Το εμπόριο είναι η βάση των ειρηνικών σχέσεων μεταξύ των κρατών. Θυμούνται ορισμένοι από εμάς τους περιορισμούς που υπήρχαν στην ευρωηπειρωτική αγορά όταν τα σοβιετοκρατούμενα κράτη εμπόδιζαν τις ανοικτές εμπορικές σχέσεις, επειδή το κόμμα ήθελε να ελέγχει την ευημερία των ιδιωτών.
Οι κάτοικοι των Σκοπίων έζησαν μεταπολεμικά μια φτωχή ζωή. Μόλις λίγα χιλιόμετρα δίπλα τους, η Μακεδονία αναπτύχθηκε με γοργούς ρυθμούς. Κι όμως η γιουγκοσλαβική γη και το δικό τους υπέδαφος όπως και ο Βαρδάρης δεν υστερούσαν σε τίποτε. Τους έλειπε το λιμάνι, αλλά χωρίς το καθεστωτικό εμπόδιο, η ανοικτή πρόσβαση στη Θεσσαλονίκη θα ήταν αυτονόητη. Ανοήτως, οι Σκοπιανοί εγκατέστησαν στην κυβέρνησή τους στελέχη, όπως η παρέα του Γκρούεφσκι, που δεν είχαν καμία αντίληψη του κόσμου μέσα στον οποίο «ανδρώθηκε» το δικό μας κράτος. Ανιστόρητοι και με τα μυαλά τους φασκιωμένα στους μύθους του τιτοϊκού δικτατορικού εθνικισμού νόμισαν ότι «η Ελλάδα δεν μετρά» και ότι οι Ελληνες πολιτικοί θα συμπεριφερθούν ως «ατλαντικά γατάκια». Ποτέ δεν πήρα στα σοβαρά τις «μακεδονικές επιδείξεις» με τους Μεγαλέξανδρους. Ακούω με περιφρόνηση κάποιους επισκέπτες, ιδίως τον τελευταίο καιρό, να λένε πόσο «όμορφα είναι τα Σκόπια». Ντρέπομαι όταν η κρατική μας τηλεόραση στέλνει πλάνα από τα δύο-τρία κυβερνητικά κτίρια με τη δήθεν νεοκλασική μεγαλοπρέπεια. Απογοητεύομαι όταν η διπλωματία καταντά σε ένα «καλά έκανε ο Τσίπρας που τα έφτιαξε μαζί τους». Πόσοι γνωρίζουν ότι γύψινα αετώματα ήδη καταρρέουν και εξαφανίζονται, ενώ τα μεγαλοπρεπώς φωτισμένα αγάλματα είναι από εκείνα που έχουν για σκηνικά στο Χόλιγουντ; Οτι η ίδια η «μακεδονίτικη περηφάνια» δεν υπήρξε ποτέ παρά μόνον επειδή εμείς την εκάναμε ζήτημα;
Παρά ταύτα, από την πρώτη μέρα, μικρότεροι, μεσαίοι και μεγαλύτεροι Ελληνες επιχειρηματίες έσπευσαν στα Σκόπια για μπίζνες. Μέσα σε λίγο χρόνο δημιούργησαν δουλειές, ευκαιρίες και κέρδη για όλες τις πλευρές. Σιγά μην περίμεναν τον κ. Τσίπρα. Υπήρχαν όμως γκρίζες ζώνες. Οπως η ονομασία προέλευσης και το trademark «Μακεδονία». Αυτό ήταν το κύριο θέμα που έπρεπε να έχει ρυθμίσει η Ελλάδα προτού δεχθεί να κάνει τον νονό των Σκοπίων.
Το εμπόριο ξεπερνά τα σύνορα και τις εθνικιστικές κορώνες. Δεν μπορεί όμως να τα βάλει με τις εκλογικές σκοπιμότητες μιας κρατικής πολιτικής σοβιετικής νοοτροπίας. Η εξομάλυνση των σχέσεων με τα Σκόπια, χωρίς να αποτελεί θέμα προτεραιότητας, είναι ήδη στα χέρια της επόμενης κυβέρνησης, δηλαδή του Μητσοτάκη. Πόσο ευκολότερα θα ήταν όλα, αν ο κ. Τσίπρας είχε ασκήσει εθνική και όχι κομματική πολιτική ατλαντικής εμπνεύσεως και εφαρμογής.