Πεζοπορώντας χωρίς τέλος

3' 12" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το πιο σημαντικό με τον Βέρνερ Χέρτσογκ δεν είναι ότι στα 76 χρόνια του είναι σε πλήρη δραστηριότητα (το 2016 γύρισε το θρίλερ «Salt and fire» και το 2018 το ντοκιμαντέρ «Συναντώντας τον Γκορμπατσόφ») αλλά ο τρόπος που γυρίζει τις ταινίες του: χειροποίητες. Χωρίς ψηφιακά εφέ, τη σιγουριά των στούντιο, με «την πόρτα ανοιχτή στο αναπάντεχο», όπως συνηθίζει να λέει ο ίδιος. Το καράβι που σκαρφαλώνει στο βουνό («Φιτσκαράλντο») το σέρνουν με τα χέρια, η αδιαπέραστη ζούγκλα του Αμαζονίου («Αγκίρε η μάστιγα του θεού») δεν είναι σκηνικό, το ηφαίστειο είναι έτοιμο να εκραγεί κι εκείνος με τον οπερατέρ του στο χείλος του κρατήρα («La Soufriere»).

Φτάνει ώς την Ανταρκτική (το 2007 αυτό) για να καταγράψει μια κοινότητα ανθρώπων αφοσιωμένων στις επιστημονικές τους έρευνες, στις «Συναντήσεις στο τέλος του κόσμου». Εχει ταξιδέψει στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, έχει πεζοπορήσει από το Μόναχο στο Παρίσι, έχει ζήσει μοναχικά και ακραία, ασχολήθηκε με το περιβάλλον, την καταστροφή της φύσης και την οικολογία, όταν ο υπόλοιπος κόσμος ήταν σχεδόν ανυποψίαστος, ευαισθητοποιήθηκε και ανέδειξε τις ανθρώπινες παρεκκλίσεις (ανάπηροι, απροσάρμοστοι) πολύ πριν τα ΜΜΕ αναλάβουν δράση.

Αυτός ο ξεχωριστός, αυτοδίδακτος και επίμονος δημιουργός θα είναι αύριο στη Στέγη Γραμμάτων (βρίσκεται σε εξέλιξη αφιέρωμα με προβολές ταινιών του) για να μιλήσει με τον Πολ Χολντενγκρέιμπερ, ιδρυτή και διευθυντή της πολιτιστικής σειράς LIVE from the NYPL της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης. Εχει έρθει πολλές φορές στην Ελλάδα και στη Θεσσαλονίκη (το 50ό Φεστιβάλ του 2009 διοργάνωσε μεγάλη ρετροσπεκτίβα στο έργο του), προσκεκλημένος και του Ινστιτούτου Γκαίτε, γνωρίζει τη χώρα μας από τη δεκαετία του ’60. Ο παππούς του, αρχαιολόγος, έκανε ανασκαφές στο Ασκληπιείο στην Κω. Ο Χέρτσογκ γύρισε μία από τις πρώτες μεγάλου μήκους ταινίες του, τα «Σημάδια ζωής» (1968), στην Κω και στην Κρήτη. «Μιλούσα ελληνικά πολύ καλά, αλλά εδώ και 40 χρόνια δεν έχω καμία επαφή με τη γλώσσα. Τα έχω ξεχάσει», μας είχε πει σε συνέντευξή του («Κ» 6/12/2009). Ο μεγαλύτερος γιος του παντρεύτηκε Ελληνίδα. «Η Ελλάδα σήμαινε πάντα κάτι πολύ καλό για μένα».

Αυτός ο απρόβλεπτος άνθρωπος και αταξινόμητος σκηνοθέτης, αυτοδίδακτος δε, που ακροβατεί διαρκώς στα όρια της ζωής και του βλέμματος, είναι ενεργός περιπατητής του κόσμου. Κι αυτό, από μόνο του, τον ασκεί στην τέχνη της εικόνας, της σκέψης, της σύνθεσης. «Ο κόσμος αποκαλύπτεται σε αυτούς που ταξιδεύουν πεζή», έχει πει. «Περπατώντας, βρίσκομαι σε ένα φανταστικό κόσμο. Σαν να ονειρεύομαι. Αλλά και σαν να πορεύομαι μέσα σε ένα κείμενο. Παρατηρώ γύρω μου. Το μεγάλο κέρδος είναι ότι βλέπεις τον κόσμο όπως ακριβώς είναι». Ο Χέρτσογκ διαχωρίζει τον ταξιδιώτη από τον τουρίστα: «Ο μαζικός τουρισμός καταστρέφει τον πολιτισμό. Είναι σαν θανάσιμο αμάρτημα. Ο ταξιδιώτης είναι αρετή».

Μοναχικός εξερευνητής, ανακαλύπτει τοπία και μαζί τον εαυτό του. Το έχει αφηγηθεί με τον τρόπο του, περιγράφοντας την περιπλάνησή  του στην Κρήτη, πριν από πενήντα, περίπου, χρόνια: «Είχα μαζί μου ένα γαϊδουράκι και ένα περίστροφο για να πυροβολώ πέρδικες. Κάποια στιγμή έφτασα στο Λασίθι, όπου είδα σε μια πεδιάδα 10.000 ανεμόμυλους και δεν μπορούσα να πιστέψω την ομορφιά του τοπίου. Ηταν μια στιγμή που με επηρέασε τόσο πολύ και έγινε η αφορμή για να γυρίσω την ταινία “Σημάδια ζωής”. Οι ανεμόμυλοι ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της ταινίας. Εμοιαζαν με λουλούδια που είχαν τρελαθεί και γύριζαν γύρω γύρω μανιασμένα… Το τοπίο που αντίκρισα τότε ήταν κάτι τόσο εξωπραγματικό που άγγιξε την ψυχή μου βαθιά».

Πολλά και ποικίλα μπορεί να πει κανείς για τον Χέρτσογκ, για τον τρόπο που βιώνει την πραγματικότητα και τη μετασχηματίζει σε εικόνα. Ομως, από τα πιο χαρακτηριστικά και ενδιαφέροντα στοιχεία του, είναι πως πρόκειται για έναν άνθρωπο σε διαρκή κίνηση, έναν εξ ορισμού, ταξιδιώτη.

Γι’ αυτό και το σινεμά του δεν υπακούει σε χρονολογίες. Ταξιδεύει όπως και ο ίδιος, μεταγράφεται σε κάθε εποχή, ενσωματώνοντας τις ανησυχίες της, δημιουργεί μια νοητή συνέχεια από το παρελθόν στο, κάθε φορά, παρόν. Ο Χέρτσογκ δεν είναι ποτέ ο ίδιος. Κάθε του δημόσια παρουσία, γεννά, αν μη τι άλλο, την περιέργεια.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή