Το «2666», το διάσημο πολυ-μυθιστόρημα του Ρομπέρτο Μπολάνιο, ήταν ένα μεγαλειώδες κύκνειο άσμα: το δούλευε πυρετωδώς τα τελευταία τέσσερα χρόνια της σύντομης ζωής του (πέθανε στα πενήντα του, το 2003, από ηπατική ανεπάρκεια) και όταν κυκλοφόρησε αμέσως μετά τον θάνατό του προκάλεσε σεισμό διεθνώς.
Ωστόσο, στα συρτάρια του ο ακαταπόνητος Μπολάνιο έκρυβε πολλά ημιτελή αλλά και ολοκληρωμένα βιβλία. Ενα από αυτά ήταν το «Τρίτο Ράιχ», γραμμένο το 1989, όπως και το ακόμα πιο νεανικό «Πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας», το οποίο θα έχουμε την ευκαιρία να διαβάσουμε στα ελληνικά, καθώς θα κυκλοφορήσει μέσα στις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Αγρα, όπως και τα περισσότερα βιβλία του δαιμόνιου αυτού συγγραφέα (σε μετάφραση, για μία ακόμη φορά, του εξαιρετικού Κρίτωνα Ηλιόπουλου).
Οπως σημειώνει στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης ο Κρίστοφερ Ντομίνγκεζ Μικαέλ, «το “Πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας”, που ολοκληρώθηκε στην Μπλάνες το 1984, είναι ένα ωραίο νεανικό μυθιστόρημα. Μια απόπειρα μυθιστορήματος ενηλικίωσης, όπως ήταν φυσικά οι “Αγριοι ντετέκτιβ”, το οποίο πιθανότατα ήρθε ως συνέχειά του· ή καλύτερα ένα μυθιστόρημα απ’ το οποίο μπορούν να εξαχθούν αρκετά στοιχεία που κατά κάποιο τρόπο μας μυούν στη γραφή του (επειδή πρόκειται για πρωτόλειο έργο και επειδή, όπως νομίζω, τα πρώτα μας βιβλία είναι, είτε επιτυχημένα είτε άτυχα, τελετές μύησης) ως εργαλεία για τη μελέτη του συνόλου του έργου του».
«Ανασφαλής αφηγητής»
Ο Μικαέλ το θεωρεί «βιβλίο σχετικά μοναχικό, έργο ενός αφηγητή που είναι ακόμα ανασφαλής ως προς τον δρόμο που θα τραβήξει, ακριβώς λόγω της ιδιοφυΐας του», τονίζοντας όμως πως «εκτός από μυθιστόρημα μύησης στη λογοτεχνία, είναι επίσης μυθιστόρημα σεξουαλικής και ερωτικής μύησης. Σε λίγες περιπτώσεις η λογοτεχνία της γλώσσας μας έχει επιδείξει, όπως στο “Πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας”, τις ωδίνες, τις δυσκολίες, τις αγωνίες του νεαρού αγοριού μπροστά σε αυτό που ο Χένρι Μίλερ αποκαλούσε εύστοχα “ο κόσμος του σεξ”. Μακάρι το σεντούκι του Ρομπέρτο Μπολάνιο να μη στερέψει ποτέ».
Η «Κ» προδημοσιεύει χαρακτηριστικό απόσπασμα από το υπό έκδοσιν βιβλίο, φανταστική επιστολή του 17χρονου ήρωα του μυθιστορήματος Γιαν Σκρέπα, αλλιώς Ρομπέρτο Μπολάνιο, στον συγγραφέα Χοσέ Φάρμερ.
«Ο πόλεμος μπορεί να σταματήσει με το σεξ ή με τη θρησκεία. Ολα δείχνουν –αχ τι ανελέητη εποχή, Θεέ μου– ότι αυτές οι δύο είναι οι μοναδικές εναλλακτικές επιλογές των πολιτών. Προς το παρόν ας απορρίψουμε τη θρησκεία. Μας απομένει το σεξ. Ας προσπαθήσουμε να το αξιοποιήσουμε επωφελώς. Πρώτη ερώτηση: Τι μπορείτε να κάνετε εσείς συγκεκριμένα και οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής γενικά, για το ζήτημα αυτό;
Προτείνω την άμεση δημιουργία μιας επιτροπής που θα συγκεντρώνει και θα συντονίζει όλες τις προσπάθειες. Ως πρώτο μέτρο, ας πούμε, για να ετοιμάσουμε το έδαφος, είναι απαραίτητο να συγκεντρώσουμε σε μια ανθολογία τους δέκα ή είκοσι συγγραφείς που με τρόπο ριζοσπαστικό και με προφανή δική τους απόλαυση έχουν αντιμετωπίσει το θέμα των σαρκικών σχέσεων και του μέλλοντος. (Ας επιλέξει ελεύθερα η Επιτροπή, εγώ μόνο θα ήθελα να προτείνω ότι είναι απαραίτητο να περιλαμβάνεται κάποιο κείμενο της Τζοάνα Ρας και της Αν Μακάφρεϊ, ίσως αργότερα, σε άλλη επιστολή, να σας εξηγήσω το γιατί).
Η ανθολογία αυτή, που θα μπορούσε να τιτλοφορείται «Αμερικάνικοι Οργασμοί στο Διάστημα» ή «Ενα Απαστράπτον Μέλλον» πρέπει να τραβήξει την προσοχή του αναγνώστη προς την ηδονή και οφείλει να υπενθυμίσει με διαρκείς αναδρομές στο παρελθόν, δηλαδή προς τις ημέρες μας, την πορεία μόχθων και ειρήνης που έπρεπε να διανύσουμε μέχρι να φτάσουνε σ’ εκείνη την ουδέτερη ζώνη του έρωτα. Σε κάθε αφήγημα πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον μια σεξουαλική πράξη (κι αν όχι, τότε οπωσδήποτε μια πράξη φλογερής και βαθιάς συντροφικότητας) μεταξύ Λατινοαμερικανών και Βορειοαμερικανών.
Παραδείγματα: Ο θρυλικός πιλότος του Διαστήματος Τζακ Χίγκινς, κυβερνήτης του αεροσκάφους Φιντέλ Κάστρο, πραγματοποιεί ενδιαφέρουσες σωματικές και πνευματικές συνευρέσεις με τη μηχανικό του σκάφους Γκλόρια Δίας, Κολομβιανή στην εθνικότητα. Ή, ναυαγοί στον αστεροειδή BM101, ο Δεμέτριο Αγκιλάρ και η Τζένιφερ Μπράουν ασκούνται στο καμασούτρα επί δέκα χρόνια. Ιστορίες με καλό τέλος. Απελπισμένος σοσιαλιστικός ρεαλισμός στην υπηρεσία μιας άγριας και πολυπόθητης ευτυχίας. Κανένα σκάφος δίχως μεικτό πλήρωμα και κανένα σκάφος χωρίς υπερβολική δόση ερωτικών ασκήσεων!
Ταυτοχρόνως, η Επιτροπή πρέπει να έρθει σ’ επαφή με τους υπόλοιπους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όσους το σεξ τους αφήνει ψυχρά αδιάφορους ή όσους δεν το αγγίζουν για λόγους στυλιστικούς, ηθικής, εμπορικούς, ψυχολογικούς, πλοκής, αισθητικούς, φιλοσοφικούς κ.λπ. Είναι απαραίτητο να τους κάνουμε να δουν τη σημασία που έχει να γράφεις για τα όργια που μπορούν να κάνουν, εάν προσπαθήσουμε τώρα, οι μελλοντικοί πολίτες της Λατινικής Αμερικής και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Αν αρνηθούν, κατηγορηματικώς οφείλουμε να επιχειρήσουμε να τους πείσουμε, τουλάχιστον, να γράψουν στον Λευκό Οίκο ζητώντας την παύση των επιθέσεων. Ή να προσευχηθούν μαζί με τους επισκόπους της Ουώσινγκτον. Να προσευχηθούν ζητώντας ειρήνη.
Ομως αυτή είναι άλλη εναλλακτική πρόταση και προς το παρόν θα τη φυλάξουμε στην άκρη. Με την ευκαιρία ετούτων των γραμμών θέλω να σας εκφράσω τον θαυμασμό μου. Δεν σας διαβάζω, λατρεύω τις σελίδες σας. Είμαι δεκαεφτά ετών και ίσως κάποια μέρα καταφέρω να γράψω καλά διηγήματα επιστημονικής φαντασίας. Πριν από μία εβδομάδα έχασα την παρθενιά μου.
Με την αγάπη μου
Γιαν Σκρέγια, αλλιώς Ρομπέρτο Μπολάνιο»