Ενας πρώην βουλευτής, ο Ν. Γεωργιάδης, άλλοτε γραμματέας Πολιτικού Σχεδιασμού της Ν.Δ. και πρώην εκπρόσωπος του ΟΗΕ στη Μολδαβία, καταδικάστηκε πρωτοδίκως για κατά συρροήν και κατ’ εξακολούθησιν ασέλγεια, έναντι αμοιβής, εις βάρος ανηλίκων-θυμάτων κυκλώματος εκμετάλλευσης στη Μολδαβία. Ερώτηση: είναι σημαντική η κομματική ιδιότητα του καταδικασθέντος; Σε μια ώριμη δημοκρατία όχι, εφόσον πρόκειται για έγκλημα του κοινού ποινικού δικαίου, αν και δεν θα θέλαμε ποτέ να μας εκπροσωπεί πολιτικά ένα τέτοιο άτομο.
Σε μια προηγμένη δημοκρατία, όπως λ.χ. η Βρετανία, σεξουαλικά αδικήματα μεμονωμένων πολιτικών δεν υπεισέρχονται στην κομματική διαμάχη. Οχι για λόγους «πολιτικού πολιτισμού», όπως το θέλει ο κατεστημένος καθωσπρεπισμός, αλλά γιατί, στο μέτρο που κυρίως απορρέουν από ατομική ιδιοσυγκρασία, θεωρούνται άσχετα με το κομματικό πρόσημο του ατόμου. Ιδού μερικά παραδείγματα.
Πρόσφατα, ο Συντηρητικός βουλευτής κ. Τόμσον κατηγορήθηκε ότι «άγγιζε σεξουαλικά» άρρενες θαμώνες στο πιο δημοφιλές μπαρ του βρετανικού Κοινοβουλίου. To 2014, ο βουλευτής του Συντηρητικού Κόμματος κ. Εβανς κατηγορήθηκε, δικάστηκε και, τελικά, αθωώθηκε για βιασμό ενός 22χρονου. O κ. Γκριν, δεύτερος τη τάξει στο υπουργικό συμβούλιο της κ. Μέι, απολύθηκε το 2017 επειδή είχε βρεθεί πορνογραφικό υλικό στον υπολογιστή του στο Κοινοβούλιο και παραπλάνησε σχετικά τις διωκτικές αρχές. Ο υπουργός Αμυνας κ. Φάλον παραιτήθηκε το 2017 από το αξίωμά του, ομολογώντας ότι η συμπεριφορά του απέναντι σε γυναίκες ήταν, ενίοτε, «ανάρμοστη» – ερωτικά επιθετική.
Το σημαντικό σε όλα αυτά τα περιστατικά δεν είναι τόσο το αδιόρθωτα «στρεβλό ξύλο της ανθρώπινης φύσης», κατά την περίφημη έκφραση του Καντ, όσο το γεγονός ότι κανένα περιστατικό δεν έγινε αντικείμενο κομματικής εκμετάλλευσης. Αυτός είναι πραγματικά πολιτικός πολιτισμός – να θεωρείς αυτονόητο ότι τα αδικήματα του κοινού ποινικού δικαίου των αντιπάλων σου ανήκουν στην αρμοδιότητα της Δικαιοσύνης. Διευκολύνεις έτσι την απόδοση Δικαιοσύνης και διαφυλάσσεις την ποιότητα της πολιτικής.
Κομματικά φίλτρα
Δεν έχουμε την τύχη να ζούμε σε μια ώριμη δημοκρατία. Εδώ τα πάντα διηθούνται από κομματικά φίλτρα. Εκφυλίζεται έτσι η πολιτική και παρεμποδίζεται η εύρυθμη λειτουργία των θεσμών. Δεν έχει σημασία ποιος κάνει την αρχή – στα παίγνια αλληλεπίδρασης δεν υπάρχει αίτιο και αιτιατό. Το εγχώριο πολιτικό παιχνίδι διεξάγεται με όρους άμετρα συγκρουσιακούς: κάθε ιδιοτελής (ακόμη και ποινικώς κολάσιμη) συμπεριφορά ενδύεται πολιτικό μανδύα· κάθε αδυναμία του αντιπάλου είναι κομματικά εκμεταλλεύσιμη. Η πολιτική γίνεται άλλοθι για τη συγκάλυψη παραβατικών συμπεριφορών, ενώ τα ποινικά αδικήματα τροφοδοτούν την κομματική διαμάχη.
Τι δήλωσε ο κ. Γεωργιάδης; Κατήγγειλε «πολιτική σκευωρία» εις βάρος του. Το ίδιο είχε πει και ο κ. Τσοχατζόπουλος όταν καταδικάστηκε για διαφθορά. Δεν θυμάμαι έναν καταδικασθέντα Ελληνα πολιτικό να έχει ομολογήσει κάτι αντίστοιχο με αυτό που είπε ο κ. Φάλον: «Η συμπεριφορά μου ήταν κατώτερη των υψηλών κριτηρίων που απαιτούμε από τις Ενοπλες Δυνάμεις που είχα την τιμή να εκπροσωπώ». Στην Ελλάδα, η ανθρώπινη φύση των πολιτικών είναι μόνο «αγαθή», ουδέποτε «στρεβλή»!
Το πρωθυπουργικό γραφείο, με τη σειρά του, δεν έχασε την ευκαιρία: μέμφθηκε τη Ν.Δ. ότι προσέδωσε «πολιτικό» χαρακτήρα στην υπόθεση Γεωργιάδη, επικαλούμενο την υπερασπιστική κατάθεση της βουλευτού κ. Ασημακοπούλου και την παρουσία του αναπληρωτή εκπροσώπου Τύπου της Ν.Δ. κ. Κυρανάκη στη δίκη. Πρόκειται για αναξιοπρεπές πολιτικό χτύπημα: κανένα από τα δύο άτομα δεν εκπροσωπούσε το κόμμα του εκεί, ούτε η Ν.Δ. υπερασπίστηκε τον κ. Γεωργιάδη, έστω κι αν κάποια στελέχη της έκαναν απαράδεκτα διφορούμενες δηλώσεις.
Ψιλά γράμματα; Ισως. Ο θεσμικά συμπεριφερόμενος παίκτης, όμως, δεν μεριμνά μόνο για το στενό συμφέρον του αλλά προστατεύει και το ίδιο το παιχνίδι (την πολιτική) στο οποίο μετέχει. Κάνοντας τη διάκριση μεταξύ ατομικής συμπεριφοράς και θεσμικού ρόλου προστατεύει τη Δικαιοσύνη και ανυψώνει την πολιτική.
Παρενόχληση
Είναι δυνατόν να θεωρηθεί ότι σεξουαλικά αδικήματα πολιτικών, πέραν της ποινικής, ενδέχεται να έχουν και πολιτική διάσταση; Βεβαίως. Οταν τα αδικήματα αυτά προσεγγίζονται από τη σκοπιά της άσκησης ισχύος (ο ισχυρός εκμεταλλεύεται σεξουαλικά τον ανίσχυρο) και όταν διαπιστώνεται ολιγωρία αρμόδιων κρατικών φορέων.
Δείτε δύο παραδείγματα, από τη Βρετανία ξανά. Το 2017, μετά την πληθώρα καταγγελιών από εργαζομένους στο Κοινοβούλιο για συστηματική σεξουαλική παρενόχληση από, κυρίως, βουλευτές, συστάθηκε επιτροπή η οποία ερεύνησε το φαινόμενο και πρότεινε μέτρα. Διαπιστώθηκε, αίφνης, ότι ένα στα πέντε άτομα είχε υποστεί κάποιας μορφής παρενόχληση. Το Κοινοβούλιο είχε μετατραπεί σε έναν επικίνδυνο χώρο εργασίας, στον οποίο η ασύδοτη άσκηση εξουσίας παρήγαγε μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Η σχετική μελέτη πρότεινε δραστικά μέτρα, τα οποία ομόφωνα υιοθετήθηκαν.
Αρχές Μαρτίου 2019, ξεκίνησε η έρευνα της Ανεξάρτητης Επιτροπής για τη Σεξουαλική Κακοποίηση Παιδιών (συστάθηκε το 2014 από το υπουργείο Εσωτερικών) για το κατά πόσον κόμματα και δημόσιοι φορείς ανέχθηκαν ή απέκρυψαν φαινόμενα σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών από πολιτικούς και άλλα δημόσια πρόσωπα.
Στοιχεία είχαν ήδη αποκαλυφθεί για συγκεκριμένο κύκλωμα παιδεραστίας που λειτουργούσε στο βρετανικό Κοινοβούλιο τις δεκαετίες 1970 και 1980 (συντριπτικές είναι οι μαρτυρίες για την παιδόφιλη δράση του εκλιπόντος Φιλελεύθερου βουλευτή Σίριλ Σμιθ). Η Αστυνομία ανακοίνωσε το 2017 ότι, αν ζούσε, ο πρώην πρωθυπουργός Εντουαρντ Χιθ θα ήταν σήμερα ύποπτος για αδικήματα παιδεραστίας. Συνταξιούχοι αστυνομικοί κατήγγειλαν ότι εμποδίστηκαν να ασχοληθούν με περιστατικά φερόμενης παιδεραστίας από πολιτικούς.
Αν η πρωτόδικη καταδίκη Γεωργιάδη έχει πολιτικό (και όχι μόνο δικαστικό ή εγκληματολογικό) ενδιαφέρον, αυτό έγκειται στο ότι έχει να κάνει με το ευρύτερο θέμα δημοσίων (και εν γένει ισχυρών) προσώπων που χρησιμοποιούν τη θέση ισχύος για να εκμεταλλεύονται σεξουαλικά άλλους ανθρώπους, εν προκειμένω ανήλικους. (Βλέπε τις πρόσφατες σοβαρές καταγγελίες για παιδεραστία κατά του τραγουδιστή Μάικλ Τζάκσον). Δυστυχώς, όμως, δεν είναι αυτή η οπτική που κυριαρχεί στην εγχώρια δημόσια συζήτηση. Η κομματική κοκορομαχία επέβαλε τη δική της θεματική – στενόμυαλη και ιδιοτελή, φυσικά.
* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.