωθεί να προσβάλλει άλλα είδη, όπως για παράδειγμα την Pinna rudis, παρόμοιο είδος στη Μεσόγειο».
Απαγόρευση αλιείας
Μετά τα αποτελέσματα της μελέτης, οι επιστήμονες ενημέρωσαν την Περιφέρεια, που συγκάλεσε σύσκεψη με τη συμμετοχή του Λιμενικού και των ντόπιων αλιέων. «Οι ίδιοι οι αλιείς πρότειναν να απαγορευτεί εντελώς το ψάρεμα στο σημείο που εντοπίστηκε ο υγιής πληθυσμός της πίνας, ενώ το Λιμενικό θα βοηθήσει στην επιτήρηση της απαγόρευσης. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να εντοπίσουμε τέτοιες περιοχές σε όλη τη χώρα και να τις αποκλείσουμε για να σταματήσουμε τον αφανισμό του είδους».