Τζεφ Μάλγκαν στην «K»:Tο Brexit είναι ανόητος αυτοτραυματισμός

Τζεφ Μάλγκαν στην «K»:Tο Brexit είναι ανόητος αυτοτραυματισμός

7' 39" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο Τζεφ Μάλγκαν παραμένει αισιόδοξος. Πρώην πρωτοπαλίκαρο του Τόνι Μπλερ –διευθυντής της μονάδας στρατηγικής και επικεφαλής διαμόρφωσης πολιτικής στην Ντάουνινγκ Στριτ επί της πρωθυπουργίας του– και νυν CEO της NESTA, του ιδιωτικοποιημένου, διεθνοποιημένου ιδρύματος καινοτομίας του Ηνωμένου Βασιλείου, ο Μάλγκαν τείνει να πιστεύει, εκ πεποιθήσεως και εξ επαγγέλματος, ότι ο παγκοσμιοποιημένος, ψηφιακός μας κόσμος γίνεται ολοένα και καλύτερος.

Γνωρίζει όμως ότι δεν υπάρχει κάποια νομοτέλεια που καθορίζει αυτή την πορεία και ότι οι κοντόφθαλμες αποφάσεις των πολιτικών και των επιχειρηματιών που καθορίζουν τις τύχες του πλανήτη μπορούν να οδηγήσουν τα πράγματα σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Καθώς περιμένουμε τη σαλάτα που θα μοιραστούμε στο «Βυζαντινό» του Χίλτον –ο Μάλγκαν βρέθηκε στην Αθήνα στα τέλη Φεβρουαρίου ως προσκεκλημένος της ΔιαΝΕΟσις, για να μιλήσει σε κλειστή εκδήλωση του Policy Lab– η κουβέντα δεν μπορεί παρά να στραφεί στο Brexit.

«Συμφωνώ με αυτό που είπε πρόσφατα ο Ντόναλντ Τουσκ: ότι υπάρχει ένα ιδιαίτερο μέρος στην Κόλαση για όσους προώθησαν το Brexit χωρίς να έχουν ιδέα πώς να το υλοποιήσουν», λέει ο Βρετανός διανοητής, του οποίου ο τρόπος ομιλίας θυμίζει λίγο τον πρωθυπουργό του οποίου υπήρξε σύμβουλος. «Πρόκειται για ιδιάζον χαρακτηριστικό του νέου λαϊκισμού: παρέχονται αφειδώς υποσχέσεις και δεσμεύσεις χωρίς να έχουν υπολογίσει τις συνέπειες».

«Ελλείμματα ηγεσίας»

«Στο Ηνωμένο Βασίλειο πάσχουμε από δύο ελλείμματα ηγεσίας: το ένα αφορά τους Brexiteers και το άλλο την πρωθυπουργό Τερέζα Μέι», εξηγεί ο Μάλγκαν. «H Μέι θα μπορούσε να είχε αναδιαμορφώσει το πολιτικό τοπίο γύρω από τη συμφωνία για το Brexit, ερχόμενη σε σύγκρουση με το κόμμα της· δεν είχε όμως τη φαντασία να το πράξει, όπως θα είχαν κάνει κάποιοι από τους προκατόχους της. Επικράτησε η προτεραιότητα της ενότητας του Συντηρητικού Κόμματος και ο φόβος του UKIP – ακριβώς οι παράγοντες που οδήγησαν στο δημοψήφισμα». Ο Μάλγκαν εκτιμούσε από πριν ότι η διορία της 29ης Μαρτίου για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα παραταθεί, αλλά «όλα είναι πιθανά. Τίποτα δεν αποκλείει μία παράλογη κατάληξη».

Ωστόσο, ακόμα και ερήμην της κ. Μέι και ανεξαρτήτως της έκβασης της οδύσσειας του Brexit, η αναδιάταξη της βρετανικής πολιτικής δείχνει να έχει ξεκινήσει, με τις ανεξαρτητοποιήσεις Συντηρητικών και (κυρίως) Εργατικών βουλευτών τις τελευταίες εβδομάδες. Ρωτάω τον Μάλγκαν αν το Brexit θα αποδειχθεί θρυαλλίδα για την ανάδυση ενός νέου πολιτικού σκηνικού. «Αυτό που είναι σαφές είναι ότι οι εχθρότητες που έχει προκαλέσει στο εσωτερικό των κομμάτων θα χρωματίσουν την πολιτική επικαιρότητα για χρόνια, και θα οδηγήσουν σε διάσπαση των δύο μεγάλων κομμάτων», σημειώνει, αν και «η νέα ομάδα που έχει προκύψει [σ.σ.: το Independent Group] δεν πληροί ακόμα τις προϋποθέσεις για να ανατρέψει το κατεστημένο».

Τι οδήγησε τη χώρα του σε αυτό το αδιέξοδο; Φταίνε μόνο οι ευρωσκεπτικιστικές εμμονές των Τόρηδων; Οπως παραδέχεται ο Μάλγκαν, ο Μπλερ ήταν «αναμφίβολα υπερβολικά προσκολλημένος στην κυρίαρχη κοσμοθεωρία των ημερών, σύμφωνα με την οποία η παγκοσμιοποίηση και η ψηφιακή επανάσταση, από μόνες τους, θα ωφελούσαν τους πάντες». Η άποψη αυτή «ήταν λογική για την περίοδο εκείνη, αλλά, κοιτώντας πίσω, είχε σημαντικά τυφλά σημεία».

Τον εκπλήσσει η αποστροφή που προκαλεί το πρόσωπο του Μπλερ σε πολλά μέλη του Εργατικού Κόμματος και προοδευτικούς Βρετανούς ψηφοφόρους εν γένει; «Είναι πολύ θλιβερό. Θεωρώ ότι οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στο Ιράκ, αλλά και σε έναν μικρό βαθμό στις δραστηριότητές του μετά την αποχώρησή του από την πρωθυπουργία – τη συνεργασία με αμφιλεγόμενα καθεστώτα και την υπερβολική έγνοια με τα χρήματα. Στην πραγματικότητα, στο εσωτερικό μέτωπο, η θητεία ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη: μία δυναμική οικονομία, σημαντικές αυξήσεις χρηματοδότησης για την Υγεία και την Παιδεία, σημαντική μείωση της φτώχειας· ήταν ο πιο επιτυχημένος σοσιαλδημοκράτης ηγέτης που είχαμε ποτέ. Είναι πολύ ατυχές ότι κάποια κρίσιμα λάθη έχουν επισκιάσει πλήρως όλα τα επιτεύγματά του».

«Θα συνέλθουμε»

Πόσο θα επηρεαστεί η θέση του Ηνωμένου Βασιλείου ως επιχειρηματικού κέντρου εξαιτίας της αποχώρησης –ακόμα και συντεταγμένης– από την Ε.Ε.; «Βραχυπρόθεσμα, θα υπάρξει ένα τίμημα. Αυτός είναι ο λόγος που ο επιχειρηματικός κόσμος σύσσωμος δεν επιθυμεί καμία αραίωση των υφιστάμενων δεσμών με την ενιαία αγορά.

Εγώ πάντως ανήκω στους αισιόδοξους – πιστεύω ότι υπάρχει αρκετό βάθος και δυναμική στη βρετανική οικονομία ώστε να μπορέσουμε να προσαρμοστούμε, να χρησιμοποιήσουμε νέα νομικά και ρυθμιστικά πλαίσια. Είμαστε αρκετά δυνατοί σε πολλές από τις τεχνολογίες αιχμής –γονιδιωματική, τεχνητή νοημοσύνη, fintech–, έχει υπάρξει επανάκαμψη στην αυτοκινητοβιομηχανία και σε άλλους κλάδους που έμοιαζαν να είναι υπό εξαφάνιση πριν από μία γενιά, και εξακολουθούμε να έχουμε τα καλύτερα πανεπιστήμια στην Ευρώπη… Παρότι το Brexit είναι μία περίπτωση ανόητου αυτοτραυματισμού, είμαι αρκετά βέβαιος ότι θα συνέλθουμε από αυτό».

