Μνήμες του ζοφερού 2015

2' 57" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Α​​ξίζει να δείτε το πρόσφατο ντοκιμαντέρ του BBC, που περιγράφει με συνοπτικά γλαφυρό τρόπο την κρίση της Ευρωζώνης, στην οποία είχαμε την ατυχία να πρωταγωνιστήσουμε. Δεν θα μάθετε κάτι καινούργιο, αλλά θα έχετε την ευκαιρία να ξαναζήσετε με πολύ συμπυκνωμένο τρόπο τα γεγονότα μιας εποχής που, μολονότι κοντινή, απέχει από το παρόν τόσο όσο και το χάσμα που χωρίζει τον σημερινό Αλέξη Τσίπρα από την προηγούμενη εκδοχή του. Είναι ένα νευρώδες, πολυπρόσωπο και ολοκληρωμένο αφήγημα, που μας επιτρέπει να αφουγκραστούμε τη μεγάλη εικόνα που εύκολα γλιστράει μέσα από τα δάχτυλά μας.

Πρωταγωνίστρια είναι η Ευρωπαϊκή Ενωση. Το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει το πώς αντιμετώπισε μια υπαρξιακή κρίση· και είναι πραγματικά τρομακτικό το πόσο κοντά έφτασε στην καταστροφή το διάστημα 2010-2012 και το πόσο ανέτοιμοι ήταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες της να δώσουν τότε τις ρηξικέλευθες λύσεις που επέβαλαν οι περιστάσεις. Τους παρακολουθούμε να αρνούνται την πραγματικότητα, να αυτοσχεδιάζουν, να υποπίπτουν σε μεγάλα σφάλματα (η απόφαση της Ντοβίλ, η άρνηση του Ζαν-Κλοντ Τρισέ να στηρίξει το ευρώ) και να φθάνουν στα ανθρώπινα όριά τους (τα δάκρυα της Αγκελα Μέρκελ). Ολα αυτά μπορεί να προσφέρονται για εύκολη κριτική, αλλά παραπέμπουν συγχρόνως σε μια επίπονη διαδικασία εξέλιξης και ενηλικίωσης. Παρά τις δυσκολίες και τα εμπόδια, οι Ευρωπαίοι ηγέτες στο τέλος έκαναν αυτά που έπρεπε να γίνουν.

Σε ρόλο δευτεραγωνιστή η Ελλάδα. Βλέπουμε αρχικά τον Γιώργο Παπανδρέου, που και αυτός βρέθηκε στο μέσο μιας τρικυμίας που ποτέ του δεν είχε φανταστεί και ανακαλούμε την κρίσιμη στιγμή που έσπασε, επιχειρώντας το απονενοημένο άλμα ενός θνησιγενούς δημοψηφίσματος που υπήρξε ταυτόχρονα η πολιτική του ταφόπλακα και η μεγάλη ευκαιρία του Αλέξη Τσίπρα. Εχω αναρωτηθεί πολλές φορές μήπως τα πράγματα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά εάν ο ΓΑΠ είχε επιδείξει στη συγκυρία αυτή σθένος.

Περνάμε στο μοιραίο 2015 της «περήφανης διαπραγμάτευσης» και τι βλέπουμε; Ανθρωποι τυχάρπαστοι και εντελώς ανίδεοι που προσπαθούσαν να αντιληφθούν τι συμβαίνει γύρω τους επιχειρώντας μικροκομπίνες εμπόρων ανατολίτικου παζαριού. Ο Βαρουφάκης να τηλεφωνεί στον Τσίπρα στη διάρκεια συνεδρίασης κορυφής, να συνομιλούν μία ώρα και να διαλύουν τη συνεδρίαση χωρίς να καταλήγουν πουθενά. Η συμφωνία παράτασης που συνομολογείται με μια σχεδόν τυχαία επίσκεψη του Ντάισελμπλουμ στο ξενοδοχείο του Τσίπρα. Οι διαπραγματεύσεις που σκοντάφτουν στο ΦΠΑ των νησιών. Η προσφυγή στο δημοψήφισμα με τρόπο που θυμίζει πελάτη που το σκάει από το εστιατόριο για να αποφύγει τον λογαριασμό. Η αυταπάτη (και απάτη) του δημοψηφίσματος. Και βέβαια η πανωλεθρία, η καταστροφή των τραπεζών, το βαρύ και αχρείαστο τρίτο μνημόνιο. Ταυτόχρονα όμως και η κωλοτούμπα, που γλίτωσε τη χώρα κυριολεκτικά στο παρά ένα (μαζί με τις προσπάθειες του Ρέντσι και του Ολάντ). Και τέλος, ο Τσίπρας να εξηγεί με ήρεμο τρόπο πως η υποχώρηση ήταν ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί η απόλυτη καταστροφή, το ακριβώς αντίθετο δηλαδή από αυτά που διακήρυσσε ώς τότε!

Με στοιχειώνει ένα μεγάλο ηθικό δίλημμα. Από τη μία, δεν μπορώ παρά να αγανακτώ για τους τυχάρπαστους απατεώνες, που εν γνώσει τους κορόιδεψαν έναν ολόκληρο λαό – και για να είμαστε ξεκάθαροι, θυμώνω ακόμη παραπάνω με εκείνους που οι επιλογές τους οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία. Από την άλλη όμως, δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω πως η χώρα σώθηκε ακριβώς επειδή ο άνθρωπος που βρισκόταν στο τιμόνι της χώρας την κρίσιμη εκείνη στιγμή δεν ήταν παρά ένας τυχάρπαστος απατεώνας, που ενδιαφερόταν κυρίως να σώσει το πετσί του. Αν στη θέση του βρισκόταν ένας αδίστακτος ναρκισσιστής σαν τον Βαρουφάκη ή ένας αφελής ιδεολόγος σαν τον Λαφαζάνη, η τύχη της χώρας θα ήταν δίχως καμία μα καμία αμφιβολία διαφορετική και απείρως χειρότερη. Τα μονοπάτια της Ιστορίας δεν είναι γραμμικά.

* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή