ΕΛΕΝΗ ΦΕΣΣΑ-ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
Βασίλειος Κουρεμένος. Αρχιτέκτων.
Ακαδημία Αθηνών
σελ. 599
Απέναντι στο έργο του Βασιλείου Κουρεμένου (1875-1957) στέκεσαι με δέος για τον τρόπο που η υψηλή αισθητική και η λειτουργία συμπλέουν. Είναι μια σύζευξη σπάνιας αρμονίας, χαρακτηριστική μιας ιδιοφυούς προσωπικότητας. «Τα περισσότερα κτίρια του Κουρεμένου κατοικούνται άνετα μέχρι σήμερα και αρκετά έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα», γράφει ο κορυφαίος αρχιτέκτων και ακαδημαϊκός Νίκος Βαλσαμάκης, στον πρόλογο του εξαντλητικού τόμου που εξέδωσε η Ακαδημία Αθηνών για τον εξέχοντα αρχιτέκτονα. Ο Βασίλειος Κουρεμένος, αν και κορυφαίος και με μεγάλο έργο, δεν είναι τόσο γνωστός στο ευρύτερο κοινό. Απέκτησε πρόσκαιρη φήμη όταν την περασμένη δεκαετία ξέσπασε η διαμάχη για τη διατήρηση ή μη της διατηρητέας πολυκατοικίας Αν. Μ. Κουρεμένου, δικό του έργο από το 1933, στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου 17. «Το κτίριο ευτυχώς σώθηκε και έτσι ευτυχώς κρύβει κάπως το νέο μουσείο Ακροπόλεως», γράφει στον δικό του πρόλογος ο ακαδημαϊκός Παναγιώτης Λ. Βοκοτόπουλος.
Ο τόμος κομίζει έναν πλούτο πληροφοριών, αποτέλεσμα τριετούς έρευνας συνεργατών του Γραφείου Ερευνών Αρχιτεκτονικής της Ακαδημίας Αθηνών υπό την εποπτεία του Νίκου Βαλσαμάκη και φέρει την υπογραφή της Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ, ιστορικού της αρχιτεκτονικής και ομ. καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία δίνει κείμενα σπάνιας συνθετικής και αναλυτικής ικανότητας, για την προσωπικότητα του Κουρεμένου, το έργο του, τον περίγυρο, ελληνικό και διεθνή. Η Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ έχει τη γενική επιστημονική επιμέλεια με συνεργάτιδα τη δρα ιστορικό της τέχνης Αικατερίνη Τζάμου ενώ η άψογη αισθητική εμφάνιση του τόμου και ο πρωτότυπος σχεδιασμός του φέρουν την υπογραφή της Ραχήλ Μισδραχή Καπόν.
Η περίπτωση του Βασιλείου Κουρεμένου συνοψίζει έναν ολόκληρο κόσμο. Γεννημένος στη Βόρεια Ηπειρο, πηγαίνει στο Παρίσι σε εφηβική ηλικία με την υποστήριξη του άτεκνου θείου του, χειρουργού στο επάγγελμα, και εκεί σπουδάζει τελικά Αρχιτεκτονική στην École des Beaux-Arts στην ακμή της μπελ επόκ. Ο Κουρεμένος έδρασε στη Γαλλία, στην Τουρκία και στην Ελλάδα, υπάρχει διασπορά του έργου του και ένα μέρος των σχεδίων του έχει χαθεί. Ο βασικός, όμως, λόγος της υποτίμησής του από νεότερους κριτικούς και ιστορικούς είναι, κατά την Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, «η προκατάληψη των Ελλήνων αρχιτεκτόνων κατά της École nationale et spéciale des beaux-arts του Παρισιού, μια προκατάληψη ιδιαίτερα έντονη στην περίπτωση των αποφοίτων του ΕΜΠ». Ανθρωπος βαθιάς παιδείας και πατριωτισμού, ο Κουρεμένος, ιδρυτικό μέλος και ευεργέτης της Ακαδημίας, ήταν ιδιαίτερα ενεργός την περίοδο 1904-1940, με έργο μεταρρυθμιστικό και επιδραστικό, στον προθάλαμο μιας νέας εποχής. Ο Κουρεμένος υπερασπίστηκε τον αισθητικό κόσμο του, τον εκλεκτικισμό, τον αφηρημένο κλασικισμό, την αρ ντεκό και τη σύζευξη υβριδικών στοιχείων, με τέλεια γνώση του ρυθμού και της αρμονίας.
Το βιβλίο παρουσιάζεται στις 16 Απριλίου, ώρα 19.30, στην Ακαδημία Αθηνών. Ομιλητές: Παναγιώτης Λ. Βοκοτόπουλος, Μανόλης Κορρές, Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ.