Μεγάλη απειλή για τους κατοίκους στο Μάτι αποτέλεσε και αποτελεί, μεταξύ άλλων, ο αμίαντος που εκλύθηκε στην ατμόσφαιρα μετά την ολέθρια πυρκαγιά. Το δύσκολο έργο της δειγματοληψίας και της ανάλυσης αέριας μάζας για τον εντοπισμό αμιάντου ανέλαβε η ελληνική εταιρεία «Πλίνιος», η μοναδική στη χώρα μας που είναι πιστοποιημένη για την ανάλυση στερεών και αέριων μαζών ως προς την περιεκτικότητά τους σε αμίαντο.
«Τα αποτελέσματα που έχουμε δεν είναι ανησυχητικά, δεδομένης της έκτασης της καταστροφής», λέει στην «Κ» ο τεχνικός διευθυντής Απόστολος Κεντρωτάς. «Αυτό οφείλεται σε πολλές παραμέτρους, που επηρεάζουν τέτοιες μετρήσεις», διευκρινίζει. «Η εταιρεία μας κλήθηκε από τις εταιρείες που έχουν αναλάβει την απομάκρυνση των επικίνδυνων υλικών και την αποξήλωση αμιάντου από τα κατεστραμμένα σπίτια τον Σεπτέμβριο και εργαστήκαμε έως και τον Ιανουάριο», εξηγεί ο ίδιος, «συνεπώς δεν έχουμε λάβει δείγματα από το πρώτο κρίσιμο διάστημα μετά την πυρκαγιά». Τη δεδομένη στιγμή, πάντως, οι διαδικασίες καθαρισμού της περιοχής έχουν διακοπεί, καθώς οι συμβάσεις έχουν λήξει. «Υπάρχουν δεκάδες σπίτια, στα οποία η συλλογή δεν έχει καν αρχίσει, ενώ αλλού, αμέτρητοι σάκοι με επικίνδυνα υλικά παραμένουν στις αυλές εκτεθειμένα», καταγγέλλει κάτοικος της περιοχής, που εκτιμά ότι η δουλειά έχει αποπερατωθεί σε περίπου 150 σπίτια. «Εμείς πήραμε δείγματα από 120 σπίτια και τον περιβάλλοντα χώρο τους», απαντά ο κ. Κεντρωτάς, που επιβεβαιώνει ότι οι εργασίες έχουν προς το παρόν διακοπεί. Τα σπίτια, ωστόσο, που χρήζουν ανάλογης διαχείρισης, εκτιμώνται ότι είναι τουλάχιστον διπλάσια.
Τις πρώτες ημέρες μετά την καταστροφή ενδέχεται να εκτέθηκαν σε υψηλές συγκεντρώσεις αμιάντου άνθρωποι που βρέθηκαν στα σημεία των καμένων χωρίς να διαθέτουν τον κατάλληλο εξοπλισμό, δηλαδή στολή και μάσκα. «Οι μάσκες που κυκλοφορούν ευρέως συγκρατούν μόνον τη σκόνη, όχι όμως τις ίνες αμιάντου. Από αυτές μόνον ο τύπος μάσκας P3 μπορεί να μας προστατεύσει», λέει ο κ. Κεντρωτάς.
«Οσοι ζουν σε γειτονικά σπίτια, που δεν επλήγησαν καθόλου, δεν κινδυνεύουν. Αν όμως κάποιος χωρίς την κατάλληλη περιβολή μπει σε σπίτι καμένο να κάνει εργασίες καθαρισμού ή ανοικοδόμησης, το περίφημο “φτυάρισμα”, μπορεί να εκτεθεί σε ίνες αμιάντου», επισημαίνει.
Οι μετρήσεις
Τα δείγματα που ελήφθησαν, ανάλογα με την έκταση και το μέγεθος του κτίσματος, βάσει του Π.Δ. 212/2006 επηρεάζονται από τις κλιματολογικές συνθήκες κάθε στιγμής. «Οι μετρήσεις είναι στιγμιαίες, μπορεί λίγο αργότερα να ανεβάσει μποφόρ και να διαχυθούν περισσότερες ίνες αμιάντου στην ατμόσφαιρα, κάτι που θα επηρέαζε το τελικό αποτέλεσμα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο δρ Κεντρωτάς. «Ο μεγάλος σύμμαχος της πληγείσας περιοχής ήταν οι πολλές βροχές που σημειώθηκαν ήδη από το καλοκαίρι έως και σήμερα», προσθέτει ο ίδιος. Η ρίψη νερού, άλλωστε, αποτελεί μέρος της διαδικασίας καθαρισμού που ακολουθούν οι εταιρείες.
