Είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά ελληνικά πιάτα και σε κάθε περιοχή παρασκευάζεται με μικρές παραλλαγές. Ο χρόνος μαγειρέματος, ανάλογα με το πόσο βραστερή είναι η φακή, ποικίλλει από 40 λεπτά έως 1 ώρα. Για το λόγο αυτό αποφεύγουμε να ανακατέψουμε σε ένα μαγείρεμα φακές από διαφορετικά σακουλάκια, γιατί άλλες μπορεί να βράσουν γρήγορα και άλλες αργότερα.
Ψιλές ή χοντρές, όλες κατάλληλες. Συχνότερα χρησιμοποιούμε τις ψιλές, γιατί κυριαρχούν στην αγορά, αλλά, αν θέλουμε, μαγειρεύουμε τις χοντρές.
Αναλογία νερού και φακής. Υπολογίζουμε 250 – 300 γρ. φακές (περίπου 3/4 της συσκευασίας των 500 γρ. δηλαδή) για 4 μερίδες. Για τη δοσολογία αυτή χρειαζόμαστε 3 – 4 ποτήρια νερό, ανάλογα με το πόσο βραστερή είναι και πόσο πηχτή ή αραιή θέλουμε τη σούπα μας. Αφήνουμε πρώτα τις φακές να πάρουν μια βράση με το νερό, χαμηλώνουμε στη συνέχεια τη φωτιά και σιγοβράζουμε.
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σπιτικό ζωμό (κότας ή λαχανικών) ή συνδυασμό νερού με ζωμό και λίγο κρασί, αλλά, αν έχουμε μια φακή νόστιμη και σπάνια, προτιμάμε το σκέτο νερό, για να αναδείξουμε τη νοστιμιά της.
Βράζουμε τις φακές σε χαμηλή φωτιά, γιατί το έντονο βράσιμο τις τινάζει στα τοιχώματα και στο καπάκι του σκεύους και τις κομματιάζει. Δεν χρειάζονται τόση ταλαιπωρία. Μισοσκεπάζουμε το σκεύος, γιατί οι φακές «φουσκώνουν» και το περιεχόμενο χύνεται έξω.
Αλατίζουμε στο τέλος, οπότε και ρίχνουμε το ελαιόλαδο για να πάρουμε τη φρέσκια νοστιμιά του.
Οι κλασικές «μυρωδιές» που βάζουμε, η δάφνη και το σκόρδο, μπαίνουν συνήθως μετά την πρώτη βράση, όταν δηλαδή χαμηλώσουμε τη φωτιά και αρχίσει το σιγανό μαγείρεμα. Συνήθως, για ποσότητα 4 μερίδων, αρκούν 3 – 4 καθαρισμένες και χοντροκομμένες σκελίδες σκόρδου και 2 δαφνόφυλλα, φρέσκα ή ξερά. Αν δεν μας αρέσει κάποιο από αυτά τα υλικά, απλώς το αποφεύγουμε.
Αν θέλουμε, βάζουμε ντομάτα. Μπορούμε να βάλουμε φρέσκες τριμμένες ή ντοματάκια κονσέρβας που θα ψιλοκόψουμε ή λίγο πελτέ καλής ποιότητας. Οι ντομάτες από κονσέρβα και ο πελτές μπαίνουν στα μισά του μαγειρέματος, αλλά, αν βάλουμε φρέσκια, θα την προσθέσουμε 10 λεπτά πριν από το τέλος.
Ξίδι και λάδι, κατά το σερβίρισμα, είναι πολύ συνηθισμένα αρτύματα της σούπας. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε λευκό βαλσαμικό ξίδι, ξίδι από κόκκινο κρασί, ξίδι με μυρωδικά και όποιο άλλο θέλουμε.
Δεν πετάμε το πρώτο νερό… γιατί θα χάσουμε το μεγαλύτερο μέρος της νοστιμιάς και της ευωδιάς της φακής. Είναι μύθος ότι η σούπα είναι πιο ελαφριά και εύπεπτη, ενώ πετώντας το πρώτο νερό χάνουμε και σημαντικό μέρος των βιταμινών που περιέχουν οι φακές.