Η ριζοσπαστική Αριστερά έχει μια παράδοξη σχέση με το μέλλον. Η ρητορική της είναι αντισυστημική, αλλά δεν προσδιορίζει ποια στοιχεία του «συστήματος» σκοπεύει να καταργήσει και πώς θα είναι το επόμενο σύστημα που θα ιδρύσει. Επειδή δεν έχει σχέδιο για αυτό που θέλει να χτίσει, όταν καμιά φορά κυβερνά βρίσκεται σε αμηχανία.
Στην καλύτερη περίπτωση κάνει μερεμέτια στο σημερινό οικοδόμημα, που σύμφωνα με αυτήν θα έπρεπε είτε να γκρεμιστεί είτε να ανακαινιστεί ριζικά. Στη χειρότερη, χρησιμοποιεί κάθε μέσο για να μείνει στο παιχνίδι της εξουσίας, περιμένοντας «να ωριμάσουν οι συνθήκες» ώστε να έρθει κάποια (αόριστη) ανατροπή και να μπορέσει να χτίσει κάποιον (αόριστο) σοσιαλισμό ή, για μερικούς, ακόμα και κομμουνισμό.
Οι διανοούμενοι του ΣΥΡΙΖΑ χαιρέτιζαν το κάψιμο της Αθήνας τον Δεκέμβριο του 2008, ως το μεγάλο «συμβάν» που θα καταλύσει την προσχηματική αστική δημοκρατία και τον καπιταλισμό. Σήμερα διαλαλούν ότι υπηρετούν αυτή τη δημοκρατία καλύτερα από τα αστικά κόμματα και ότι στηρίζουν τις επιχειρήσεις και την κατανάλωση πιο αποτελεσματικά από τους δεξιούς. Δεν έχουν αποκηρύξει όμως την προοπτική της ανατροπής. Οταν έρθει η ώρα, θα τα αλλάξουν όλα.
Αποτέλεσμα είναι να μην επενδύουν προσωπικό κόπο και πολιτικό κεφάλαιο για μεσοπρόθεσμες βελτιώσεις στο σύστημα. Ανάμεσα σε μια επένδυση που θα φέρει καλύτερες δουλειές σε πέντε χρόνια και σε ένα επίδομα που θα ανακουφίσει μερικούς φτωχούς ψηφοφόρους σήμερα, θα προτιμήσουν πάντα το δεύτερο.
Η σοσιαλδημοκρατία βλέπει το μέλλον πολύ διαφορετικά. Είναι κατ’ εξοχήν το πολιτικό ρεύμα που πιστεύει και επενδύει στα μεσοπρόθεσμα σχέδια. Η αναδιανομή με φόρους και επιδόματα είναι ένα μικρό μόνο μέρος του προγράμματός της. Η επιτυχία της στην Ευρώπη στηρίχτηκε στους μηχανισμούς που έχτισε για το κοινωνικό κράτος και για τις επιχειρήσεις.
Βασικά στοιχεία ήταν: το εκπαιδευτικό σύστημα που παρέχει καλή μόρφωση αλλά και εργασιακές δεξιότητες, έτσι ώστε το «ανθρώπινο κεφάλαιο» να αποφέρει καλούς μισθούς σε πολλούς· οι δημόσιες επενδύσεις, που βελτιώνουν μακροπρόθεσμα την παραγωγικότητα και την ποιότητα ζωής· η συλλογική και ιδιωτική αποταμίευση, για να υπάρχουν στο μέλλον πόροι για συντάξεις, όταν το δημογραφικό προφίλ της χώρας θα έχει αλλάξει· και η στήριξη μεγάλων και διεθνώς ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, όπου εργοδοσία και εργαζόμενοι συνεργάζονται για να παράγεται υψηλή προστιθέμενη αξία, που σε μεγάλο βαθμό επενδύεται ξανά για να υπάρχουν καλές δουλειές και αύριο.
Η σημερινή κυβέρνηση έχει διαμετρικά αντίθετη γραμμή σε όλα αυτά. Στην εκπαίδευση υποβαθμίζει συνειδητά την επιστημονική παιδεία και τις εργασιακές δεξιότητες. Τις δημόσιες επενδύσεις τις έχει περικόψει περισσότερο από κάθε άλλη κατηγορία δαπανών. Τη ΔΕΗ την έχει σχεδόν χρεοκοπήσει. Για τις συντάξεις απορρίπτει το αποταμιευτικό κεφαλαιοποιητικό σύστημα, που το βαφτίζει «ασφαλιστικό Πινοσέτ». Για τις επιχειρήσεις, κινείται απελπιστικά αργά για να παραμερίσει τα γραφειοκρατικά εμπόδια και, το χειρότερο, έχει ανεβάσει τόσο ψηλά τους φόρους και τις εισφορές στα εισοδήματα των ειδικευμένων στελεχών, ώστε αποτρέπει την καινοτομία, τη μεγέθυνση και την οργανωτική βελτίωση.
Ολα αυτά, όχι κατά λάθος, αλλά συνειδητά, για να χτίσει φιλολαϊκή εικόνα.
Αναρωτιέμαι λοιπόν, πού βλέπουν τη στροφή του ΣΥΡΙΖΑ προς τη σοσιαλδημοκρατία όσοι κεντροαριστεροί θέλουν να συμμαχήσουν με αυτόν. Υπάρχει στροφή σε μια βραχυπρόθεσμη διαχειριστική λογική, για να κρατηθούν οι ψηφοφόροι, που καταλήγει στις χειρότερες πελατειακές πρακτικές. Αλλά δεν υπάρχει κανένας ιδεολογικός αναπροσανατολισμός.
Το μέλλον για αυτή την Αριστερά είναι, ακόμα, τα «συμβάντα», που θα επιτρέψουν τη μεγάλη ανατροπή.
Ο υπουργός Οικονομικών της Πορτογαλίας είπε πρόσφατα: «Δεν εμπιστεύομαι τους οραματιστές που νομίζουν ότι ξέρουν αρκετά για να χειριστούν τους μεγάλους μηχανισμούς. Τους φοβάμαι τους μεγάλους μηχανισμούς». Κάτι ξέρει αυτός από Αριστερά.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi.