Η εξουσία έχει την τάση να διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα. Οσοι επικαλούνται τη γνωστή ρήση του λόρδου Ακτον το κάνουν εστιάζοντας στην οικονομική διαφθορά, αλλά ένας πολιτικός ηγέτης και το περιβάλλον του κρίνονται και για τη γενικότερη συμπεριφορά τους.
Κάποιοι μιλούν και κινούνται σαν να είναι υπεράνω όλων. Εκπέμπουν μια αλαζονική αυτοπεποίθηση που ενοχλεί και ενίοτε προκαλεί. Αυτό ισχύει τόσο για κάποιους που ήδη βρίσκονται στην εξουσία και απολαμβάνουν το κατά Χένρι Κίσινγκερ «ισχυρότερο αφροδισιακό» όσο και για άλλους που αισθάνονται ότι θα την αποκτήσουν σύντομα.
Ο ηγέτης και οι συνεργάτες του οφείλουν να σέβονται τους πολίτες. Οχι μόνον τους οπαδούς και υποστηρικτές τους, και κατ’ επέκταση ψηφοφόρους τους, αλλά όλους. Και τους άλλους, που συχνά κλίνουν υπέρ ενός ηγέτη ή κόμματος, αλλά παραμένουν σκεπτικοί, ίσως αναποφάσιστοι.
Πρέπει να σέβονται και τους αντιπάλους. Διότι και αυτοί είναι κομμάτι της κοινωνίας. Και είναι απλώς αντίπαλοι, πολιτικοί ή απλοί πολίτες, όχι εχθροί.
Συνήθως, η ζωή είναι πολύ πιο συνθέτη από ό,τι θέλουν οι επικοινωνιολόγοι της κάθε πλευράς να μας πείσουν ότι είναι. Δεν είναι τα πράγματα «άσπρο – μαύρο». Δεν διαθέτει η μια πλευρά το αλάθητο. Ολοι έχουν πλεονεκτήματα. Το θέμα είναι πώς τα αξιοποιούν προς όφελος της κοινωνίας, της οικονομίας και, τελικά, της χώρας.
Οι πολίτες δεν μας χρωστάνε. Εμείς ή, πιο σωστά, εσείς που κυβερνάτε ή θέλετε να κυβερνήσετε τους χρωστάτε. Και όταν σας τιμούν με την ψήφο και την εμπιστοσύνη τους, οφείλετε να τους υπηρετείτε. Με ταπεινότητα, όχι με έπαρση.
Και όσοι σας ασκούν κριτική, ιδιαίτερα όταν αυτή είναι καλόπιστη και μετριοπαθής και χωρίς παρωπίδες –που σημαίνει ότι μπορεί να αποδειχθεί και εποικοδομητική–, είναι προς το δικό σας συμφέρον να την ακούσετε και να τη λάβετε υπόψη. Ισως σας βοηθήσει να διορθώσετε λάθη. Μη βιάζεστε να την απαξιώσετε ή να την απορρίψετε. Η αναγνώριση λαθών –και η προθυμία διόρθωσής τους– αποτελεί αρετή, όχι αδυναμία.
Η υπεροψία είναι κακός σύμβουλος. Πολύ κακός. Το έχουμε ζήσει με παλαιότερους. Το βλέπουμε με τους σημερινούς. Το διαπιστώνουμε και με κάποιους από τους επίδοξους. Για όλους ισχύει αυτό που έχει πει ο Αβραάμ Λίνκολν: «Αν θες να δοκιμάσεις τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου, δώσ’ του εξουσία». Φυσικά, υπάρχουν, πάντα και παντού, οι φωτεινές εξαιρέσεις.