Πατέρας και γιος. Μια σχέση που δεν ευοδώνεται πάντα. Μια εξίσωση που δεν είναι προορισμένη να καταλήγει οπωσδήποτε σε λύση. Φευ, τα παραδείγματα (λογοτεχνικά και μη) είναι τόσο πολλά, που μπορούν να δημιουργήσουν μια ολόκληρη «μυθολογία» γύρω από το πώς διαμορφώνεται η συνθήκη του γεννήτορα με το τέκνο του. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος στο τελευταίο του βιβλίο, «Ολομόναχος» (εκδ. Μεταίχμιο), σκάβει τα θεμέλια της οικογενειακής ιστορίας του και φέρνει στην επιφάνεια ένα μυστικό που καθόρισε τη σχέση με τον πατέρα του. Μιλώντας στην «Κ», αναφέρεται στη λυτρωτική διάσταση της λογοτεχνίας και στην ανάγκη του συγγραφέα να μιλήσει για τα απολύτως προσωπικά του ζητήματα.
– Υπάρχει μια έντονη υφολογική σύνδεση στα δύο τελευταία βιβλία σας. Το αυτοβιογραφικό στοιχείο είναι πρόδηλο. Πώς προέκυψαν;
– Ο «Ολομόναχος» προέκυψε κατόπιν πρόσκλησης του εκδοτικού οίκου Éditions du sonneur προκειμένου να ενταχθεί στη σειρά «Ce que la vie signifie pour moi» (Τι σημαίνει η ζωή για μένα). Η πρόσκληση ήρθε την ώρα που –στη δίνη ενός απρόβλεπτα άγριου διαζυγίου– έβλεπα τη σχέση μου με τον γιο μου να οδηγείται σε αδιέξοδο. Η ιστορία της ζωής του πατέρα μου και το καθρέφτισμά της στη δική μου ζωή μού φάνηκε το καταλληλότερο υλικό. Μόνη μου έγνοια ήταν η αντίδραση της μητέρας μου στη δημοσιοποίηση ενός μυστικού που μοιράστηκε με τον πατέρα μου επί μισόν αιώνα. Φαίνεται πως ήταν προπονημένη από τις μικροσκοπικές ιστορίες του «Γραφικού χαρακτήρα», γιατί όταν της μίλησα για τη γαλλική έκδοση, έκπληκτη με ρώτησε: «Γιατί όχι και στα ελληνικά;».
– Πού τελειώνει η αναδίφηση στην προσωπική ιστορία και πού αρχίζει η μυθοπλασία;
– Το υλικό των δύο τελευταίων βιβλίων μου είναι καθαρά αυτοβιογραφικό. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει τίποτε επινοημένο μέσα σε αυτά. Και στις δύο περιπτώσεις υπήρξε ασφαλώς λογοτεχνική κατεργασία του υλικού – πάει να πει ότι το ύφος της αφήγησης δουλεύτηκε εξαντλητικά. Το περιεχόμενο όμως παρέμεινε ατόφιο, όπως έχει διασωθεί στη μνήμη – τη δική μου και της μητέρας μου. Στα προηγούμενα βιβλία μου βρίσκονται διάσπαρτα αυτοβιογραφικά στοιχεία, αόρατα για τον αναγνώστη, καθώς σκεπάζονται από αλλεπάλληλα στρώματα επινοημένου υλικού.
– Υπάρχει λύτρωση μέσω της λογοτεχνίας;
– Ασφαλώς ναι! Αν κάποιος έχει βιώσει τη λυτρωτική εμπειρία της ανάγνωσης ενός σπουδαίου βιβλίου, τότε εύκολα υποθέτει πόσο λυτρωτική μπορεί να είναι η αναμέτρηση ενός συγγραφέα με τα φαντάσματά του. Η συγγραφή του «Ολομόναχου» υπήρξε μια διαδικασία οδυνηρή, αλλά, ταυτοχρόνως, σωτήρια. Το βιβλιαράκι αυτό λειτούργησε ως ουρανόπεμπτο σωσίβιο στην πιο δύσκολη στιγμή της ζωής μου…
– Οι αναγνώστες συχνά επιθυμούν να δουν από την κλειδαρότρυπα τη ζωή του συγγραφέα. Σας προβλημάτισε αυτό;
– Εχω θελήσει κι εγώ να μάθω περισσότερα για τη ζωή ενός συγγραφέα που θαυμάζω. Γνωρίζοντας πράγματα για τη ζωή του είναι σαν να βαδίζω προς την πηγή απ’ όπου άντλησε την έμπνευσή του. Η χρήση της λέξης «κλειδαρότρυπα», όμως, με κάνει να πιστεύω ότι υπονοείτε μια σκανδαλοθηρική ματιά. Οχι, δεν με προβλημάτισε πολύ αυτό. Ο σκανδαλοθήρας αναγνώστης μάλλον θα απογοητευθεί, αν και πιστεύω πως δεν θα ασχοληθεί καν με την περίπτωσή μου. Το σταρ σίστεμ τού προσφέρει απλόχερα πολύ μεγαλύτερες συγκινήσεις…
– Ο ποιητής Τζον Νταν έλεγε πως κανένας άνδρας δεν είναι νησί. Ολομόναχος μπορεί να υπάρξει;
– Και ο Γιάννης Ρίτσος έλεγε πως «…καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα, μονάχος στη δόξα και στο θάνατο». Και αμέσως μετά: «Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί. Αφησέ με νάρθω μαζί σου». Υποθέτω επειδή κανείς δεν μπορεί να πορευθεί ολομόναχος για πολύ.
