Το σημαντικότερο στο εισαγγελικό πόρισμα για τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι δεν είναι οι ποινικές διώξεις ούτε εκείνοι που διώκονται, είκοσι συνολικά, αλλά η αποτύπωση από τους εισαγγελείς, έπειτα από αξιολόγηση όλων των δεδομένων, της απόλυτης ανικανότητας του κράτους να ανταποκριθεί, έστω και στοιχειωδώς, στην αυτονόητη υποχρέωσή του για προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών.
Η παραδοχή του εισαγγελικού πορίσματος ότι «δεν λειτούργησε ούτε κατ’ ελάχιστον ο μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας» σοκάρει, για μια χώρα που είναι πάνω από σαράντα χρόνια μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης και στην οποία έχουν δαπανηθεί –κατά καιρούς– τεράστια κονδύλια για τη δημιουργία υποδομών και τη στελέχωση και τον εκσυγχρονισμό της διοίκησης και της κρατικής μηχανής.
Οι εισαγγελείς, έπειτα από επτά μήνες ερευνών, 350 καταθέσεις συγγενών θυμάτων και εμπειρογνωμόνων, ειδικών και μη, από τη συλλογή ενός τεράστιου υλικού που περιλαμβάνεται σε δέκα μεγάλες κούτες, κατέληξαν στο συμπέρασμα που συγκλονίζει. Οτι οι άνθρωποι στο Μάτι θα είχαν σωθεί με ίδια μέσα, μόνον αν είχαν ειδοποιηθεί, χωρίς να γίνει εκκένωση της περιοχής.
«Υπήρχε χρόνος»
«Εάν είχε κατ’ ελάχιστον λειτουργήσει», λένε οι εισαγγελείς, «το σύστημα Πολιτικής Προστασίας και είχε ενεργοποιηθεί ένας μηχανισμός ενημέρωσης-προειδοποίησης των κατοίκων των περιοχών που απειλούνταν, εκείνοι είχαν τον χρόνο να απομακρυνθούν πριν πλησιάσει η φωτιά ή ο καπνός και το θερμικό πεδίο ακόμη και με ίδια μέσα, και όχι απόλυτα οργανωμένα, ή να λάβουν μέτρα αυτοπροστασίας έγκαιρα και έτσι να αποτραπούν οι τραγικές συνέπειες για τη ζωή τους».
Η εισαγγελική έρευνα κονιορτοποίησε το αφήγημα που προβλήθηκε από κυβερνητικά χείλη μετά τη βιβλική καταστροφή, ότι δεν μπορούσε να γίνει τίποτα περισσότερο για να σωθούν οι άνθρωποι και ότι η αυθαίρετη δόμηση ήταν η σοβαρότερη αιτία για την εκατόμβη των νεκρών και κατέληξε στο συμπέρασμα, πως όχι μόνον δεν έγιναν όσα έπρεπε, αλλά τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα. Οτι όσα έγιναν, ήταν μόνον λάθη. «Από τα ανωτέρω προέκυψε», αναφέρεται στο πόρισμα, «ότι από ενέργειες, παραλείψεις, ολιγωρίες, πλημμέλειες, αρρυθμίες και δυσλειτουργίες των αρμοδίων θεσμικά και νομικά οργάνων, υπηρεσιών και φορέων του ισχύοντος μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της χώρας, αιτιακά προκλήθηκε ο τραγικός θάνατος εκατό ανθρώπων και τριάντα ενός τραυματισμών λόγω της συγκεκριμένης δασικής πυρκαγιάς».
Η απόλυτη ανικανότητα των επικεφαλής των κρατικών υπηρεσιών, ξεκινώντας από τον τότε γενικό γραμματέα Πολιτικής Προστασίας Ιωάννη Καπάκη, και φθάνοντας μέχρι υπαξιωματικούς του Πυροσβεστικού Σώματος, αποτυπώνεται στις 293 σελίδες του εισαγγελικού πορίσματος, όπου καταγράφονται μόνον φαινόμενα έλλειψης κάθε συντονισμού των αρμοδίων υπηρεσιών, άγνοιας και σύγχυσης και βέβαια ενημέρωσης για όλο αυτό το αλαλούμ, της τότε πολιτικής ηγεσίας και του παραιτηθέντος υπουργού Προστασίας του Πολίτη Νίκου Τόσκα.
«Είναι προφανές», αναφέρεται στο πόρισμα, «ότι δεν μπορεί να γίνει λόγος για επιχείρηση κατάσβεσης και διάσωσης των ανθρώπων που κινδύνευαν, όταν το βασικό κεντρικό συντονιστικό όργανο αγνοεί ποιος είναι ο επικεφαλής των επίγειων δυνάμεων, πού είναι η πυρκαγιά, πού έχει επεκταθεί, ποιος διαχειρίζεται τα εναέρια μέσα και ακόμη αν υπάρχει πυρκαγιά»!
Σοκαριστικές οι εισαγγελικές αναφορές που προκύπτουν από συνομιλίες υψηλόβαθμων της Πυροσβεστικής, της Αστυνομίας και του Συντονιστικού, απ’ όπου φαίνεται πως εκείνοι που είχαν την ευθύνη να σώσουν τις ζωές των πολιτών, δεν ήξεραν πού πάνε τα τέσσερα.
«Δεν γνώριζαν», λέει το πόρισμα, «ποιος ήταν κάθε χρονική στιγμή ο επικεφαλής των δυνάμεων στο πεδίο της πυρκαγιάς, αγνοούσαν σε ποια πυρκαγιά ήταν επικεφαλής ο διοικητής Ανατολικής Αττικής αρχιπύραρχος Χαράλαμπος Χιώνης(!) Και ειδικότερα, για τα εναέρια μέσα αγνοούσαν ακόμη και ποιος ήταν ο αξιωματικός του Π.Σ. που διαχειριζόταν τα εναέρια μέσα στην περιοχή του Νταού Πεντέλης».
Οι διάλογοι που έχουν καταγραφεί για την απόλυτη διάλυση του κρατικού μηχανισμού και την έλλειψη κάθε συντονισμού κεντρικά και με ευθύνη των επικεφαλής της Πυροσβεστικής, των υπευθύνων της περιφέρειας και των δήμων αφήνουν άφωνους και τους πλέον καλοπροαίρετους.
Η εικόνα διάλυσης, ανίκανων επιτελών, ανυπαρξίας συντονισμού από τους αρμόδιους κυβερνητικούς παράγοντες και το χάος που επικράτησε, εμφανίζουν τα διαλυτικά φαινόμενα να έχουν φθάσει ώς τον τελευταίο τροχό της κρατικής μηχανής.
Ντροπιαστικός για κρατικούς λειτουργούς και υπαλλήλους είναι ο τρόπος και η αναίδεια με την οποία αντιμετώπισαν τους καιόμενους πολίτες υπαξιωματικοί της Πυροσβεστικής, οι οποίοι απαντούσαν στο 199. Σχεδόν έβριζαν τους δυστυχείς ανθρώπους που αναζητούσαν μια σανίδα σωτηρίας μέσα στην καταστροφή. Διάλυση κάθε έννοιας κράτους πρόνοιας και προστασίας των πολιτών από την κορυφή ώς τα νύχια. Οι διάλογοι που καταγράφονται στο εισαγγελικό πόρισμα προκαλούν οργή.
«’Ντάξει, παρά πολλά τα περιστατικά όμως να σας πω, πάρτε και το εκατό, την αστυνομία να κάνουν και αυτοί καμιά μεταφορά…» είναι η απάντηση από το 199 σε πολίτη που ζητάει απεγνωσμένα βοήθεια για τη διάσωσή του και τη μεταφορά του σε ασφαλές σημείο.
Αλλά δεν είναι μόνο εκείνοι που σηκώνουν τα τηλέφωνα και σχεδόν βαριούνται να απαντήσουν και να καθοδηγήσουν τους πολίτες. Στο πόρισμα καταγράφεται ο ίδιος ωχαδερφισμός σε υψηλόβαθμα στελέχη του κρατικού μηχανισμού, που κινούνται σε ώρα άμεσου κινδύνου με τη φωτιά να μαίνεται σε ρυθμούς «δεν βαριέσαι».
Εκπρόσωπος του ΓΕΕΘΑ μιλάει με το ΚΕΠΠ της Πυροσβεστικής και ιδού ο διάλογος: «Εεε, με ρωτάν από το ΓΕΕΘΑ, ο επιτελάρχης, εεε, για τη φωτιά στο Νταού Πεντέλης, αν η φωτιά πλησιάζει Ζούμπερι, εκείνες οι περιοχές, γιατί υπάρχουν παιδικές κατασκηνώσεις…».
Αξιωματικός Υπηρεσίας 199: «Ωραία, εντάξει, θα το κοιτάξω να δούμε πού έχει φθάσει, ’ντάξει;».
«Σε σύγχυση»
Aλλά υπάρχουν και τα χειρότερα. Στο πόρισμα καταγράφονται πολλές συνομιλίες, όπου οι πολίτες καλούσαν από Μάτι ή Βουτζά για να μάθουν για την πυρκαγιά στο Νταού, για να δουν τι θα κάνουν για να σωθούν, και λάμβαναν παραπλανητικές και άσχετες απαντήσεις από τους αρμόδιους της Πυροσβεστικής.
«Οι χειριστές – τηλεφωνητές του 199», αναφέρει το πόρισμα, «βρίσκονταν σε πλήρη άγνοια και σύγχυση σχετικά με την πυρκαγιά, καθώς θεωρούσαν ότι ο καπνός από την ευρύτερη περιοχή στο Νταού προερχόταν από την πυρκαγιά της Κινέτας, ήτοι λόγω των ισχυρών ανέμων μεταφερόταν ο καπνός, χωρίς να υπάρχει φωτιά, και ανάλογα ενημέρωναν και τους πολίτες».
Και ενώ οι πολίτες χωρίς καθοδήγηση προσπαθούσαν στο Μάτι και στις γύρω περιοχές να μάθουν τι γίνεται, η απόφαση για κλείσιμο της λεωφόρου Μαραθώνος στις 6.25 μ.μ., όταν η φωτιά μαινόταν στην περιοχή, αποτέλεσε κατά τους εισαγγελείς το μοιραίο λάθος.
Αντί να δοθεί διέξοδος στα εκατοντάδες αυτοκίνητα και να σωθούν οι άνθρωποι, στράφηκαν προς το φλεγόμενο Μάτι, προκαλώντας την απόλυτη συμφόρηση και το χάος, με αποτέλεσμα να εγκλωβιστούν και να αποτραπεί και η διέξοδος σωτηρίας για τους κατοίκους της περιοχής, που πανικόβλητοι πλέον είχαν αρχίσει να κινούνται με τα αυτοκίνητά τους, όταν είχαν καταλάβει ότι ο θάνατος τους πλησίαζε.
Οι εισαγγελείς, σημειώνουν σχετικά: «Αποτέλεσμα ήταν τελικά να εισέλθει μεγάλος αριθμός οχημάτων στο Μάτι, πλέον αυτών που υπήρχαν ήδη και κινούνταν εκεί, όταν οι κάτοικοι άρχισαν να κινούνται πανικόβλητοι για να σωθούν. Ετσι η κίνηση γινόταν άτακτα με συνέπεια να δημιουργηθεί απόλυτη συμφόρηση στους στενούς δρόμους και τελικά οι άνθρωποι να εγκλωβιστούν και να καούν».
Με τις εγκληματικές παραλείψεις, τα απίστευτα λάθη, την απόλυτη έλλειψη συντονισμού και τις τεράστιες ευθύνες τόσο των επιτελών της Πυροσβεστικής, της περιφέρειας, των δήμων και πρωτίστως της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, το πόρισμα των εισαγγελέων, εμμέσως πλην σαφώς, επιρρίπτει ευθύνες για τη διαχείριση της κρίσης και στην τότε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.
Ο παραιτηθείς υπουργός Νίκος Τόσκας, που είχε πει τη φράση ότι «τα ίδια θα έκανε», κατά τους εισαγγελείς «είχε άμεση ενημέρωση για όλα, όπως και ο γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας Ιωάννης Καπάκης», που είναι ήδη κατηγορούμενος.
Βέβαια, οι εισαγγελείς δεν ασχολήθηκαν, διότι ο νόμος δεν τους το επιτρέπει, με τις ευθύνες του κ. Τόσκα ή άλλων κυβερνητικών στελεχών. Η σχετική δικογραφία έχει άλλωστε διαβιβαστεί από καιρό στη Βουλή, όπου και παραμένει.
Πιέσεις στην κυβέρνηση και για πειθαρχική έρευνα
Ευρύτερα θέματα πολιτικής διαχείρισης των συγκλονιστικών καταγραφών και παραδοχών του εισαγγελικού πορίσματος προκύπτουν με αφορμή τα συμπεράσματα της εισαγγελικής έρευνας για απόλυτη ανικανότητα του κρατικού μηχανισμού και τις τεράστιες ευθύνες κρατικών λειτουργών στη διαχείριση μιας κρίσης που είχε άμεση σχέση με το αυτονόητο: την προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών.
Δικαστικές πηγές μετά την απόδοση ευθυνών σε εν ενεργεία επικεφαλής νευραλγικών υπηρεσιών, όπως ο νυν αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος Βασίλης Ματθαιόπουλος, που διώκεται ήδη ποινικά, καθώς και άλλα στελέχη τόσο της Πυροσβεστικής όσο και άλλων κρατικών υπηρεσιών, θέτουν ζητήματα σχετιζόμενα με την ανάγκη να διερευνηθούν και πειθαρχικές ευθύνες.
Πολλοί μάλιστα, πέραν των πειθαρχικών ευθυνών, εγείρουν και ζητήματα που άπτονται ευθέως της πολιτικής ευθύνης, με δεδομένο ότι ο νυν αρχηγός αλλά και άλλα στελέχη των αρμοδίων υπηρεσιών καταγράφονται στο πόρισμα για πραγματικές, προσωπικές και γενικότερες ευθύνες, από τις οποίες προκύπτουν μείζονα θέματα διαχειριστικής ανεπάρκειας και προβληματικών υπηρεσιακών συμπεριφορών.
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί και μέσα στη Δικαιοσύνη θέτουν ζητήματα επάρκειας των υπηρεσιακών αυτών παραγόντων, ενόψει της επερχόμενης θερινής περιόδου, καθώς οι εγκληματικές τους αμέλειες, οι παραλείψεις τους και οι πρωτοφανείς –σε ορισμένες περιπτώσεις– συμπεριφορές τους δημιουργούν στους πολίτες μείζονα ανασφάλεια με βάση τα πεπραγμένα τους και όπως αυτά διαλαμβάνονται στο συγκλονιστικό πόρισμα των εισαγγελέων.
Διερωτώνται μάλιστα –και όχι αδίκως– εισαγγελικές πηγές, πώς είναι δυνατόν υψηλόβαθμα στελέχη νευραλγικών κρατικών υπηρεσιών να εμφανίζονται στο εισαγγελικό πόρισμα ως εγκληματικά ανεπαρκή και να συνεχίζουν να διαχειρίζονται θέματα ασφάλειας, πυρασφάλειας και γενικότερα προστασίας της ζωής και της περιουσίας των πολιτών.
Οι ίδιες εισαγγελικές πηγές επισημαίνουν την ανάγκη να ζητηθεί από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη το πολυσέλιδο εισαγγελικό πόρισμα, προκειμένου να παραγγελθούν άμεσα πειθαρχικές έρευνες τόσο για υψηλόβαθμους, όσο και για χαμηλόβαθμους κρατικούς λειτουργούς που καταγράφονται στο πόρισμα με ευθύνες και απαράδεκτες προς τους πολίτες συμπεριφορές.
Και άλλοι στο στόχαστρο
Παράλληλα, εισαγγελικές πηγές ζητούν διερεύνηση πειθαρχικών ευθυνών και άλλων δημοσίων λειτουργών, όπως στρατιωτικοί, λιμενικοί και λοιποί, για τους οποίους οι έρευνες συνεχίζονται, ενώ ανοικτό παραμένει το κεφάλαιο αναζήτησης αστικών ευθυνών κατά όλων εκείνων των κρατικών αξιωματούχων που δεν έπραξαν το καθήκον τους αφήνοντας απροστάτευτους αθώους πολίτες με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα. Και εδώ, τονίζουν δικαστικές πηγές την ανάγκη η Δικαιοσύνη να επιδικάσει μεγάλες αποζημιώσεις για τα θύματα της βιβλικής καταστροφής προς γνώση και συμμόρφωση των υπαιτίων κρατικών παραγόντων.
Πέραν όμως αυτών, τονίζεται ότι είναι άμεση ανάγκη να διερευνηθούν και οι ντροπιαστικές συμπεριφορές χαμηλόβαθμων κρατικών λειτουργών ή δημοσίων υπαλλήλων που αποκαλύπτεται από το εισαγγελικό πόρισμα ότι αντιμετώπισαν τους πολίτες ως «res» και τους συμπεριφέρονταν ως υποζύγια.
Πάντως, μέχρι ώρας, ούτε η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη ούτε η κυβέρνηση έχουν επιδείξει κάποια διάθεση διερεύνησης πειθαρχικών ευθυνών για κρατικά στελέχη ή απομάκρυνσης για λόγους ευθιξίας των ήδη διωκομένων.
Κύμα αστικών διεκδικήσεων
Χαλί για αστικές αποζημιώσεις εις βάρος του Δημοσίου αλλά και των κρατικών αυτοδιοικητικών λειτουργών που διώκονται, αποτελεί –πέραν των άλλων– το πόρισμα των εισαγγελέων, οι οποίοι σε σύντομο χρόνο έβγαλαν εις πέρας την έρευνα, αποδίδοντας ευθύνες και καταμετρώντας υπευθύνους.
Με την εποπτεία από την αρχή του πρώην προϊσταμένου της Εισαγγελίας Αθηνών Ηλία Ζαγοραίου και τη συνδρομή των εισαγγελέων Nίκου Φιστόπουλου και Κώστα Σπυρόπουλου, το εισαγγελικό πόρισμα στοιχειοθετεί τις ευθύνες ενός εκάστου από τους 20 που διώκονται, ανάμεσά τους η περιφερειάρχης Ρένα Δούρου, ο νυν αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος Βασίλης Ματθαιόπουλος, ο τέως γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας Ιωάννης Καπάκης, ο δήμαρχος Μαραθώνα Ηλίας Ψινάκης και άλλοι, ενώ έχει απαλλαγεί ο τέως αρχηγός της ΕΛ.ΑΣ. Κώστας Τσουβάλας.
Οι αστικές αποζημιώσεις σε συγγενείς των αδικοχαμένων πολιτών και θυμάτων της βιβλικής καταστροφής αναμένεται να απασχολήσουν τη Δικαιοσύνη για χρόνια, ενώ το ποινικό κομμάτι της υπόθεσης έχει φθάσει ήδη σε τακτικό ανακριτή, παρά το γεγονός ότι οι κατηγορίες είναι πλημμελήματα, λόγω της σοβαρότητας της υπόθεσης.
Παράλληλα, εκτός από τη βασική δικογραφία για τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, υπάρχουν και παραμένουν ανοικτές άλλες έξι δικογραφίες, μεταξύ των οποίων μία στο Ναυτοδικείο για τις ευθύνες του Λιμενικού, μία στο Στρατοδικείο για ευθύνες στρατιωτικών, μία για τις καταγγελίες για τα αυθαίρετα αλλά και η δικογραφία για ευθύνες της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη ή άλλων κυβερνητικών παραγόντων.