Ο Μάλγκαν είναι ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στα πανεπιστήμια της ηπειρωτικής Ευρώπης, λέγοντας ότι «ήταν κάποτε τα καλύτερα του κόσμου, αλλά εξαιτίας του συντηρητισμού τους έχουν χάσει έδαφος σταθερά τα τελευταία χρόνια απέναντι στα αντίστοιχα των ΗΠΑ και της Ανατολικής Ασίας. Είναι υπερβολικά ιεραρχικά, άκαμπτα ιδρύματα, ανίκανα να καινοτομήσουν».

Η Πορτογαλία

Μεταξύ των χωρών με τις οποίες συνεργάζεται η NESTA είναι η Πορτογαλία. «Ο πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα έχει πετύχει εντυπωσιακά πράγματα», αναφέρει ο Μάλγκαν. «Εχει καταφέρει να διορθώσει τη μακροοικονομική εικόνα, να αυξήσει τις δαπάνες για τις δημόσιες υπηρεσίες και το κράτος πρόνοιας – κι όλα αυτά ως επικεφαλής μιας κυβέρνησης συνασπισμού με διάφορες επιπλοκές. Ταυτόχρονα, η Πορτογαλία τα έχει πάει αρκετά καλά στην προσπάθεια να βρεθεί στην πρώτη γραμμή του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας: φιλοξενεί το μεγαλύτερο web event παγκοσμίως, έχει ένα οικοσύστημα θερμοκοιτίδων επιχειρηματικότητας που ευδοκιμεί, έχει πρωτοπορήσει στην υιοθέτηση ψηφιακών εφαρμογών στον δημόσιο τομέα κ.ά.». Οι πρωτοβουλίες αυτές, τονίζει, προέκυψαν από την κατανόηση ότι, ευρισκόμενη στην περιφέρεια της Ευρώπης, η Πορτογαλία δεν είχε τα περιθώρια να χάσει το ψηφιακό τρένο.

Τζεφ Μάλγκαν στην «K»:Tο Brexit είναι ανόητος αυτοτραυματισμός-1

«Tα πανεπιστήμια της ηπειρωτικής Ευρώπης ήταν κάποτε τα καλύτερα του κόσμου, αλλά εξαιτίας του συντηρητισμού τους έχουν χάσει έδαφος», λέει ο κ. Μάλγκαν.

Ωφέλιμη, αλλά άνιση και ανεξέλεγκτη η 4η Βιομηχανική Επανάσταση

Στο επίκεντρο των ζητημάτων με τα οποία απασχολείται στη NESTA ο Μάλγκαν βρίσκεται η διαχείριση των ανατροπών που ήδη προκαλεί η τεχνητή νοημοσύνη και οι άλλες εκθετικές τεχνολογίες της εποχής. «Οπως αναφέρουμε στη νέα μας έκθεση, τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί μια νέα οικονομία, αυτή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης», λέει. «Αυτή η οικονομία έχει περιοριστεί σε συγκεκριμένα μέρη, συγκεκριμένες εταιρείες, συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού – πολύ περισσότερο από την παραδοσιακή βιομηχανική οικονομία, που είχε εξαπλωθεί πολύ ευρύτερα. Αυτή η περιορισμένη εξάπλωση σημαίνει ότι το χάσμα παραγωγικότητας και πλούτου μεταξύ των εταιρειών αιχμής και των υπολοίπων, των πιο δυναμικών πόλεων και των υπολοίπων, των πιο τεχνολογικά προηγμένων εργαζόμενων και των υπολοίπων, έχει διευρυνθεί».

Η πολιτική απάντηση στο φαινόμενο αυτό, λέει ο Μάλγκαν, «δεν μπορεί να είναι η λογική του trickle-down [σ.σ.: η θεωρία της διάχυσης της ευημερίας από τα πιο εύπορα στρώματα προς τα κάτω]. Αντ’ αυτού, πρέπει να υπάρξει συντονισμένη δράση ώστε να διευρυνθεί η συμμετοχή στην οικονομία της γνώσης, σε πολλά μέτωπα, από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ώς το Δίκαιο του ανταγωνισμού».

Μία κρίσιμη πτυχή του νέου πολιτικού πλαισίου αφορά τη διαχείριση των δεδομένων που βρίσκονται στο επίκεντρο του νέου οικονομικού μοντέλου. «Μέχρι στιγμής, οι ιδιωτικοί οργανισμοί, οι επιχειρηματικοί κολοσσοί της νέας οικονομίας, είναι πολύ ισχυροί, ενώ οι δημόσιοι θεσμοί για τη ρύθμιση της συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων είναι πολύ αδύναμοι. Το κλειδί είναι να προστατεύσουμε την ιδιωτικότητα αλλά παράλληλα να αντλήσουμε από τα δεδομένα τα οφέλη που μπορούν να παράγουν για την κοινωνία – για τις αστικές συγκοινωνίες, τη δημόσια υγεία, την πιο αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς εργασίας κ.ο.κ». Ζωτικής σημασίας, προσθέτει ο Μάλγκαν, είναι η διαφάνεια σε σχέση με τις νέες τεχνολογίες που αξιολογούν και συμβάλλουν στη λήψη αποφάσεων (για την παροχή δανείων, την επιλογή υποψηφίων για μία θέση εργασίας κ.ά.). «Ειδικά στον δημόσιο τομέα, κάθε χρήση της τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να διέπεται από συγκεκριμένες αρχές, ώστε οι αποφάσεις των αλγόριθμων να εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. Βλέπω στη σημερινή κατάσταση ολοένα και περισσότερα κοινά με την Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση: η ζωή στις πόλεις της Αγγλίας το 1850 ήταν φρικτή, με φτώχεια, εγκληματικότητα, άθλιες συνθήκες υγιεινής. Οι συνθήκες αυτές κατέστησαν αναγκαία τη δημιουργία νέων θεσμών, από υποδομές ύδρευσης και αποχέτευσης έως δημόσια υγεία και παιδεία. Το ίδιο πρέπει να γίνει και σήμερα. Εχουμε αφήσει τις νέες τεχνολογίες να φύγουν μπροστά χωρίς να υπάρχει το νομοθετικό πλαίσιο που θα μεγιστοποιήσει τα οφέλη από αυτές και θα περιορίσει τις αρνητικές συνέπειες».

Η συνάντηση

Βρεθήκαμε στο «Βυζαντινό» του Χίλτον. Πριν θέσω τα ερωτήματά μου με το μαγνητοφωνάκι ανοιχτό, με «ανέκρινε» σχετικά με την κατάσταση στην Ελλάδα – τις οικονομικές της προοπτικές και την πολιτική συγκυρία. Καθ’ όλη τη διάρκεια της κουβέντας μας, είχα την υποδόρια αίσθηση ότι συνομιλώ με τον εσωστρεφή μικρό αδελφό του Τόνι Μπλερ. Εκτός από τη σαλάτα που μοιραστήκαμε (χωριάτικη), φάγαμε εκδοχές ψαριών (φαγκρί και λαβράκι), με κατακλείδα εσπρέσο. Παρά τις διαμαρτυρίες μου, η υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων του Χίλτον επέμεινε ότι το γεύμα ήταν προσφορά του ξενοδοχείου.

Οι σταθμοί του

1961

Γεννιέται στο Λονδίνο.

1982

Αποφοιτά από την Οξφόρδη και προσλαμβάνεται στο (ακροαριστερών πολιτικών) Greater London Council. Η Θάτσερ το καταργεί τέσσερα χρόνια αργότερα.

1989

Σύμβουλος του ανερχόμενου βουλευτή Γκόρντον Μπράουν.

1993

Συνιδρύει τη δεξαμενή σκέψης Demos – τη σημαντικότερη της περιόδου του Νέου Εργατικού Κόμματος.

1997

Διορίζεται στο επιτελείο του Τόνι Μπλερ. Υπηρετεί εκεί για επτά χρόνια, μεταξύ άλλων ως διευθυντής στρατηγικής και επικεφαλής διαμόρφωσης πολιτικής.

2004-2005

Ιδρύει το Young Foundation. Χρίζεται διοικητής της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (Commander of the British Empire).

2011

Αναλαμβάνει διευθύνων σύμβουλος στη NESTA.

2013

Εκδίδει το πιο πρόσφατο βιβλίο του, «The Locust and the Bee», που μεταφράζεται μεταξύ άλλων στα κινεζικά, στα ρωσικά και στα αραβικά.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή