Η άνιση δίκη του καθενός μας

Η άνιση δίκη του καθενός μας

3' 0" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μέρες μετά, η «Δίκη» του Κάφκα, στην πεντάωρη θεατροποιημένη εκδοχή της, από τον Πολωνό σκηνοθέτη Κρίστιαν Λούπα, επιστρέφει διαρκώς. Στοιχειώνει. Πυκνώνει σε σύντομες ανταλλαγές μηνυμάτων στο κινητό, σε δυο, τρεις, σκόρπιες φράσεις στο τηλέφωνο. Οσοι την παρακολουθήσαμε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, όσοι μείναμε ώς το τέλος αλλά και όσοι έφυγαν στο διάλειμμα, όσοι κυκλώθηκαν από την ατμόσφαιρα αλλά και όσοι δυσφόρησαν και εγκατέλειψαν, όλοι περιγράφουν μια θεατρική εμπειρία.

Το λογοτεχνικό έργο, γνωστό: η ιστορία του Γιόζεφ Κ., ενός φιλήσυχου ανθρώπου ο οποίος ένα πρωί συλλαμβάνεται για άγνωστο λόγο. Εγκλωβισμένος στο απρόσωπο σύστημα μιας γραφειοκρατικής τρέλας, εκτελείται με συνοπτικές διαδικασίες. Η παράσταση του 75χρονου, κορυφαίου, Ευρωπαίου δημιουργού, έχει βάσανο και πολλά πλοκάμια. Η βάσανος του σκηνοθέτη απλώνεται σε υποσυνείδητες διαδρομές, στην αδιάλειπτη και ανεξακρίβωτη διαδικασία της ενοχής, στην ασφυκτική πίεση του καθολικισμού, στην ξηρασία του πουριτανισμού, σε μια ανάπηρη, πότε βίαιη πότε ανολοκλήρωτη, σεξουαλικότητα, στην τυραννία της μη δημιουργίας. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης επιμένει πολύ στις πολιτικές αναφορές, στο «κατηγορώ» του στην κυβέρνηση της Πολωνίας για τα φαινόμενα λογοκρισίας που πληθαίνουν, στην καταπάτηση της ελευθερίας της έκφρασης, στην κρατική διαφθορά, στη συντριβή του πολίτη μέσα σε μια καφκική χώρα. Τα «σημαίνοντα» και τα «σημαινόμενα» της κατά Λούπα «Δίκης», αυτά που βλέπουμε και αυτά που δεν βλέπουμε αλλά αντιλαμβανόμαστε και προεκτείνουμε με σκέψεις και αναφορές, είναι σε διαρκή ροή και αλληλουχία. Και κυρίως είναι οι εικόνες που οδηγούν τον θεατή, σε συνάρτηση με τον λόγο. Η σταθερή υπόμνηση ότι «ο άνθρωπος είναι ανέτοιμος για το κάθε τι»· ότι «ο καθένας είναι εν δυνάμει κατηγορούμενος»· ότι η καθήλωση έχει ποικίλες αναγνώσεις. Ενα αίσθημα ανελευθερίας και παρακμής, ζόφου και κορυφούμενης απελπισίας που αποτυπώνεται στους τοίχους, στα πρόσωπα, στα, συχνά, γυμνά σώματα (κυρίως ο κεντρικός ήρωας, ο Γιόζεφ Κ., κυκλοφορεί γυμνός, όχι επειδή το επιλέγει αλλά επειδή, κατά κάποιο τρόπο, τον αναγκάζουν, όπως συμβαίνει και στους εφιάλτες μας). Ο Κρίστιαν Λούπα πιστεύει ότι «όταν δείχνεις την ήττα δεν σημαίνει ότι κάνεις τον άλλον ηττημένο και θλιμμένο». Δείτε τις δικές σας αρχαίες τραγωδίες, μας λέει. «Η κάθαρση είναι περίεργος μηχανισμός. Είναι διαμαρτυρία και επιθυμία ζωής. Θέληση για νίκη». 

Το καφκικό τοπίο, οι δαιδαλώδεις διαδρομές του νου, που σκηνογραφούνται σε αδιέξοδους, στενάχωρους, διαδρόμους, σε παράθυρα που ανοίγουν και μάτια που παρακολουθούν, συνθέτουν πολλές δίκες και όχι μία. Ο άνισος αγώνας και η αγωνία του Γιόζεφ Κ., είναι το φυσικό περιβάλλον του καθενός μας είτε μάχεται τους δαίμονές του είτε τους δαίμονες που εξαπολύουν οι άλλοι εναντίον του. Οπως και να ‘χει, η προσπάθεια είναι μοναχική και άνιση.

Ο Μίλαν Κούντερα το αναλύει διεξοδικά στις «Προδομένες διαθήκες» («Εστία», μτφρ. Γιάννης Χάρης): «Δεν μπορούμε να φτάσουμε πιο μακριά απ’ ό,τι ο Κάφκα στη “Δίκη”· ο Κάφκα δημιούργησε την άκρως ποιητική εικόνα ενός άκρως α-ποιητικού κόσμου. Οταν λέω “άκρως α-ποιητικός κόσμος” εννοώ: τον κόσμο όπου δεν υπάρχει πια θέση για ατομική ελευθερία, για την ιδιομορφία ενός ατόμου, όπου ο άνθρωπος είναι απλώς όργανο υπερανθρώπινων δυνάμεων: της γραφειοκρατίας, της τεχνολογίας, της Ιστορίας. Οταν λέω “άκρως ποιητική εικόνα” εννοώ: ο Κάφκα, με την απέραντη ποιητική φαντασία του, χωρίς ν’ αλλάξει την α-ποιητική ουσία και τον α-ποιητικό χαρακτήρα αυτού του κόσμου, τον μεταμόρφωσε, τον ανάπλασε».

Κάπως έτσι και ο Λούπα· ακολουθεί. Μεταμορφώνει και αναπλάθει με τον τρόπο του. Διαστέλλει τον χρόνο (οι πέντε ώρες είναι ασυνήθιστη διάρκεια), δοκιμάζοντας όχι μόνο τη φυσική αλλά και την ψυχική αντοχή του θεατή. Τον στριμώχνει αλλά και ανοίγει παράθυρα σε μια μελετημένη αισθητική εμπειρία. Μέσα από αυτήν μπορεί να δει «σαν αστραπή, την ποίηση του κόσμου που βρίσκεται έξω, την ποίηση που σε πείσμα των πάντων υπάρχει σαν παντοτινή δυνατότητα και στέλνει στη ζωή του, ζωή κυνηγημένου ανθρώπου, μια μικρή ασημένια ανταύγεια». Ο Κούντερα το γράφει με αφορμή τη «Δίκη». Ο Λούπα το σκηνοθετεί.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή