Παρά τη θύελλα των αντιδράσεων σε πολιτικό και συνταγματικό επίπεδο, τελικώς η κυβέρνηση προχώρησε στην επιλογή νέας ηγεσίας της Δικαιοσύνης, αν και η χώρα βρίσκεται ήδη σε προεκλογική περίοδο, προκαλώντας με την εσπευσμένη επιλογή της θέματα θεσμικής και συνταγματικής βαρύτητας που φθάνουν να θέτουν στο κάδρο της όλης υπόθεσης και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας..
Η επιλογή του υπουργικού συμβουλίου να επιλέξει, ένα μήνα πριν από τη λήξη της θητείας της σημερινής ηγεσίας της Δικαιοσύνης, νέα εισαγγελέα του Αρείου Πάγου τη Δήμητρα Κοκοτίνη και νέα πρόεδρο του ανωτάτου δικαστηρίου την Ειρήνη Καλού, ενδεχομένως να οδηγήσει ακόμη και σε συνταγματική κρίση, καθώς ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο μόνος που μπορεί να ακυρώσει στην πράξη τη ληφθείσα κυβερνητική επιλογή.
Η απόφαση της κυβέρνησης να αγνοήσει τις έντονες αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, καθώς και τις προειδοποιήσεις των συνταγματολόγων, και να προχωρήσει στην επιλογή ηγεσίας της Δικαιοσύνης στην παρούσα συγκυρία, μεταφέρει το βάρος της ευθύνης στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο οποίος κατά το Σύνταγμα θα κληθεί να υπογράψει το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα.
Η πράξη του Προέδρου είναι εκείνη που θα προσδώσει σάρκα και οστά στην κυβερνητική απόφαση, με τις πληροφορίες από την Προεδρία επί ημέρες να επιμένουν πως ο κ. Προκόπης Παυλόπουλος δεν πρόκειται να προχωρήσει σε καμία κίνηση έως τις 30 Ιουνίου, οπότε και λήγει η θητεία της σημερινής ηγεσίας της Δικαιοσύνης.
Αλλωστε, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε πράξει το ίδιο και το 2016, όταν και τότε η κυβέρνηση είχε προχωρήσει σε πρόωρη επιλογή της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου Ξένης Δημητρίου πριν από τη λήξη της θητείας της Ευτέρπης Κουτζαμάνη. Και τότε ο κ. Προκόπης Παυλόπουλος είχε υπογράψει το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα την 1η Ιουλίου.
Αλλά και κατά την τελευταία εβδομάδα προ των εθνικών εκλογών (7 Ιουλίου), σύμφωνα με πληροφορίες από την Προεδρία της Δημοκρατίας, ο Πρόεδρος θα αποφύγει να προχωρήσει σε υπογραφή του εν λόγω διατάγματος και, τηρώντας τη συνταγματική νομιμότητα, θα αναμένει την ολοκλήρωση της εκλογικής διαδικασίας, προκειμένου να πράξει ό,τι πράξει με γνώμονα, όπως τονίζουν οι ίδιες πηγές, πάντα την απαρέγκλιτη τήρηση της συνταγματικής τάξης.
Τι θα συμβεί, όμως, αν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μετά την ολοκλήρωση της εκλογικής διαδικασίας αρνηθεί να υπογράψει το Προεδρικό Διάταγμα ορισμού της νέας ηγεσίας της Δικαιοσύνης, αποδεχόμενος τις απόψεις έγκριτων συνταγματολόγων που έχουν μιλήσει από την αρχή για αντισυνταγματική πρακτική που ενέχει στοιχεία καταδολίευσης του Συντάγματος; Οπως επισημαίνουν στην «Κ» δικαστικές πηγές με γνώση των θεσμικών και συνταγματικών θεμάτων, σε μία τέτοια περίπτωση, ουσιαστικώς η κυβερνητική απόφαση ακυρώνεται και η όποια επόμενη κυβέρνηση προκύψει από τις εκλογές θα κληθεί εκ νέου να αποφασίσει. Βέβαια, μία τέτοια εξέλιξη, πρωτοφανής στα μεταπολιτευτικά χρονικά, θα ισοδυναμεί με συνταγματική κρίση, για την οποία η κυβέρνηση, που έλαβε και τη σχετική απόφαση για τον ορισμό της νέας ηγεσίας στη Δικαιοσύνη, θα φέρει την ευθύνη.
Σε αντίθετη περίπτωση, πάντως, κατά την οποία ο Πρόεδρος υπογράψει το διάταγμα, η απόφαση του υπουργικού συμβουλίου θα ισχύσει και μπορεί μόνο με διαδικασίες που κινούνται καθαρά σε θεωρητικό επίπεδο, και όχι στο πεδίο της πολιτικής και της συνταγματικής πραγματικότητας, να δρομολογηθούν διαδικασίες ακυρώσεως του Προεδρικού Διατάγματος ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Νομικοί όμως και δικαστικοί εκτιμούν πως μια τέτοια εκδοχή αποτελεί ακραίο θεωρητικό δεδομένο, το οποίο εξαιρετικά δύσκολα μπορεί να δοκιμαστεί στην πολιτική πράξη.
Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από τις ικανότητες σε επιστημονικό επίπεδο των δύο ανώτατων δικαστικών που επελέγησαν για τις νευραλγικές θέσεις της δικαστικής ιεραρχίας, όπου θα παραμείνουν για δύο χρόνια, η επιλογή του υπουργικού συμβουλίου δεν ακυρώνει τις επικρίσεις για αντισυνταγματικές πρακτικές, καθώς η απόφασή του ελήφθη μέσα σε προεκλογική περίοδο και ενώ ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει προχωρήσει σε προκήρυξη εθνικών εκλογών.
Ανάλογο προηγούμενο δεν υπάρχει στην πολιτική ιστορία μετά τη Μεταπολίτευση, ενώ το κυβερνητικό επιχείρημα ότι η διαδικασία προεπιλογής από τη Βουλή είχε ολοκληρωθεί και αν το υπουργικό συμβούλιο δεν προχωρούσε στις επιλογές μετά την 30ή Ιουνίου η Δικαιοσύνη θα έμενε ακέφαλη, δεν ευσταθεί.
Και τούτο, διότι η μακρά πολιτική και δικαστική ιστορία των τελευταίων δεκαετιών καθορίστηκε πάντα, χωρίς εξαίρεση από τον κανόνα, οι επιλογές στην ηγεσία της Δικαιοσύνης να συντελούνται το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου. Μόνον επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ διασπάστηκε αυτός ο κανόνας, όταν τον Ιούλιο του 2015 επελέγη μόνο πρόεδρος του Αρείου Πάγου –η επιλογή αφορούσε τη Βασιλική Θάνου– ενώ για τους προέδρους του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ελεγκτικού Συνεδρίου η κυβέρνηση προχώρησε σε πλήρωση των κενών θέσεων μήνες μετά, το φθινόπωρο του ίδιου έτους.
Βαρύ κλίμα
Η επιμονή της κυβέρνησης να προχωρήσει εδώ και τώρα στην επιλογή νέας ηγεσίας στη Δικαιοσύνη, στην παρούσα συγκυρία, διαρκούσης της προεκλογικής περιόδου και μετά τη συντριπτική ήττα που υπέστη στις ευρωεκλογές, έχει δημιουργήσει βαρύ κλίμα, με τους δικαστικούς να αισθάνονται ότι η Δικαιοσύνη πλήττεται από τις κυβερνητικές πρακτικές, ενώ ανώτατοι δικαστικοί, ακόμη και οι επιλεγείσες, εκτίθενται εξαιτίας των κυβερνητικών πεπραγμένων σε επικρίσεις για κομματικές δεσμεύσεις, που φθείρουν και τους δικαστές και τη Δικαιοσύνη.
Επιπλέον, τίθενται και μείζονος σημασίας θέματα για την ουσία των επιλογών, καθώς προβάλλεται το επιχείρημα που έχουν θέσει συνταγματολόγοι και πολιτικοί, ότι η κυβέρνηση μετά τη βαριά ήττα των ευρωεκλογών έχει χάσει την απαιτούμενη από το Σύνταγμα λαϊκή νομιμοποίηση για να μπορέσει, εκφράζοντας τη λαϊκή κυριαρχία, να ορίσει την ηγεσία της Δικαιοσύνης.
Πάντως, παρά το γεγονός ότι η απόφαση του υπουργικού συμβουλίου υπήρξε, όπως συμβαίνει πάντα, ομόφωνη, εντούτοις διαφωνίες και διαφορετικές προσεγγίσεις καθόρισαν το τελικό αποτέλεσμα της επιλογής, με «θύμα» τον αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Χαράλαμπο Βουρλιώτη, ο οποίος ως εισαγγελικός είχε το προβάδισμα και κατά την προεπιλογή της Βουλής.
Πληροφορίες από το υπουργείο Δικαιοσύνης λένε πως ο υπουργός Μιχάλης Καλογήρου έκανε στο υπουργικό συμβούλιο και την εισήγηση, και αναφέρουν πως έγινε συζήτηση για το αν ο νέος εισαγγελέας πρέπει να είναι από το εισαγγελικό σώμα ή αν πρέπει να είναι από τους δικαστές, κάτι που έχει γίνει αρκετές φορές στο παρελθόν.
Κατά τις ίδιες πληροφορίες, τελικώς το υπουργικό συμβούλιο κατέληξε στη λύση του δικαστή, επιλέγοντας τη Δήμητρα Κοκοτίνη και έτσι ο Χαρ. Βουρλιώτης ετέθη εκτός.
Δικαστικές πηγές έλεγαν στην “Κ” ότι ο μόνος τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση θα μπορούσε να εξαναγκάσει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να υπογράψει το ΠΔ εγκρίνοντας την νέα ηγεσία της Δικαιοσύνης θα ήταν να πιέσει την σημερινή ηγεσία , την Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κυρία Ξένη Δημητρίου και τον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου κ. Βασίλη Πέπας των οποίων η θητεία λήγει στις 30 Ιουνίου, να συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα , παραιτούμενοι και αφήνοντας έτσι κενό στην ηγεσία της Δικαιοσύνης. Σ αυτή την περίπτωση σημείωναν οι ίδιες πηγές ο Πρόεδρος θα ήταν υποχρεωμένος πριν τις 30 Ιουνίου να εγκρίνει την νέα ηγεσία του Αρείου Πάγου που ανέδειξε κινούμενη αντισυνταγματικά η κυβένρηση Τσίπρα , για να μην αφήσει ακέφαλο το Ανωτατο Δικαστήριο.
Η κ. Καλού και η κ. Κοκοτίνη
Και δυο λόγια για τις επιλεγείσες, ικανές επιστημονικά και με εμπειρία δικαστές που έχουν μακρά θεσμική διαδρομή. Η Ειρήνη Καλού, νέα πρόεδρος του Αρείου Πάγου, μεταξύ άλλων, έχει χειριστεί την υπόθεση Βατοπεδίου, που της «κόστισε» το 2017 την αντιπροεδρία του Αρείου Πάγου, έγινε όμως αντιπρόεδρος ένα χρόνο αργότερα, ενώ η Δήμητρα Κοκοτίνη χειρίστηκε πρόσφατα την αναίρεση της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου για την άδεια του Δημήτρη Κουφοντίνα, τασσόμενη υπέρ της χορήγησής της, ενώ είχε ταχθεί στο πρόσφατο παρελθόν και κατά του εισαγγελέα Ισίδωρου Ντογιάκου, όταν αυτός βρέθηκε στο στόχαστρο της επίτιμης προέδρου του Αρείου Πάγου, Βασιλικής Θάνου.