Υπάρχει ένα ενιαίο γνώρισμα, ένα κοινό χαρακτηριστικό που να διατρέχει το Σύνταγμα και που, αλλάζοντάς το, να επιτυγχάνεται ένα πιο λειτουργικό κράτος; Και ποιο να είναι αυτό; Και όταν λέμε «καλύτερη λειτουργία» εννοούμε απλά την καλύτερη συμπεριφορά του κράτους απέναντι στους πολίτες ή εννοούμε την επίτευξη πολλαπλών στόχων, όπως είναι οι μεταρρυθμίσεις, ο εκσυγχρονισμός των θεσμών, η ανάπτυξη, η ασφάλεια και η δημιουργία εμπιστοσύνης;
Η απάντηση ήρθε από μόνη της. Αν ήταν να άλλαζα κάτι στο Σύνταγμα με σκοπό να κάνω πιο λειτουργικό το κράτος, θα μείωνα την ποσότητα και το εύρος των ρυθμίσεων που περιέχει. Να το πω με απλά λόγια: Θα το απελευθέρωνα από τη φλυαρία για την οποία έχει κατηγορηθεί, από τις λεπτομερείς ρυθμίσεις που δεν έχουν θέση σε ένα συνταγματικό κείμενο, από τη χαλαρότητα –ακόμη και την πλαδαρότητα– που το διακρίνει σε ορισμένες διατάξεις. Δουλειά του Συντάγματος είναι να θεσπίζει αρχές, να θέτει όρια και κατευθύνσεις, να επιτάσσει συμπεριφορές, όχι να κατοχυρώνει με την αυξημένη ισχύ του λεπτομέρειες που δεν ταιριάζουν στον καταστατικό χάρτη της χώρας. Με δυο λόγια, θα μελετούσα εξαρχής το κείμενό του με σκοπό να το κάνω πιο φιλελεύθερο στην ουσία και πιο λιτό στη διατύπωση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα δυσλειτουργίας είναι η πρόβλεψη ομοφωνίας ή πλειοψηφίας τεσσάρων πέμπτων για τη στελέχωση των ανεξάρτητων αρχών (άρθρο 101Α του Συντάγματος), προϋποθέσεις που σχεδόν ποτέ δεν επιτυγχάνονται. Θεσπίζονται διατάξεις που απαιτούν συναινετικές διαδικασίες, οι οποίες όμως στην πράξη δεν ευοδώνονται, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται λειτουργικά αδιέξοδα. Αλλο παράδειγμα είναι η επικάλυψη αρμοδιοτήτων της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών, με αποτέλεσμα οι δύο αρχές σχεδόν μονίμως να ερίζουν για το πεδίο δράσης τους. Διερωτώμαι εξάλλου τι δουλειά έχουν στο Σύνταγμα διατάξεις όπως αυτές του βασικού μετόχου, για τις οποίες, υπενθυμίζεται, αναγκαστήκαμε να κάνουμε σχεδόν μια contra constitutionem ερμηνεία για να μην έρθουμε σε μετωπική σύγκρουση με την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ή άλλες διατάξεις, που προβαίνουν σε λεπτομερείς ρυθμίσεις π.χ. για τους υπαλλήλους της γραμματείας των Δικαστηρίων και του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (άρθρα 92 και 100 Α). Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά ακόμη παραδείγματα.
Ομως δεν φαίνεται να γινόμαστε σοφότεροι, αλλά να εξακολουθούμε να κινούμαστε στην ίδια λάθος κατεύθυνση, δηλαδή της προσθήκης και όχι της αφαίρεσης διατάξεων. Οπως διαβάζω, συζητείται να προστεθεί διάταξη κατά την αναθεώρηση με την οποία οι στρατιωτικοί δικαστές εξομοιώνονται με τους λοιπούς δικαστικούς λειτουργούς. Οι λόγοι της ρυθμίσεως αυτής είναι πολύ προφανείς και θα μπορούσα να κάνω πολλά σχόλια για τη λογική που την υπαγορεύει. Θα περιορισθώ σε ένα μόνο: Εχει θέση στο Σύνταγμα μια τέτοια διάταξη;
Συμπέρασμα: Αν θέλουμε να κάνουμε το κράτος μας πιο λειτουργικό πρέπει να απελευθερώσουμε το Σύνταγμα από την πολυλογία, τη δυσκαμψία και τα βαρίδια που περιέχει.
* Ο κ. Παναγιώτης Πικραμμένος είναι πρώην υπηρεσιακός πρωθυπουργός και επίτιμος πρόεδρος του ΣτΕ.