Εν αρχήν ην ο Νότος, ακολούθησε η Δημοκρατία και τέλος ήρθε το πλήθος να «σαρώσει» τη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης που έκλεισε την περασμένη Κυριακή.
Πριν από τρία χρόνια η διοργάνωση, υπό την εποπτεία της νέας σύνθεσης του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και με διευθυντή τον δημοσιογράφο Μανόλη Πιμπλή, έκανε μια «επανεκκίνηση», όπως την είχαμε χαρακτηρίσει (16/5/2017), με ένα αφιέρωμα στη λογοτεχνία του ευρωπαϊκού Νότου. Ο καλεσμένος Πασκάλ Μπρικνέρ άφησε τότε στην άκρη τον τετριμμένο διαχωρισμό του ευρωπαϊκού Βορρά-Νότου και μίλησε για την ανάγκη πολιτικής ολοκλήρωσης της Ευρώπης. Το περυσινό αφιέρωμα έγινε στη «Δημοκρατία του 21ου αιώνα», ένα θέμα αμιγώς πολιτικό που απαντούσε όμως σε σύγχρονους προβληματισμούς και άφηνε περιθώρια για περαιτέρω διερεύνηση και συζήτηση.
Φέτος, σε μια χρονιά κατά την οποία η συζήτηση για τα ευρωπαϊκά θέματα είναι ψηλά στη δημόσια ατζέντα (όπως ήταν και στην έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης), το κεντρικό θέμα της 16ης ΔΕΘΒ ήταν το «Πλήθος ως πρωταγωνιστής στη λογοτεχνία και την Ιστορία» που πήρε σάρκα και οστά χάρη στο πρόσφατο βιβλίο «14η Ιουλίου» (εκδ. Πόλις/μετάφραση Μανόλης Πιμπλής) του Γάλλου συγγραφέα Ερίκ Βιγιάρ που περιγράφει την άλωση της Βαστίλλης μέσα από τα μάτια των εξεγερμένων Παριζιάνων.
Ο Ερίκ Βιγιάρ έγινε έτσι το κεντρικό πρόσωπο της έκθεσης, που μίλησε για το σύνολο του μεταφρασμένου στα ελληνικά έργου του («Ημερήσια Διάταξη», «Κονγκό», «14η Ιουλίου») και για τη φορτισμένη έννοια του πλήθους ως πολιτικής, κινηματικής, οντότητας. «Το πλήθος συνδέεται με τη Δημοκρατία. Υπάρχει μια αρνητική προσέγγιση από την Ιστορία όταν γίνεται αναφορά στο πολιτικό πλήθος και ένας φόβος για κατάληψη της εξουσίας», σημείωσε ο συγγραφέας, ενώ ερωτηθείς για τις διαδηλώσεις των «Κίτρινων Γιλέκων», ο Βιγιάρ απέφυγε να ταυτίσει τις δύο περιπτώσεις, αλλά υπογράμμισε την κοινή αποστροφή τους στην πολιτική αντιπροσώπευση.
Πόροι του ΕΣΠΑ καλύπτουν τον χρηματοδοτικό κορμό της διοργάνωσης και μάλλον εκεί θα αναζητηθεί οικονομική στήριξη και την επόμενη χρονιά.
Στις τέσσερις μέρες της Διεθνούς Εκθέσεως Βιβλίου (7-12/5), το «πλήθος» που επισκέφθηκε τα τρία περίπτερα (13, 14, 15) της ΔΕΘ κινήθηκε στα περυσινά επίπεδα, με τις πρώτες εκτιμήσεις των διοργανωτών να κάνουν λόγο για περίπου 50.000 επισκέπτες.
Οι εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν ανήλθαν συνολικά σε 500 (τα τελευταία τρία χρόνια ο αριθμός των εκδηλώσεων ξεπερνά τις 400), με αποτέλεσμα ο επισκέπτης να παίρνει μια μικρή μόνο γεύση των θεμάτων που επιδιώκει να αναδείξει κάθε φορά η έκθεση βιβλίου. Ο μεγάλος αριθμός των εκδηλώσεων, που περιελάμβαναν παρουσιάσεις βιβλίων, περφόρμανς, ομιλίες, και η «ισονομία» στη διάρκειά τους αφαίρεσε τη δυναμική ορισμένων πραγματικά ουσιαστικών συζητήσεων, οι ομιλητές ανακυκλώνονταν σε περισσότερες από μία εμφανίσεις και υπήρξε η αίσθηση ότι ορισμένα θέματα επαναλαμβάνονταν, όπως π.χ. η θεματική της οικογένειας.
Το αφιέρωμα στην ισπανόφωνη λογοτεχνία έχασε ένα δυνατό χαρτί του με την απουσία του Εκτορ Αμπάδ Φασιολίνσε λόγω σοβαρών οικογενειακών λόγων.
Το Μακεδονικό και η πρόσφατη συμφωνία των Πρεσπών, ο εμφύλιος και τα ίχνη του στη σύγχρονη κοινωνία, οι φάκελοι κοινωνικών φρονημάτων και η καύση τους, ακόμη και το κυβερνών κόμμα (με τον συλλογικό τόμο «ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα εν κινήσει. Από τη διαμαρτυρία στη διαπραγμάτευση» των εκδόσεων Θεμέλιο) ήταν τα πολιτικά θέματα που απασχόλησαν, μετά το «πλήθος», την έκθεση βιβλίου σε μια χρονιά ευρωεκλογών και σε μια περίοδο πολιτικών διακυβευμάτων που ξεπερνούν τα στενά όρια της Ελλάδας. Στην έκθεση οι λιγοστές εκδηλώσεις για την Ευρώπη δεν έλαβαν την έκταση και την προσοχή που θα έπρεπε. Συνοψίζοντας, σημειώνουμε μια φράση του καθηγητή Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ Νικόλα Σεβαστάκη που είπε στην εκδήλωση «Δοκίμια και άλλα» του ΜΙΕΤ, μιλώντας για το σχεδόν ανύπαρκτο δοκίμιο στην ελληνική πραγματικότητα: «Χρειαζόμαστε το πολιτικό δοκίμιο για να ερμηνεύσουμε την κατάσταση που ζούμε, δοκίμια που θα αποφύγουν τις εύκολες ταυτίσεις και την περιγραφή της επικαιρότητας. Δεν υπάρχει η κουλτούρα μιας τέτοιας ανάγνωσης και το δοκίμιο μας κάνει να σκεφτόμαστε».