Στο παρελθόν, έχουν υπάρξει μετρήσεις που έχουν θορυβήσει την ομάδα της «Πλίνιος», που αναλαμβάνει τις μετρήσεις, αλλά συχνά και την επίβλεψη των εργασιών, άπαξ και διαπιστωθεί ρύπανση. «Ενημερώνουμε τον υπεύθυνο εργολάβο και του δίνουμε τις δέουσες κατευθύνσεις», περιγράφει ο κ. Κεντρωτάς. «Οφείλει να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να μειωθεί η ρύπανση και να μας καλέσει εκ νέου, ώστε να λάβει το απαιτούμενο πλέον από τη νομοθεσία πιστοποιητικό καθαρότητας». Υψηλές συγκεντρώσεις είχαν εντοπιστεί στις εγχώριες βιομηχανίες αμιάντου, π.χ. στα ΜΑΒΕ στο Ζιδάνι Κοζάνης. «Μέχρι τη δεκαετία του 2000 η Ελλάδα ήταν η 7η χώρα παγκοσμίως σε ποσότητα εξορύξεων». Ωστόσο, αμίαντος περιέχεται σε πολλά οικοδομικά και δομικά υλικά, μονώσεις, πλακάκια, καμινάδες τζακιών. «Δεν υπήρχαν ποτέ ενιαίοι κανόνες, οπότε ενδέχεται ένας μεμονωμένος μάστορας να χρησιμοποίησε παλιά, εν αγνοία του, ένα υλικό που περιείχε αμίαντο», επισημαίνει. «Αν θα το επιτύχουμε, είναι και θέμα τύχης». Η λύση, εν προκειμένω, δεν είναι μόνον η απομάκρυνση, αλλά και η απομόνωση του υλικού, π.χ. με μια γυψοσανίδα.
«Ο αμίαντος είναι φυσικό ορυκτό που υπάρχει στη φύση και ως εκ τούτου ενδέχεται να εισπνέουμε καθημερινά απειροελάχιστες ίνες αμιάντου», σημειώνει ο κ. Κεντρωτάς. Η χρήση του αμιάντου, που έχει αποδεδειγμένα συνδεθεί με καρκινογένεση, απαγορεύθηκε στη Γηραιά Ηπειρο μόλις το 2005. Στις ΗΠΑ η απαγόρευση προηγήθηκε, καθώς ισχύει ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90. «Ο αμίαντος είναι σαν ένα φίδι που κοιμάται: αν δεν το πειράξεις, δεν έχεις πρόβλημα, αν το πειράξεις, ενδέχεται να σε δαγκώσει».
Προκειμένου να ανταποκριθεί και στη ζήτηση που θα προέκυπτε από την Ευρωπαϊκή Οδηγία, το 2005 συστήνεται στην Αθήνα η «Πλίνιος» (www.plinios.org) ως εταιρεία spin off του «Δημοκρίτου», από επιστήμονες και ερευνητές του. Εως και σήμερα, η εταιρεία, που εστιάζει στην παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών σχετικά με τη διαχείριση του αμιάντου και άλλων επικίνδυνων υλικών, στεγάζεται στο τεχνολογικό πάρκο του «Δημοκρίτου». «Η επιλογή του ονόματος δεν είναι τυχαία», σχολιάζει ο κ. Κεντρωτάς. «Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος ήταν Ρωμαίος φυσικός και φιλόσοφος που ανακάλυψε τον 1ο αιώνα μ.Χ. την επικινδυνότητα του αμιάντου».
Ο μόλυβδος
Μπορεί ο αμίαντος να έχει προκαλέσει εσχάτως έντονη ανησυχία, ωστόσο υπάρχουν εξίσου ή και περισσότερο επικίνδυνα υλικά, από τα οποία είμαστε «περιτριγυρισμένοι». «Ο μόλυβδος, που εμπεριέχεται σε μπογιές βαψίματος, βαμμένους σωλήνες όπως και στο περίφημο μίνιον, είναι εξαιρετικά επικίνδυνος, ειδικά για τα μικρά παιδιά, στα οποία μπορεί να επιφέρει μέχρι και εγκεφαλικές δυσλειτουργίες», αναφέρει χαρακτηριστικά στην «Κ» ο κ. Κεντρωτάς, «ωστόσο, σπάνια μας ζητούν γνωματεύσεις για μόλυβδο». Μόνο χάρη στην αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος στην αγορά ακινήτων έχουν αρχίσει να διενεργούνται έλεγχοι για την ύπαρξη ή όχι μολύβδου στα υλικά κατασκευής των σπιτιών, καθώς πολλοί αγοραστές θέλουν να γνωρίζουν προτού προχωρήσουν σε αγορά κτιρίων. Επισημαίνεται ότι οι μέθοδοι διαχείρισης αμιάντου και μολύβδου είναι παρεμφερείς. Οι βαμμένοι σωλήνες μπορούν να αντικατασταθούν με σωλήνες άλλου υλικού, οι τοίχοι μπορούν να βαφτούν με πιστοποιημένα οικολογικά χρώματα, ενώ σε άλλα σημεία του σπιτιού ο μόλυβδος μπορεί να απομονωθεί. «Εφιστώ την προσοχή στα “ψιλά γράμματα” των συσκευασιών, εξακριβώστε τη χώρα προέλευσης, γιατί δεν ισχύει η ίδια νομοθεσία εκτός Ε.Ε.», προσθέτει ο ίδιος. Στα σπίτια μας, πάντως, φιλοξενούμε έναν ακόμα ύπουλο εχθρό… τη μούχλα. «Δεν είναι ευρέως γνωστό, αλλά η μούχλα μπορεί να επιβαρύνει σοβαρά την υγεία μας, προκαλώντας αναπνευστικά προβλήματα, ακόμα και άσθμα», λέει ο κ. Κεντρωτάς, «γι’ αυτό συνιστώ σχολαστικό καθαρισμό και απομάκρυνση στο μέτρο του δυνατού».