Το ντοκιμαντέρ δημιουργεί πραγματικότητα

Το ντοκιμαντέρ δημιουργεί πραγματικότητα

3' 19" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο καλύτερος τρόπος να μιλήσεις για την Ευρώπη σήμερα, σύμφωνα με τον Βέλγο καλλιτέχνη Τόμας Μπέλινκ, είναι να κατασκευάσεις ένα «φανταστικό μουσείο». Το περιεχόμενο διαφέρει κάθε φορά, αλλά η κεντρική ιδέα είναι ίδια: «Το σλόγκαν ενότητα και πολυμορφία κατέληξε σε μια υπερεκτίμηση της ενότητας και υποτίμηση της πολυμορφίας».

Την άποψή του αυτή περιέγραψε για πρώτη φορά πριν από τρία χρόνια στην Αθήνα μετατρέποντας το κτίριο στην Πειραιώς 40, όπου στεγαζόταν παλαιότερα το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, στο «Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ιστορίας στην εξορία» («Domo de Europa Historio en ekzilo», στα εσπεράντο). Φέτος, ο 36χρονος Μπέλινκ, προσκεκλημένος και πάλι του πρωτοποριακού Fast Forward Festival της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, σε καλλιτεχνική επιμέλεια της Κάτιας Αρφαρά, το οποίο διοργανώνεται για έκτη χρονιά από σήμερα έως και τις 19/5, δημιουργεί ένα μουσείο φτιαγμένο από φωνές. Μια ακουστική περφόρμανς, στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης (12-15 Μαΐου), με τίτλο «Simple as ABC #3: The Wild Hunt». Απόντες αφηγητές διηγούνται την ιστορία ενός ανθρωποκυνηγητού που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Ενα πολυφωνικό πορτρέτο μέσα από ώρες ηχογραφήσεων στην περιοχή της Μεσογείου. «Ενα ηχητικό θεατρικό δοκίμιο αλλά και ένα θεατρικό ντοκιμαντέρ-μιούζικαλ για την ψηφιοποίηση των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ενωσης». Ετσι το χαρακτηρίζει ο ίδιος ο δημιουργός του, που επιχειρεί να απαντήσει στο φετινό ερώτημα του FFF: πώς μπορούμε να συνυπάρξουμε στις σύγχρονες μητροπόλεις, να συνδιαλλαγούμε, να μιλήσουμε για ό,τι είναι ξένο προς εμάς, διαφορετικό.

– Τοποθετείτε την Ευρώπη στο επίκεντρο της δουλειάς σας. Τι σας προκαλεί τόση ανησυχία στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα;

– Υπάρχουν πολλά παράδοξα που αναδύονται στη διάρκεια της δουλειάς μου για την Ευρώπη. Θα αισθανόμουν όμως πολύ πιο εκτεθειμένος αν προσποιόμουν ότι δεν ανήκω στους ευεργετημένους από το ευρωπαϊκό οικοδόμημα αλλά και στους συμμετέχοντες στη διαμόρφωσή του. Είτε μου αρέσει είτε όχι, ως φορολογούμενος, συνεισφέρω σε αυτό. Τα τελευταία χρόνια με τη σειρά «Simple as ABC» εστιάζω στην ευρωπαϊκή διαχείριση της κινητικότητας, στον τρόπο, δηλαδή, με τον οποίο η Ε.Ε. διευκολύνει τη μετακίνηση ορισμένων ανθρώπων και εμποδίζει τις μετακινήσεις άλλων. Παράδειγμα: με το βελγικό διαβατήριό μου μπορώ να ταξιδεύω σε 184 χώρες χωρίς βίζα μερικοί από τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργαζόμουν για το «ABC #3: The Wild Hunt» έχουν πρόσβαση μόνο σε 30 χώρες χωρίς βίζα. Πουθενά αλλού δεν συναντά κανείς αυτό το εντυπωσιακό χάσμα ανάμεσα στις ευρωπαϊκές ρητορικές και στην πραγματικότητα όσο στις περιπτώσεις ασύλου, μεταναστευτικής και συνοριακής πολιτικής.

Το ντοκιμαντέρ δημιουργεί πραγματικότητα-1

Ο 36χρονος Βέλγος καλλιτέχνης Τόμας Μπέλινκ δημιουργεί ένα μουσείο από φωνές.

– Γιατί επανέρχεστε στην ιδέα του «φανταστικού μουσείου»;

– Είναι αλήθεια ότι με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τα κρατικά μουσεία καθώς είναι τόποι στους οποίους η κρατική εξουσία εκδηλώνεται χωροταξικά. Με το «Hunt» κάνουμε ένα ελάχιστο βήμα πιο κοντά σε αυτό που θα μπορούσε να είναι ένα μουσείο σήμερα. Αντί για χώρος εκθεμάτων, γεμάτος με (συχνά κλεμμένα) αντικείμενα, είναι ένας χώρος φαντασίας. Οι αφηγήσεις του δημιουργούνται συλλογικά, δίνοντας τον λόγο στους ίδιους τους ανθρώπους. Η συλλογή του είναι εφήμερη όπως μια ανάσα: οι εικόνες του δημιουργούνται και μπορούν να υπάρξουν μόνο τη στιγμή της αφήγησης.

– Σε αυτή τη «συγκέντρωση φωνών», δεν υπάρχει ο κίνδυνος της κακοφωνίας, ακόμη και της αναπαραγωγής «fake news»;

– Δεν παράγουμε ειδήσεις αλλά ντοκιμαντέρ. Παρά την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι το ντοκιμαντέρ είναι συνώνυμο της «αντικειμενικότητας», θεωρώ ότι ένα ντοκιμαντέρ είναι μια εξαιρετικά υποκειμενική και ταυτόχρονα δημιουργική διαχείριση της πραγματικότητας. Δεν δείχνει πραγματικότητα, δημιουργεί πραγματικότητα. Ο σκηνοθέτης παρεμβαίνει, επιλέγει, βάζει σε πλαίσιο, επεξεργάζεται, διαγράφει. Το πρόβλημα είναι ότι, στα mainstream ντοκιμαντέρ, αυτοί οι μηχανισμοί είναι συχνά καμουφλαρισμένοι. Εμείς προσπαθούμε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο διαφανείς σχετικά με τις τεχνικές που χρησιμοποιούμε για να πούμε την ιστορία μας. Κατά τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας, συναντηθήκαμε με δημοσιογράφους, φωτογράφους, τεχνίτες, σεφ ζαχαροπλαστικής, μαθητές, δικηγόρους, αστυνομικούς, ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα… από διαφορετικές εθνικότητες. Μερικοί έχουν υποβάλει αίτηση ασύλου. Αυτό που τους ενοποιεί είναι ότι όλοι γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνουν «σύνορα» για την Ε.Ε. Προσκαλώντας διαφορετικούς ανθρώπους να συμμετάσχουν ενεργά στη συγγραφή ιστοριών και στην παραγωγή εικόνων, ελπίζουμε να οικοδομήσουμε μια αφήγηση διαφορετική από την κυρίαρχη, περί «ασφάλειας» ή «έκτακτης ανάγκης», που συνεχώς αναπαράγεται και κυκλοφορεί.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή