«Η ευτυχία δεν είναι ένα γεγονός, είναι μια κατάσταση». Ριζωμένη στη ζωή και στην ανθρώπινη συνείδηση, απατηλή και συγχρόνως παρούσα ακόμα και σαν την αίσθηση –εξίσου απατηλή– της έλλειψής της, αποτελεί ίσως ένα από τα πιο δύσκολα θέματα συζήτησης τόσο στον τομέα της φιλοσοφίας όσο και σε αυτόν της ψυχολογίας. Είναι μια κατάσταση που διαρκεί ή μια στιγμή που ξεφεύγει από τη ροή του χρόνου; Αποτελεί το αντικείμενο μιας αναπαράστασης, μιας θέασης της ζωής από «έξω» ή ένα ταξίδι που διανύουμε; Υπάρχει η «μεγάλη ευτυχία» ή τελικά η ευτυχία είναι κάτι που μπορεί να μας δίνεται μόνο σε μικρές δόσεις; Ή, τελικώς, δεν είναι τίποτα απ’ όλα αυτά εκτός ίσως από μια σατανική εφεύρεση του ανθρώπινου ψυχισμού, μια χίμαιρα που καταβαραθρώνει όλες τις υπόλοιπες στιγμές και μαζί το σύνολο της διάρκειας που σχηματίζει η ζωή μας, μεταμορφώνοντάς την σε κάτι θολό, άχρωμο, αδιάφορο, σε αυτό που δεν θέλαμε να ζήσουμε κι όμως προέκυψε ως «η ζωή μας»;
Η έκτη έκδοση της «Νύχτας των Ιδεών» του Γαλλικού Ινστιτούτου της Ελλάδας, σε συνεργασία με την πρεσβεία του Βελγίου, το περιοδικό Movement, το φεστιβάλ «Longuer d’ Ondes» και την ομάδα φιλοσοφίας Gavagai, ανέλαβε το δύσκολο εγχείρημα της θεματοποίησης της ευτυχίας, φιλοξενώντας στον πανέμορφο κήπο και στα κτίρια του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών καλλιτέχνες, ερευνητές, φιλοσόφους, ψυχιάτρους, ψυχαναλυτές, καθώς και δημοσιογράφους, φοιτητές, ποιητές, μουσικούς και ζωγράφους, εμπλέκοντάς τους σε συζητήσεις, δράσεις, ομιλίες, συναυλίες, performances, αλλά και στη δημιουργία μιας ζωντανής ραδιοφωνικής εκπομπής στο καφέ του Γαλλικού Ινστιτούτου, το βράδυ της Παρασκευής 17 Μαΐου 2019.
Λιγότερο εντυπωσιακή οπτικά από τις προηγούμενες «Νύχτες», η έκτη «Νύχτα των Ιδεών» κατάφερε ίσως περισσότερο από κάθε άλλη φορά να πετύχει την ώσμωση κοινού και καλεσμένων σε μια διαδραστική εκδήλωση, στην οποία «συναντήθηκαν» αρχαίες αναγνώσεις, ερμηνείες και ερωτήματα για το περιεχόμενο της ευτυχίας, όπως η διττή ανάγνωση του πλατωνικού «Τιμαίου» και της «Γένεσης» από τον φιλόσοφο των θρησκειών Michaël de Saint-Chéron και η ανάλυση της σχέσης της ευτυχίας με την απροσδιοριστία, την πληρότητα και την υπερβατική ένωση από τον αναπληρωτή καθηγητή Βυζαντινής Φιλοσοφίας Γιώργο Αραμπατζή, αλλά και ανοικτές συζητήσεις για το τι τελικά είναι ευτυχία.
Προφανώς η συζήτηση αυτή δεν θα μπορούσε να καταλήξει σε ένα κοινό συμπέρασμα. Ομως αυτό ίσως δεν ήταν το ζητούμενο. Ο Γάλλος σκηνοθέτης Ζαν-Λικ Γκοντάρ είχε πει κάποτε ότι δεν τον ενδιαφέρει να περιγράψει τους ανθρώπους αλλά αυτό που συμβαίνει ανάμεσά τους. Με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν έχει καμία σημασία να φτάσουμε σε ένα συμπέρασμα –ακόμα και σ’ ένα πλήθος συμπερασμάτων– για το τι είναι ευτυχία. Αυτό που έχει κάποια σημασία είναι τι αποκαλύπτεται για εμάς την ώρα που μιλάμε για την ευτυχία. Επίσης, αυτό που δημιουργείται. Διότι αν δεχθούμε την επισήμανση του Michaël de Saint-Chéron ότι η αναπαράσταση του Θεού σε καμία από τις κύριες θρησκείες δεν περιλαμβάνει την εικόνα μιας διαρκούς ευτυχίας, τότε ίσως το πλαίσιο της ευτυχίας θα πρέπει να αναζητηθεί αλλού, σε κάτι καθαρά ανθρώπινο. Αυτό που συμβαίνει ανάμεσά μας.
* Διδάκτωρ Φιλοσοφίας.