Αυστηρές προειδοποιήσεις, αντί επαίνων, απηύθυνε αυτή την εβδομάδα ο εφευρέτης του Ιντερνετ, Τιμ Μπέρνερς-Λι, με αφορμή την 30ή επέτειο της πρότασής του για δημιουργία συστήματος διαχείρισης πληροφοριών, που έδωσε το έναυσμα για τη γέννηση των διαδικτυακών υπηρεσιών. Στην επιστολή του, όμως, ο σερ Τιμ εκφράζει τη λύπη του, καθώς το Ιντερνετ δεν έγινε ο μορφωτικός παράδεισος ισότητας τον οποίο είχε οραματιστεί.
Η νέα τεχνολογία είχε δημιουργήσει υπέρμετρες προσδοκίες, που παρότι διαψεύσθηκαν, δεν την κάνουν λιγότερο επαναστατική και ικανή να συγκριθεί με την εφεύρεση της τυπογραφίας από τους Κινέζους και τον Γουτεμβέργιο.
Οι τρεις παράγοντες
Την κακοδαιμονία που πλήττει σήμερα το Διαδίκτυο αποδίδει ο εφευρέτης του σε τρεις κατηγορίες παραγόντων: πρώτον, στις κακόβουλες ενέργειες, όπως οι κυβερνοεπιθέσεις με δράστες κρατικές υπηρεσίες, η εγκληματική συμπεριφορά και ο διαδικτυακός εκφοβισμός, δεύτερον, στην επιβολή κερδοσκοπικών προτύπων, που ανταμείβουν την «επισκεψιμότητα» σελίδων και την άμεση μετάδοση της παραπληροφόρησης και τρίτον, σε ακούσιες αρνητικές επιπτώσεις καλοπροαίρετων σχεδίων, όπως ο οργίλος τόνος της λεκτικής αντιπαράθεσης και η χαμηλή ποιότητα της διαδικτυακής συζήτησης. Ο σερ Τιμ υπογραμμίζει βέβαια και τις μυριάδες θετικές επιπτώσεις του δημιουργήματός του, αφού σαν κάθε πατέρας αντιμετωπίζει με αγάπη τα καμώματα του άτακτου παιδιού του, όπως γράφει η Νατάσα Λόμας στην ιστοσελίδα TechCrunch. Ο Λι εκθειάζει έτσι τα προτερήματά του Ιντερνετ, υπενθυμίζοντας ότι έχει καταστεί «πλατεία χωριού, βιβλιοθήκη, ιατρείο, κατάστημα, σχολείο, εργαστήριο ντιζάιν, γραφείο, κινηματογραφική αίθουσα, τράπεζα και τόσα άλλα». Την ίδια ώρα, επιμένει να μας αποκαλύπτει τη διττή φύση της ηλεκτρονικής αυτής χίμαιρας, που έχει αποδειχθεί ικανή να αλλοιώνει τις αγορές, να ευνοεί την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να απειλεί τη δημοκρατία, το απόρρητο της ιδιωτικής ζωής, την πολιτισμική ποικιλία και την ασφάλεια, να υποσκάπτει την επιστημονική αλήθεια, ακόμη και να ενισχύει τις ανισότητες.
Οι περισσότερες κυβερνήσεις συνεχίζουν να μη συνειδητοποιούν τη δυναμική της ψηφιακής εποχής, παραμένοντας ανίκανες να εκπονήσουν αποτελεσματική νομοθεσία, δίκαιη φορολογία και προστασία της ιδιωτικής ζωής. Εξίσου κοντόφθαλμες αποδείχθηκαν και οι μεγάλες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας για τις δεινές κοινωνικές επιπτώσεις των υπηρεσιών τους, καθώς η συνεχιζόμενη κερδοφορία τους εξαρτάται από τη μυωπία αυτή. Για την ώρα, ο κατακερματισμός, ή αλλιώς η «βαλκανοποίηση» του Διαδικτύου, όπως εύστοχα την ονομάζει ο Τζον Θόρνχιλ των Financial Times, σημαίνει ότι τα δεδομένα των χρηστών βρίσκονται διεσπαρμένα σε πολλούς «περίκλειστους κήπους», ιδιοκτησίας των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας. Αυτό δεν διακινδυνεύει μόνο την προστασία της ιδιωτικής μας ζωής, αλλά εμποδίζει και την ιδανική χρήση και ροή του αχανούς όγκου υπαρχόντων δεδομένων. «Δεν μας αφήνει να κάνουμε καταπληκτικά, δημιουργικά πράγματα, τα οποία θα ήταν εφικτά εάν είχαμε πρόσβαση στα δεδομένα αυτά και είχαμε τη δυνατότητα να τα αξιοποιήσουμε», γράφει ο Τιμ Μπέρνερς-Λι.
Ο δημιουργός του Ιντερνετ διατηρεί ωστόσο την αισιοδοξία του και προτείνει τον σχεδιασμό εναλλακτικής «αρχιτεκτονικής δεδομένων», που θα τροποποιήσει ριζικά τη λειτουργία της ψηφιακής οικονομίας, επιτρέποντας σε κάθε χρήστη να γίνει κυρίαρχος των προσωπικών του ψηφιακών δεδομένων.
Τα μοντέλα
«Θρυμματισμένο δίκτυο» αποκαλούν το Διαδίκτυο οι πανεπιστημιακοί Ουέντι Χολ και Κίρον Οχάρα του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον στη Βρετανία, γράφοντας ότι τέσσερα αντικρουόμενα πρότυπα κυριαρχούν πλέον στο Ιντερνετ: το αρχικό φιλελεύθερο, ανεκτικό μοντέλο, το εμπορικό μοντέλο που κυριαρχείται από τις μεγάλες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, το ευρωπαϊκό μοντέλο που χαρακτηρίζεται από την κρατική ρύθμιση του μέσου και το αυταρχικό ψηφιακό μοντέλο, που επινοήθηκε από την Κίνα. Τα περίπου 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι, που δεν έχουν ακόμη πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές της Ασίας και της Αφρικής, θα «συνδεθούν» σε κάποια εκδοχή του αυταρχικού ψηφιακού μοντέλου, σύμφωνα με άρθρο των Financial Times. Το δυσοίωνο αυτό μέλλον, όμως, δεν είναι προδιαγεγραμμένο. Το σχέδιο Solid, που σχεδιάστηκε στο ΜΙΤ με τη συμμετοχή του σερ Τιμ Μπέρνερς-Λι φιλοδοξεί να προσφέρει στους χρήστες του Ιντερνετ τον απόλυτο έλεγχο των ψηφιακών τους δεδομένων, τα οποία θα αποθηκεύονται σε προσωπικές «αποθήκες ηλεκτρονικών δεδομένων» (Pods).