H 46χρονη Μουαζέζ Κότσεκ θεωρείται μία από τις γυναίκες με τη μεγαλύτερη δεξιότητα στο σφύριγμα στο Κουτσκόι, ένα όμορφο χωριό στα όρη του Πόντου, στην τουρκική επαρχία της Κερασούντας. Το σφύριγμά της μπορεί να ακουστεί σε μια τεράστια έκταση γεμάτη από φυτείες τσαγιού και περιβόλια με φουντουκιές και σε πολύ μεγαλύτερη απόσταση από ό,τι η ανθρώπινη φωνή. Κατά την επίσκεψη του προέδρου Ερντογάν το 2012 στο χωριό η Mουαζέζ τον καλωσόρισε με ένα υπερήφανο σφύριγμα. Η γυναίκα χρησιμοποιεί τη «γλώσσα των πουλιών», η οποία μετασχηματίζει ολόκληρο το τουρκικό λεξιλόγιο σε διαφορετικούς τόνους και μελωδικές σειρές. Επί εκατοντάδες χρόνια αυτή η παράξενη μορφή επικοινωνίας διαδραμάτιζε κομβικό ρόλο στην αγροτική κοινότητα της περιοχής, επιτρέποντας πολύπλοκες συζητήσεις σε μεγάλες αποστάσεις, κάτι που διευκόλυνε τη βοσκή των ζώων.
Σήμερα «μιλούν» ή μάλλον σφυρίζουν την παράξενη διάλεκτο περίπου 10.000 άνθρωποι. Ο αριθμός τους μειώνεται διαρκώς εξαιτίας της διάδοσης των κινητών τηλεφώνων. Ετσι, η «γλώσσα των πουλιών» κινδυνεύει με αφανισμό. «Είναι η κληρονομία μας. Οφείλουμε να την προστατεύσουμε και να εξακολουθήσουμε να τη χρησιμοποιούμε», λέει η Mουαζέζ. Η ίδια άρχισε να μαθαίνει τη «γλώσσα των πουλιών» σε ηλικία έξι ετών, όταν εργαζόταν με τον πατέρα της στα χωράφια. Προσπάθησε να κληροδοτήσει τη γνώση της στις τρεις κόρες της, αλλά μόνο η μεσαία, η Καντέρ, την έμαθε. Μπορεί, μάλιστα, να σφυρίξει με επιδεξιότητα τον εθνικό ύμνο της Τουρκίας.
Πολιτιστική κληρονομιά
Η Τουρκία είναι μία από τις λίγες χώρες που διαθέτουν διάλεκτο σφυρίγματος. Παρόμοιοι τρόποι επικοινωνίας χρησιμοποιούνται στα Κανάρια Νησιά, στην Ελλάδα, στο Μεξικό και στη Μοζαμβίκη. Αυτές οι διάλεκτοι ενθουσιάζουν τους γλωσσολόγους και τους ερευνητές, καθώς υποδεικνύουν ότι οι εγκεφαλικές δομές δεν είναι καθορισμένες σαφώς, όπως πίστευαν παλιά.
Σύμφωνα με μια θεωρία, η επεξεργασία της γλώσσας γίνεται στο αριστερό ημισφαίριο και του ρυθμού, της μελωδίας και του τραγουδιού στο δεξί. Πάντως σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τον βιοψυχολόγο Ονούρ Γκουντιρκούν στο Κουτσκόι υποδεικνύει ότι τη «γλώσσα των πουλιών» την επεξεργάζονται και τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια.
Από το 1997 διοργανώνεται στο χωριό ένα ετήσιο Φεστιβάλ Γλώσσας των Πουλιών, Τέχνης και Πολιτισμού, όπου ολόκληρη η κοινότητα συγκεντρώνεται και διαγωνίζεται. Επί του παρόντος στο μικρό χωριό δεν υπάρχουν ξενοδοχεία. Ωστόσο οι ντόπιοι ανακαινίζουν ένα παλιό σχολείο ευελπιστώντας να προσελκύσουν τουρίστες.
Επίσης, η «γλώσσα των πουλιών» έχει αναγνωριστεί από την Unesco ως Αϋλη Πολιτιστική Κληρονομία. Στη σχετική ανακοίνωση ο οργανισμός αναφέρει ότι απειλείται από την έλευση των κινητών τηλεφώνων. Ωστόσο η τεχνολογία χρησιμοποιείται και για τη διάσωσή της, καθώς ο Mαχμούτ Τσίβελεκ, που διδάσκει τη γλώσσα των σφυριγμάτων στα παιδιά του χωριού, χρησιμοποιεί μια εφαρμογή που στην πραγματικότητα είναι ένα λεξικό της «γλώσσας των πουλιών».