Μιλώντας τον Ιούλιο του 1984 στην επιτροπή 1922 των απλών βουλευτών (back-benchers) του Συντηρητικού Κόμματος, η Μάργκαρετ Θάτσερ έκανε έναν παραλληλισμό μεταξύ του πολέμου για τα νησιά Φώκλαντ και της σύγκρουση με την Εθνική Συνομοσπονδία των Ανθρακωρύχων (NUM), υπό την ηγεσία του ακροαριστερού Άρθουρ Σκάργκιλ. Στα νησιά Φώκλαντ, είχε πει η τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας, η χώρα πολεμούσε κατά ενός εξωτερικού εχθρού, αλλά «ο εσωτερικός εχθρός, που είναι πολύ πιο δύσκολος αντίπαλος, αποτελεί εξίσου μεγάλη απειλή για την ελευθερία».
Η Τερέζα Μέι, ως πολιτικό μέγεθος, απέχει πολύ από τη Μάργκαρετ Θάτσερ. Όπως έχει παρατηρηθεί ευρέως, στην προσπάθειά της να εφαρμόσει την απόφαση του δημοψηφίσματος της 23ης Ιουνίου 2016, έχει επιδείξει τρομακτική επιμονή, ελάχιστη ευελιξία και καθόλου φαντασία. Αγνόησε το 48% του εκλογικού σώματος που ψήφισε υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε., χαρακτηρίζοντάς τους, μάλιστα, σε μία επαίσχυντη ομιλία, «πολίτες του πουθενά». Κινήθηκε σε κάθε φάση της διαπραγμάτευσης με πυξίδα όχι το συμφέρον της χώρας της, αλλά τη διαφύλαξη της ενότητας των Συντηρητικών. Αλλά η ομιλία της το βράδυ της περασμένης Τετάρτης ήταν η πιο θλιβερή της στιγμή.
Στο διάγγελμά της από την Downing Street, η κ. Μέι εξέφρασε την αλληλεγγύη της με τους πολίτες της Βρετανίας – «είμαι στο δικό σας πλευρό» – και επιτέθηκε με σφοδρότητα κατά του κοινοβουλίου. Ήταν ιδιαίτερα σκληρή με τους βουλευτές που επιμένουν να στηρίζουν το Remain. Αυτό στο οποίο στοχεύουν, είπε, αν επιτευχθεί, θα προκαλέσει «δυνητικά μη αναστρέψιμη ζημιά» στη δημοκρατική διαδικασία. Δεν είπε τη φράση, αλλά το μήνυμα ήταν σαφές – το αγαπημένο της νέας γενιάς των δημαγωγών της Δύσης: οι Remainers της Βουλής των Κοινοτήτων είναι «εχθροί του λαού». Επιχειρώντας να περισώσει ό,τι έχει απομείνει από την πολιτική της εξουσία, έδειξε να υιοθετεί μία στρεβλή ερμηνεία του νοήματος της «δημοκρατικής διαδικασίας», σύμφωνα με την οποία ο λαός είναι κυρίαρχος και οι αντιπρόσωποι του πρέπει να θυσιάζουν τη βούλησή τους στο βωμό της δικής του. Ο Έντμουντ Μπερκ θα τραβούσε τα μαλλιά του.
Πολλές πτυχές του νευρικού κλονισμού του βρετανικού πολιτικού συστήματος μας είναι, φυσικά, επώδυνα οικείες. Ο Αλέξης Τσίπρας ανήλθε στην εξουσία αυτοπροσδιοριζόμενος ως ο γνήσιος εκπρόσωπος της γενικής θέλησης, έναντι των διεφθαρμένων ελίτ και των υποχειρίων τους στην ελληνική Βουλή (αυτών που, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, δεν ήταν επαρκώς Έλληνες). Κατά το εφιαλτικό πρώτο εξάμηνο του 2015, όσοι τολμούσαν να επικρίνουν τη χαοτική «περήφανη διαπραγμάτευση» χαρακτηρίζονταν όργανα της ολιγαρχίας ή τσιράκια της τρόικας, που επιχειρούσαν να ανατρέψουν τα νέα δεδομένα που είχε δημιουργήσει ο λαός. Ο άφρων λαϊκισμός της περιόδου κορυφώθηκε στις 26 Ιουνίου, όταν ο πρωθυπουργός αποφάσισε να παραιτηθεί των ευθυνών του και να πετάξει το μπαλάκι στους ψηφοφόρους.
Αλλά και μετά το δημοψήφισμα και την μεταστροφή του κ. Τσίπρα, ο οποίος αγνόησε τη λαϊκή ετυμηγορία και έπραξε – τελικά – αυτό που επέτασσε το δημόσιο συμφέρον, η ρητορική δεν άλλαξε. Δικαστικές αποφάσεις που δημιουργούσαν προσκόμματα στα σχέδια της κυβέρνησης κατακεραυνώνονταν ως πραξικοπήματα και ως προστασία νταβατζήδων· ο ίδιος ο πρωθυπουργός, αναφερόμενος στη Δικαιοσύνη, έχει μιλήσει για «θεσμικά εμπόδια» που η κυβέρνηση υπερπηδά. Όταν αναφέρεται στην προ-ΣΥΡΙΖΑ εποχή, περιγράφει μία κατάσταση στην καλύτερη περίπτωση ανάπηρης δημοκρατίας (ο λαός ήταν «στο αμπάρι», είπε πέρυσι στην Ιθάκη, πριν ανακτήσει τον έλεγχο του καραβιού δίνοντας την εξουσία στον ίδιο).
Τα θεσμικά εμπόδια, ευτυχώς, στάθηκαν ικανά να αναχαιτίσουν τις πιο αυταρχικές εμπνεύσεις του κ. Τσίπρα. Όσο για την κ. Μέι, η επίθεσή της στους βουλευτές – ιδιαίτερα σε μία συγκυρία που χρειάζεται μεταπείσει δεκάδες εξ αυτών ώστε να εγκριθεί η συμφωνία που διαπραγματεύθηκε – προκαλεί μάλλον περιφρόνηση και θυμηδία. Είναι μία πρωθυπουργός στα τελευταία της, που δύσκολα θα επιβιώσει ως τις 12 Απριλίου, και άρα δεν μπορεί να κάνει πολύ περισσότερο κακό.
Σε μία εποχή, ωστόσο, που ο αυταρχισμός ενισχύεται διεθνώς, ακόμα και εντός της Ευρώπης, αξίζει να είμαστε ξεκάθαροι: η δημαγωγική πρακτική ταύτισης του ηγέτη με το λαό, εναντίον του κοινοβουλίου, των ΜΜΕ, των δικαστών και όποιου άλλου θεσμού ασκεί τον αναγκαίο ρόλο ελέγχου της εξουσίας, είναι ό,τι πιο επικίνδυνο για το μέλλον της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Οι πολιτικοί που την υιοθετούν είναι ο πραγματικός εσωτερικός εχθρός.