Η αναγέννηση υπερισχύει της καταστροφής

Η αναγέννηση υπερισχύει της καταστροφής

6' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στην αρχή, φυσικά, επικράτησε το σοκ. Ενώ η Παναγία των Παρισίων, ένα από τα ισχυρότερα σύμβολα της Πόλης του Φωτός και λατρεμένο κόσμημα της γοτθικής αρχιτεκτονικής, τυλιγόταν στις φλόγες, ο λαός του Παρισιού παρακολουθούσε σαστισμένος, ανήμπορος να αντιδράσει, συχνά με δάκρυα συγκίνησης στα μάτια. Υστερα ήρθε η αλληλεγγύη, με δεκάδες ηγέτες και εκατοντάδες παγκόσμια πρωτοσέλιδα να στέλνουν ηχηρό μήνυμα υποστήριξης στη γαλλική πρωτεύουσα. Μόλις λίγα 24ωρα μετά, τη θέση και των δύο έχει ήδη πάρει η ελπίδα.

Οι δωρεές από εύπορες οικογένειες και εταιρείες-κολοσσούς της Γαλλίας για την ανοικοδόμηση του παριζιάνικου κοσμήματος ξεπερνούν ήδη τα 600 εκατ. ευρώ και οι διαδικασίες για την αποκατάσταση έχουν αρχίσει ταχύτατα να δρομολογούνται. Η καταστροφή της Παναγίας των Παρισίων μπορεί να σόκαρε την υφήλιο σε βαθμό που φαίνεται πρωτοφανής – μάλιστα, ο διεθνής Τύπος έφτασε να κάνει λόγο μέχρι και για «πολιτιστική 11η Σεπτεμβρίου του Παρισιού». Ωστόσο, μια γρήγορη αναδρομή στην Iστορία αρκεί για να μετριάσει την απαισιοδοξία που επικράτησε από τις συνταρακτικές εικόνες και τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Δεκάδες μνημεία σκορπισμένα σε ολόκληρο τον πλανήτη έχουν υποστεί παρόμοιες καταστροφές τον περασμένο αιώνα, αρκετές φορές διανύοντας και αυτά το ταξίδι από το σοκ στην αλληλεγγύη, και τέλος στην ελπιδοφόρα ανοικοδόμηση και επούλωση του τραύματος της καταστροφής.

Η αναγέννηση υπερισχύει της καταστροφής-1

Η Παλιά Πόλη και η Παλιά Γέφυρα του Μόσταρ ξαναχτίστηκαν με εντυπωσιακό βαθμό ομοιότητας ως προς την πρωτότυπη αρχιτεκτονική. 

Η αναγέννηση υπερισχύει της καταστροφής-2

Ο «Φοίνικας»

Ισως το μνημείο με την πιο αξιοσημείωτη ικανότητα να ξαναγεννιέται από τις στάχτες είναι η όπερα Λα Φενίτσε, που βρίσκεται στην καρδιά της Βενετίας. Αλλωστε, η ιδιαίτερη ιστορία του τού έχει χαρίσει το χαϊδευτικό ψευδώνυμο ο «Φοίνικας». Το θέατρο υψηλής αρχιτεκτονικής χτίστηκε το 1792 στη θέση ενός παλιού θεάτρου που είχε καταστραφεί από τις φλόγες μερικά χρόνια πριν και σύντομα κέρδισε την αγάπη των Βενετσιάνων που τη θεωρούσαν την ομορφότερη όπερα του κόσμου. Μόλις 44 χρόνια μετά την ημέρα που άνοιξε τις πύλες της, η Λα Φενίτσε καταστράφηκε ολοκληρωτικά από μαινόμενη πυρκαγιά, ωστόσο ήταν τέτοια η λατρεία των Ιταλών για το μαγευτικό κτίριο, που μέσα σε ένα χρόνο κατάφεραν να την αναστηλώσουν. Οι περιπέτειες για τον «Φοίνικα» δεν τελείωσαν εκεί. Το 1996, το κτίριο ξανατυλίχθηκε στις φλόγες και υπέστη δραματικές ζημιές στους εξωτερικούς του τοίχους. Παρ’ όλα αυτά και πάλι επικράτησε η ελπίδα, καθώς με τη στήριξη της ιταλικής κυβέρνησης, της UNESCO αλλά και εκατοντάδων δωρητών ανά τον κόσμο, που συγκέντρωσαν συνολικά 60 εκατ. ευρώ, η Λα Φενίτσε ξαναχτίστηκε πιστή στα πρωτότυπα σχέδιά της. Πλέον δεσπόζει ως παγκόσμιο σύμβολο αναγέννησης, ανθεκτικότητας και επιμονής.

Η αναγέννηση υπερισχύει της καταστροφής-3

Ο «Φοίνικας» της Βενετίας, η μεγαλοπρεπής όπερα Λα Φενίτσε.

Πληγές του πολέμου

Εάν οι φλόγες συχνά προκαλούν σημαντικές ζημιές σε κομμάτια ιστορικών μνημείων, ο πόλεμος έχει την καταστροφική ικανότητα να τα ισοπεδώνει ολοκληρωτικά. Είναι κάτι που γνωρίζει ιδιαίτερα καλά η Βοσνία, καθώς στο πλαίσιο του σκοτεινού πολέμου των αρχών του 1990, η βαλκανική χώρα πλήρωσε και ένα σκληρό πολιτιστικό τίμημα με διάφορα μνημεία να αφανίζονται. Ιδιαίτερη σημασία είχε η Παλιά Γέφυρα και η Παλιά Πόλη του Μόσταρ, ένα σπάνιο μωσαϊκό οθωμανικής, ευρωπαϊκής και μεσογειακής αρχιτεκτονικής, με κεντρικό σύμβολο τη λατρεμένη πέτρινη γέφυρα από την οποία πήρε το όνομά της η πόλη. Ο πόλεμος εξαφάνισε τόσο το ιστορικό κέντρο όσο και τη συμβολική γέφυρα, ωστόσο, χάρη στις μελέτες και στη γενναιόδωρη χρηματοδότηση της UNESCO, η πόλη ξαναχτίστηκε με εντυπωσιακό βαθμό ομοιότητας προς την πρωτότυπη αρχιτεκτονική. Πλέον, η πόλη και η γέφυρα του Μόσταρ συμβολίζουν υπερήφανα τη συμφιλίωση, τη διεθνή συνεργασία και τη συνύπαρξη διαφόρων πολιτιστικών, εθνοτικών και θρησκευτικών κοινοτήτων, αλλά και την επούλωση των τραυμάτων του πολέμου.

Η αναγέννηση υπερισχύει της καταστροφής-4

Ο καθεδρικός ναός του Ιησού Σωτήρα, που βρίσκεται στην καρδιά της Μόσχας, είναι ένα από τα πιο ευρέως αναγνωρισμένα σύμβολα της Ρωσίας.

Πέρα από τις καταστροφές και τους πολέμους, υπάρχουν και οι σπάνιες περιπτώσεις της εσκεμμένης κατεδάφισης μνημείων στο πλαίσιο της αλλοίωσης της ιστορικής μνήμης ή της δημιουργίας νέας εθνικής ταυτότητας. Ο μεγαλοπρεπής καθεδρικός του Ιησού Σωτήρα που βρίσκεται στην καρδιά της Μόσχας είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα πιο ευρέως αναγνωρισμένα σύμβολα της Ρωσίας, ωστόσο ελάχιστοι γνωρίζουν πως το μνημείο είχε γίνει στάχτη για 67 χρόνια. Η όμορφη εκκλησία χτίστηκε το 1839 για να γιορτάσει τη ρωσική νίκη ενάντια στις δυνάμεις του Ναπολέοντα, ωστόσο ανατινάχθηκε από τον Στάλιν το 1934 για να δώσει τη θέση του σε ένα σοβιετικό ανάκτορο. Η κατασκευή του ανακτόρου δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, και έτσι για δεκαετίες στη θέση του καθεδρικού βρισκόταν ένα αχανές εργοτάξιο και μια τεράστια ανοικτή πισίνα. Το 1993, ωστόσο, η Ρωσία αποφάσισε να ξαναχτίσει τον αγαπημένο καθεδρικό με λεπτομερή καταγραφή του πρωτότυπου σχεδίου. Ο νέος καθεδρικός άνοιξε το 2000 και ο ρωσικός λαός τον αγκάλιασε με αγάπη. Το γεγονός πως η παγκόσμια κοινότητα έχει αποδεχθεί τον καθεδρικό του Ιησού Σωτήρα ως κεντρικό σύμβολο της Ρωσίας, είναι από μόνο του τρανή απόδειξη πως στην Ιστορία δεν υπερισχύει η καταστροφή, αλλά η αναγέννηση.

Η… νέα ζωή χαμένων πολιτιστικών θησαυρών στον εικονικό κόσμο

Παρά τις δεκάδες ενθαρρυντικές προσπάθειες ανοικοδόμησης κατεστραμμένων μνημείων, δυστυχώς δεν έχουν όλα τα κοσμήματα πολιτιστικής κληρονομιάς του πλανήτη την ίδια τύχη. Στη Μέση Ανατολή, οι αλλεπάλληλοι πόλεμοι, η τρομοκρατία, η αστάθεια αλλά και η έλλειψη χρηματοδότησης από τοπικούς και παγκόσμιους φορείς εμποδίζουν την οποιαδήποτε ανοικοδόμηση των θησαυρών που χάνονται. «Το Ισλαμικό Κράτος επιδιώκει να στερήσει από τον συριακό λαό το μέλλον και το παρελθόν του», ανέφερε πέρυσι συντετριμμένη η γενική διευθύντρια της UNESCO, Ιρίνα Μπόκοβα, και πράγματι στον κατάλογο των χαμένων μνημείων έχουν προστεθεί άδοξα η Παλμύρα, το Χαλέπι, η Μοσούλη, και η Νιμρούντ. Είναι όλα ιστορικά μνημεία ισοπεδωμένα από το μένος της βίας του πολέμου, δίχως προοπτικές ανοικοδόμησης στον ορίζοντα.

Υπάρχει, ωστόσο, ένας έξυπνος και πρωτότυπος τρόπος που επιτρέπει τη διαιώνιση των κατεστραμμένων μνημείων – ακόμα και αν δεν πραγματοποιείται στον φυσικό κόσμο αλλά… στον εικονικό. Ο λόγος για την πλατφόρμα Rekrei, η οποία εδώ και μερικά χρόνια συγκεντρώνει παλιές φωτογραφίες και βίντεο μνημείων που έχουν χαθεί, και με αυτά χτίζει τρισδιάστατα μοντέλα εικονικής απεικόνισης των κατεστραμμένων πολιτιστικών θησαυρών, αποτυπώνοντάς τα με εξαιρετική λεπτομέρεια στην ψηφιακή μνήμη.

Η αναγέννηση υπερισχύει της καταστροφής-5

Εφαλτήριο για τους δύο φοιτητές αρχαιολογίας αποτέλεσαν τα βίντεο που δημοσίευσε το Ισλαμικό Κράτος με τους βανδαλισμούς στο μουσείο της Μοσούλης στο Ιράκ.

Η αναγέννηση υπερισχύει της καταστροφής-6

Ολα ξεκίνησαν το 2015 από δύο μεταπτυχιακούς φοιτητές αρχαιολογίας, τον Μάθιου Βίνσεντ και την Τσανς Κάχενουρ. Οι νεαροί αρχαιολόγοι παρακολούθησαν προβληματισμένοι μία σειρά από βίντεο που δημοσίευσε το Ισλαμικό Κράτος, και στα οποία μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης βανδάλιζαν το μουσείο της Μοσούλης στο Ιράκ. Παρότι αδυνατούσαν να κάνουν κάτι για να αντιστρέψουν την καταστροφή, οι νεαροί ερευνητές αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν ως εργαλεία τις γνώσεις τους στον προγραμματισμό και στην τρισδιάστατη μοντελοποίηση για να απεικονίσουν ψηφιακά τα κατεστραμμένα κειμήλια του μουσείου. «Στόχος μας δεν ήταν να αντικαταστήσουμε αυτούς τους χαμένους θησαυρούς. Κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο» αναφέρει συγκινημένη η Τσανς σε ομιλία της για το πρότζεκτ, προτού συμπληρώσει: «Στόχος μας ήταν να τους δώσουμε μια νέα αρχή, μια νέα ζωή».

Τέσσερα χρόνια μετά, η πλατφόρμα των νεαρών αρχαιολόγων έχει λάβει πάνω από 6.000 εικόνες χαμένων μνημείων και πολιτιστικών θησαυρών, χτίζοντας επιτυχώς 134 μοντέλα τρισδιάστατων ψηφιακών ανακατασκευών. Με μια απλή επίσκεψη στον ιστότοπο του Rekrei, μπορεί κανείς να αλληλεπιδράσει με το ρωμαϊκό θέατρο της Μπόσρα ή τους μεγαλοπρεπείς ναούς της αρχαίας Παλμύρας – μνημεία που έχουν ισοπεδωθεί, ωστόσο ζωντανεύουν με εκπληκτική λεπτομέρεια μέσα από την οθόνη του υπολογιστή.

Αυτό από μόνο του παρέχει μια μοναδική ματιά σε πολιτιστικούς θησαυρούς της Μέσης Ανατολής, που κινδυνεύουν να περάσουν στην αιώνια λήθη, ωστόσο υπάρχει κι ένα επιπλέον πλεονέκτημα. «Ελπίζουμε τα τρισδιάστατα μοντέλα μας να μπορέσουν ενδεχομένως να βοηθήσουν στην αποκατάσταση των πρωτοτύπων μνημείων, όταν τα πράγματα σταθεροποιηθούν και βρεθούν οι κατάλληλοι πόροι», αναφέρει ο Μάθιου σε πρόσφατη συνέντευξή του στον αμερικανικό Τύπο, και πράγματι οι ψηφιακές απεικονίσεις της πλατφόρμας είναι τόσο λεπτομερείς που θα μπορούσαν να αποτελέσουν σχέδια για τη μελλοντική ανοικοδόμηση των χαμένων μνημείων. Οποιο και αν είναι το μέλλον της πλατφόρμας, ωστόσο, η αξία της είναι ήδη τεράστια. Ο στόχος των τρομοκρατικών οργανώσεων, άλλωστε, είναι να αλλοιώσουν την ιστορική κληρονομιά και να διαγράψουν το παρελθόν. Το Rekrei απαντά, κρατώντας την πολιτισμική μνήμη ζωντανή.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή