Για τους περισσότερους, ο άνδρας που παίζει μουσική σε γνωστά στέκια των Εξαρχείων και των Πετραλώνων, κάθε Πέμπτη και Σάββατο, δεν είναι παρά ένας ακόμη μουσικός που προσπορίζεται τα αναγκαία με την τέχνη του.
Οι περισσότερο μυημένοι, ωστόσο, γνωρίζουν ότι το τρίχορδο μπουζούκι βρίσκεται στα χέρια του Αλέξανδρου Ελευθεριάδη, επικεφαλής μηχανικού και συνιδρυτή της αμερικανικής εταιρείας Vidyo, η οποία αναπτύσσει προηγμένα συστήματα επικοινωνίας με βίντεο, τα οποία αξιοποιούνται από κολοσσούς όπως το CERN, η Bloomberg και το Google Hangouts. Ο ίδιος είναι επίσης συμπρόεδρος της ομάδας Real-Time Communications του Alliance for Open Media, μιας οργάνωσης που ιδρύθηκε, μεταξύ άλλων, από τις Amazon, Apple, Google, Intel, Microsoft, και Netflix με στόχο την ανάπτυξη ενός σύγχρονου κωδικοποιητή βίντεο (AV1), ο οποίος και προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί σε όλες τις εφαρμογές βίντεο στο διαδίκτυο, από το YouTube έως τις υπηρεσίες streaming ταινιών.
Αφήνοντας, λοιπόν για το τέλος, την ενασχόλησή του με τη μουσική, το προφανές ερώτημα προς τον Αλέξανδρο Ελευθεριάδη, ο οποίος μοιράζει το χρόνο του μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ, αφορά στo αν οι startup, η «4η βιομηχανική επανάσταση» είναι η κατεύθυνση που θα πρέπει να πάρει η ελληνική οικονομία προκειμένου να εισέλθει σε τροχιά ανάπτυξης και διεθνούς ανταγωνιστικότητας.
«Η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχει μαγική συνταγή για να βγούμε απ’ το τέλμα. Να σας το πω απλά: θα μπορούσε στην Ελλάδα να υπάρχει μια Amazon όταν τα ταχυδρομεία μας κοντεύουν να χρεοκοπήσουν; Είμαστε όλοι κομμάτια μιας αλυσίδας – όσο νωρίτερα το συνειδητοποιήσουμε αυτό, τόσο πιο γρήγορα θα βγούμε απ’ το τέλμα. Πρέπει όλοι οι κρίκοι να κάνουν καλά τη δουλειά τους για να υπάρξει συνολικό αποτέλεσμα. Ο πιο αδύναμος κρίκος καθορίζει και το πόσο μακριά μπορούμε να πάμε» επισημαίνει ο Ελευθεριάδης και προσθέτει: «Όσο διαφωνούμε για θεμελιώδης πτυχές του κοινωνικού συμβολαίου, δε θα πάμε πουθενά. Στην Ελλάδα έχουμε (ακόμα) διαφωνίες για το αν θα πρέπει, π.χ., μια δημόσια επιχείρηση να έχει κέρδη. Πολύς κόσμος πιστεύει ότι δεν πρέπει, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι αυτό σημαίνει ότι η ζημιά καλύπτεται απ’ τα δικά μας χρήματα, τους φόρους που πληρώνουμε. Πελατειακό κράτος, ασυδοσία, έλλειψη λογοδοσίας – τίποτα απ’ όλα αυτά δε θεραπεύεται με τεχνολογικές επαναστάσεις. Μάλιστα οι συντεχνίες συνειδητά εμποδίζουν τεχνολογικές καινοτομίες όταν βλέπουν ότι απειλούν τα προνόμιά τους. Αν δεν σκύψουμε όλοι μαζί πάνω απ’ το πρόβλημά μας, με κοινή στάση όσον αφορά τι θέλουμε να πετύχουμε και που να βρισκόμαστε μετά από 5 ή 10 χρόνια, δυστυχώς θα συνεχίσουμε να πηγαίνουμε προς τα πίσω».
Κατέχει περισσότερες από 140 πατέντες διεθνώς, πολλές απ’ τις οποίες χρησιμοποιούνται σε διεθνή πρότυπα ψηφιακού βίντεο και τηλεόρασης όπως το H.264 και Blu Ray. Επίσης είναι ιδρυτικό μέλος του Big Pi Ventures (μαζί με τους Αρίστο Δοξιάδη, Μάρκο Βερέμη, Bruno Bolsens, Γιώργο Κασσελάκη), ενός επενδυτικού κεφαλαίου που χρηματοδοτεί καινοτόμες επιχειρήσεις τεχνολογίας στην Ελλάδα. Με δεδομένη λοιπόν την εμπειρία του στους τομείς της καινοτομίας και των επιχειρήσεων, το ερώτημα – και παράλληλα το θέμα της παρέμβασής του το προσεχές Σάββατο, στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών – είναι το πόσο εύκολα μπορεί να ανθίσει μία επιχείρηση τεχνολογίας αιχμής στην Ελλάδα; «Η επίτευξη στόχων απαιτεί ένα περιβάλλον πρόσφορο για δημιουργία και εξέλιξη – τόσο ως άτομο όσο και ως μέλος μεγάλων ομάδων που κυνηγούν πολυσύνθετους στόχους. Είναι όλο και πιο δύσκολο να δημιουργηθεί τέτοιο περιβάλλον σε μια μικρή χώρα. Πόσο δε μάλλον σε μια χώρα σαν τη δική μας, που έχει χρόνια προβλήματα όσον αφορά το συντονισμό και την ομαδική δουλειά» απαντά. Βεβαίως, σπεύδει να προσθέσει ότι βοηθάει το ότι η Ελλάδα είναι πλέον κομμάτι του παγκόσμιου γίγνεσθαι. «Αυτό που βλέπουμε στο Big Pi είναι ότι ένας πολύ πετυχημένος συνδυασμός είναι ιδρυτικά στελέχη που έχουν ζήσει ή ζουν στο εξωτερικό, σε συνδυασμό με ομάδες ανάπτυξης προϊόντων βασισμένες στην Ελλάδα. Ο συνδυασμός παντρεύει τη διεθνή εμπειρία με υψηλού επιπέδου εργαζομένους εδώ με αμοιβές που είναι πολύ ανταγωνιστικές στη διεθνή αγορά».
Όταν, ωστόσο, του ζητώ να σχολιάσει το περιβάλλον λειτουργίας των επιχειρήσεων στη χώρα μας, σε σχέση με το εξωτερικό, μάλλον ξεσπά: «Είναι απαρχαιωμένο, δαιδαλώδες, με σημαντικές ελλείψεις εργαλείων που είναι δεδομένα για δεκαετίες σε άλλες χώρες, όπως πχ stock options για υπαλλήλους. Έννοιες όπως προπληρωμή φόρου επόμενης χρονιάς, ή η υποχρέωση απόδοσης ΦΠΑ από τιμολόγια που δεν έχουν εισπραχθεί βρίσκονται σε μυθιστορήματα λογιστικού τρόμου σε άλλες χώρες».
Έχοντας διατελέσει Αναπληρωτής Καθηγητής στο πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης καθώς και Marie Curie Chair και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Ελευθεριάδης αποδίδει την ελλειμματική λειτουργία των ελληνικών ΑΕΙ στον ασφυκτικό εναγκαλισμό του κράτους που καθιστά, στην καλύτερη των περιπτώσεων, τις διοικήσεις διεκπεραιωτές. «Δυστυχώς, συχνά οι διοικήσεις είναι συνεργάτες της πολιτικής ηγεσίας και εμπλέκονται σε μια χαμηλού επιπέδου συνδιαλλαγή που δεν έχει ακαδημαϊκό αντικείμενο. Για τους περισσότερους είναι εφαλτήριο πολιτικής καριέρας». Χαρακτηρίζει τα πανεπιστήμια ως θύλακες παραγωγής πολιτικού προσωπικού. «Αυτό αφορά τόσο τους φοιτητές, όπου οι κομματικές νεολαίες αναδεικνύουν τους ηγέτες του μέλλοντός τους, όσο και τους καθηγητές. Κάτι που δεν είναι ευρέως ίσως γνωστό είναι ότι το Σύνταγμά μας έχει ειδικές προβλέψεις που επιτρέπει σε καθηγητές να ακολουθούν πολιτική καριέρα για όσον καιρό θέλουν χωρίς να κινδυνεύουν να χάσουν τη θέση τους (Άρθρο 56, παρ. 2) – όλοι οι άλλοι υπάλληλοι του δημοσίου δεν μπορούν να εκλεγούν βουλευτές. Δεν είναι τυχαίο το πόσα στελέχη της σημερινής, αλλά και παλαιότερων κυβερνήσεων, είναι καθηγητές πανεπιστημίου. Αυτή είναι μια στρέβλωση του συστήματος, μια και που άνθρωποι του ιδιωτικού τομέα δεν έχουν αντίστοιχες διευκολύνσεις εάν αποφασίσουν να πολιτευτούν».
Σε αυτή την ασθένεια, σημειώνω, θα πρέπει να προστεθούν και οι «μπαχαλάκηδες». «Η δήθεν επαναστατική συμπεριφορά που χρησιμοποιεί τον τραμπουκισμό για την καταστροφή τόσο της πνευματικής όσο και της υλικής υπόστασης του πανεπιστημίου είναι το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της Ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης. Το έχω βιώσει από πολύ κοντά. Ενώ τη δεκαετία 2000-2010 επέστρεψαν πολλοί Έλληνες καθηγητές απ’ το εξωτερικό, τα τελευταία χρόνια όχι μόνο ξανάφυγαν, αλλά ακόμα και αυτοί που ήταν πάντα εδώ φύγανε κι αυτοί», απαντά και χωρίς δισταγμό προσθέτει: «το Ελληνικό πανεπιστήμιο νοσεί θανάσιμα. Το θλιβερό είναι ότι εκεί ακριβώς θα έπρεπε να επενδύσουμε αν θέλουμε σε 20 χρόνια να αλλάξει κάτι γύρω μας».
Την ίδια στιγμή της «Σαββατιάτικης Συνάντησής» μας, στη Βουλή η πλειοψηφία του ΣΥΡΙΖΑ αποφάσισε να μην τεθεί προς αναθεώρηση το άρθρο 16 για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων. Τον ρωτώ τί θα μπορούσε να προσδοκά η Ελλάδα από τη λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ. «Η δημιουργία ιδιωτικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, που δε θα ήταν έρμαια της εκάστοτε κομματικής και πολιτικής ηγεσίας σίγουρα θα έδινε μεγάλη ανάσα στην παιδεία» σημειώνει, προειδοποιώντας ωστόσο ότι δεν υπάρχουν εύκολες συνταγές: «Τέτοια ιδρύματα δεν στήνονται από μια επιχείρηση ή από ένα κοινωφελές ίδρυμα. Η χρηματοδότηση απαιτεί συνεχή ροή χρημάτων από πάρα πολλές πηγές, που συντηρείται από τα επιτεύγματα του ιδρύματος, από μια ικανότατη ομάδα διαχείρισης και ανάπτυξης χρηματοδοτικών διεξόδων, και από μια οικονομία που ξέρει να εκτιμάει την ποιότητα και έχει τα χρήματα για να την πληρώσει. Θα πάρει καιρό για να γίνει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα αλλά όσο πιο γρήγορα ξεκινήσει τόσο καλύτερα, Απ’ ότι φαίνεται με την τρέχουσα συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος αυτό θα πρέπει να περιμένει τουλάχιστον μια δεκαετία ακόμα».
(φωτ. Αθηνά Λαμπίρη)
Και καταλήγουμε, όπως αρχίσαμε. Στη μουσική. Που, όπως αποδεικνύεται, για τον Ελευθεριάδη δεν λειτουργεί, όπως θα υπέθετε κάποιος, μόνον ως εκτόνωση αλλά και ως υπόδειγμα. «Η λαϊκή μουσική, και συμπεριλαμβάνω φυσικά το ρεμπέτικο, είναι κατά τη γνώμη μου το ένα απ’ τα δύο μεγαλύτερα διανοητικά μας επιτεύγματα του 20ου αιώνα. Το άλλο είναι η ποίηση, την οποία εκτιμήσαμε όταν εκτιμήθηκε απ’ το εξωτερικό με τα δύο Νόμπελ. Δε θα αναλύσω γιατί η λαϊκή μουσική έχει δώσει πολύ κομψές λύσεις σε σύνθετα ζητήματα αρμονικής/μελωδικής έντασης και ανάπτυξης. Θέλω να επισημάνω ότι αντιπροσωπεύει μια κουλτούρα και μια αισθητική που – όπως έχω διαπιστώσει– διαπερνάει όλη την κοινωνία, ασχέτως ηλικίας, κομματικών πεποιθήσεων ή οικονομικών δυνατοτήτων. Ας είναι λοιπόν παράδειγμα για όλα αυτά που μας συνδέουν. Όταν συνειδητοποιήσουμε ότι η μοίρα μας είναι κοινή, ίσως κάνουμε όλοι κουπί στην ίδια κατεύθυνση».
Κλείνοντας του επισημαίνω ότι είναι η πρώτη φορά που δύο αδέλφια φιλοξενούνται στη στήλη καθώς ο αδελφός του, Παύλος Ελευθεριάδης καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης έχει επίσης μιλήσει στις «Σαββατιάτικες Συναντήσεις». Γελάει, πριν σχολιάσει: «… Και είμαστε και δίδυμοι… αλλά ετεροζυγωτικοί»!