«Να αγαπάς την ευθύνη…
να λες Εγώ… Εγώ μονάχος μου
θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί…
Εγώ θα φταίω!»
Νίκος Καζαντζάκης, Ασκητική
Πατριωτισμός; Δεν έχω ακριβή ορισμό να τον περιγράψω. Αποτυπώνω τις σκέψεις μου όπως μου βγαίνουν. Λέξεις αυθόρμητες, μα γεμάτες θέλω να πιστεύω. Να πώς θα ήθελα να τον αναγνωρίσω και να τον χαιρετίσω: Η ανάληψη της ευθύνης για εκεί που κατεβήκαμε και για εκεί που θέλουμε να πάμε. Η πρόταξη του συλλογικού συμφέροντος αντί του προσωπικού, του κομματικού. Δημοκρατία των ίσων ευκαιριών στην Παιδεία, στην Υγεία, στην εργασία, στη ζωή. Δημοκρατία των ίσων ευκαιριών απέναντι στη Δικαιοσύνη, απέναντι στον νόμο και στις συνέπειές του, στην εφαρμογή του. Δημοκρατία των αρίστων και όχι των αρεστών και των κολλητών. Πιστεύει κανείς σήμερα ότι αυτή τη δημοκρατία την έχουμε ή ότι έστω θα την κατακτήσουμε;
Πιστεύω στον πατριωτισμό των δύσκολων αγώνων. Οχι τον ψευτοπατριωτισμό των εύκολων λόγων. Τον πατριωτισμό που αναγνωρίζει τα δικά του λάθη και χρησιμοποιεί την αλήθεια για να τα διορθώσει. Με ενοχλεί τώρα περισσότερο από ποτέ να ακούω τόσα άδεια λόγια περί πατρίδας. Ολοι εκείνοι που λένε ότι δικαιώθηκαν. Και εμείς οι πολλοί ότι θα δικαιωθούμε. Αυτός είναι ο πατριωτισμός της πλειοδοσίας των ολίγων. Αυτός κυριαρχεί και σήμερα. Να γιατί συνεχίζω να αναζητώ τον σύγχρονο πατριωτισμό. Εντός των συνόρων.
Τον αναζητώ σε μια κοινωνία ελεύθερων να σκεφθούν, να αποφασίσουν και να δράσουν πολιτών. Τον αναζητώ στην κοινωνία του υπεύθυνου πολίτη, του πολίτη που λογοδοτεί και απαιτεί να λογοδοτούν σε αυτόν. Τον αναζητώ σε εκείνους που παρεμβάλλονται μεταξύ του πολίτη και των θεσμών. Σε εκείνους που με αντιπροσωπεύουν, χωρίς να με εκπροσωπούν.
Με ενοχλεί το μονοπώλιο του πατριωτισμού. Με ενοχλεί η αποστροφή που νιώθουν ορισμένοι όταν ακούν τη λέξη. Με ενοχλεί η ταύτισή του με τον εθνικισμό. Με ενοχλεί ότι για κάποιους ακούω, σήμερα ακόμη, τις λέξεις «έχω ερωτήματα». Πέρασε ή δεν πέρασε ακόμη η εποχή της «εθνικοφροσύνης»; Από ποιον και γιατί να ζητήσω το πιστοποιητικό σήμερα; Αλλο πατριωτισμός και άλλο κομματικός οπαδισμός. Αυτόν τον οπαδισμό αναζητούν να επιβάλουν. Γιατί έτσι η υποταγή είναι ευκολότερη. Η υποταγή στο κόμμα, στο μέρος. Οχι στο όλον, στο εθνικό συμφέρον.
Για ορισμένους, η ταύτιση με τον εθνικισμό είναι συνειδητή, σκόπιμη και ηθελημένη. Επιδιωκόμενη ταύτιση. Για κάποιους είναι αποτέλεσμα σύγχυσης. Για τους πολλούς, όμως, είναι μια αδόκιμη ταύτιση. Τον δικό μας πατριωτισμό τον νιώθω διάφανο, άδολο, διαυγή. Δεν έχει χρώμα.
Σε μια εποχή, μάλιστα, που χρειάζεται και οφείλουμε περισσότερο από κάθε άλλη φορά να τον ερμηνεύσουμε και να τον οριοθετήσουμε. Οχι μόνο να τον ερμηνεύσουμε, αλλά να τον αγκαλιάσουμε. Να τον πιστέψουμε. Εντός συνόρων και χωρίς να κοιτάμε πάντοτε προς Ανατολάς ή προς Βορράν για να προσδιορισθούμε ως πατριώτες. Σήμερα νιώθω την ανάγκη να προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί ο πατριώτης – πολίτης, το κύτταρο της συνταγματικής δημοκρατίας, είναι ο αναγκαίος, ο απαραίτητος πολίτης στη σημερινή Ελλάδα. Ενας ο ενημερωμένος πολίτης. Ναι, ο συνταγματικός πατριωτισμός χρειάζεται περισσότερο από ποτέ στη χώρα που γέννησε τη λέξη, την έννοια. Στη χώρα όμως όπου ακόμη και σήμερα, όπως βλέπουμε με τη συμφωνία των Πρεσπών, ορισμένοι αγωνίζονται αν και ματαιοπονούν να ταυτίσουν τον πατριωτισμό με τον εθνικισμό. Και οι φαιοί και οι μαύροι εθνικιστές αυτό κάνουν. Να ταυτίσουν τον δικό τους φασισμό με τον πατριωτισμό των πολλών. Συμπίπτουν οι επιδιώξεις. Οι στόχοι τους.
Η δημοκρατία δεν μπορεί να αντέξει αν δεν τηρούνται τα τρία θεμελιώδη Ι: ισηγορία, ισοπολιτεία και ισονομία. Αν οι πολίτες δεν νιώθουν ελεύθεροι, ίσοι και υπεύθυνοι. Δεν είναι απλά και μόνο το πολιτικό σύστημα που στηρίζεται στις ελεύθερες εκλογές και στη λειτουργία πολλών κομμάτων. Δημοκρατία σημαίνει ο καθένας να νιώθει, να πιστεύει, ότι μπορεί μόνος του, με την ψήφο του, με την ελευθερία της επιλογής του, να αλλάξει την πορεία της πατρίδας του. Να έχει την αίσθηση του ανήκειν και του συνανήκειν. Συνανήκειν, δηλαδή όσων μετέχουν του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας. Της πραγματικής συμμετοχής στα δρώμενα. Συμμετοχή. Να άλλη μια λέξη που τόσο ταλαιπωρήθηκε αυτά τα χρόνια. Πόσοι δεν ομιλούν στο όνομά της και πόσοι δεν τη χρησιμοποιούν καταχρηστικά;
* O Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς είναι πρέσβης ε.τ. και υποψήφιος ευρωβουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία.