Σε συστηματική υπερεκτίμηση δαπανών, κυρίως επενδυτικών, οι οποίες ήταν αδύνατον τελικώς να πραγματοποιηθούν, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό το φαινόμενο των υπερπλεονασμάτων, ενώ ίδια είναι η πηγή και της πρόβλεψης για μεγάλο δημοσιονομικό χώρο φέτος και το 2020, όπως προκύπτει από την έκθεση ενισχυμένης εποπτείας της Κομισιόν.
«Ενα μεγάλο μέρος της υπερεκτέλεσης (σ.σ.: των υπερπλεονασμάτων) οφείλεται στη συνεχή υποεκτέλεση των ορίων των δαπανών και συγκεκριμένα των δημοσίων επενδύσεων», αναφέρει η έκθεση. Οπως εξηγεί, η υποεκτέλεση οφείλεται στο ότι ο προϋπολογισμός έθετε «οροφές» δαπανών πάνω από τη ρεαλιστική δυνατότητα πραγματοποίησής τους εκ μέρους των επιμέρους μονάδων.
Στο υπουργείο Οικονομικών πηγές αναγνωρίζουν ότι η κυβέρνηση συνέτασσε τον προϋπολογισμό προβλέποντας σκόπιμα ένα «μαξιλάρι» στις δαπάνες, αλλά υποστηρίζουν ότι αυτό γινόταν με καλή πρόθεση. Συγκεκριμένα, πηγές αναφέρουν ότι ακολουθούσαν την τακτική αυτή φοβούμενοι υπερβάσεις δαπανών από τους φορείς, τους οποίους δεν έλεγχαν τα υπουργεία. Σε κάθε περίπτωση, όμως, στο τέλος της χρονιάς, το «μαξιλάρι» αποδεικνυόταν βολικό για να μοιράζει η κυβέρνηση κοινωνικά μερίσματα σε ομάδες πληθυσμού που θεωρούσε ότι αποτελούν τη δυνητική εκλογική της πελατεία. Φέτος, όμως, η κυβέρνηση αποφάσισε να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα. Να μην περιμένει το τέλος του χρόνου για να εμφανιστεί το υπερπλεόνασμα, αλλά να προεξοφλήσει την ύπαρξή του και άρα του δημοσιονομικού χώρου που της χρειαζόταν για τις παροχές. Σε αυτό το σημείο παρενέβη η Κομισιόν, η οποία έγραψε στην έκθεσή της ότι δεν μπορεί να δεχθεί εκ των προτέρων αυτό που ζητεί η κυβέρνηση, ότι δηλαδή οι δαπάνες που έχουν προβλεφθεί θα υποεκτελεστούν. Η Κομισιόν, μάλιστα, περιγράφει ένα λογιστικό σχήμα που υιοθέτησε η κυβέρνηση, σύμφωνα με το οποίο μέρος των δαπανών που προβλέπονταν για επενδύσεις έχεδι ανακατανεμηθεί και μετατραπεί σε κρατικές επιχορηγήσεις σε δημόσιες επιχειρήσεις, οι οποίες προβλέπεται ότι δεν θα απορροφηθούν.
Αυτό το ποσό αντιστοιχεί σε ποσοστό 0,3% του ΑΕΠ. Αν προστεθεί κι ένα ποσοστό 0,2% του ΑΕΠ, που οφείλεται στο πιο ευνοϊκό μακροοικονομικό σενάριο της κυβέρνησης, προκύπτει μια διαφορά 0,5% του ΑΕΠ μεταξύ των εαρινών προβλέψεων της Κομισιόν και αυτών της κυβέρνησης για το πρωτογενές πλεόνασμα του 2019 (3,6% του ΑΕΠ και 4,1% του ΑΕΠ αντίστοιχα).
Στον προϋπολογισμό του 2018 η τακτική αυτή της κυβέρνησης πήρε μεγάλες διαστάσεις. Συγκεκριμένα, ο προϋπολογισμός προέβλεπε πρωτογενές πλεόνασμα 3,8% του ΑΕΠ και τελικά έφτασε το 4,3% του ΑΕΠ. Ωστόσο, στην πραγματικότητα το πρωτογενές πλεόνασμα θα ήταν ακόμη μεγαλύτερο, 5,2% του ΑΕΠ, αν δεν είχε μοιραστεί το κοινωνικό μέρισμα και τα αναδρομικά των ενστόλων, που δεν είχαν προϋπολογιστεί εξαρχής. Οπως επισημαίνεται στην έκθεση, οι προβλέψεις που πραγματοποιεί η Κομισιόν παραδοσιακά λαμβάνουν ως δεδομένο ότι θα υπάρξει πλήρης εκτέλεση των ορίων του προϋπολογισμού.
Επισημαίνεται, μάλιστα, με νόημα ότι δεν είναι αντικειμενικοί και πέραν από τον έλεγχο της κυβέρνησης οι λόγοι που επιβάλλουν την αλλαγή των εκτιμήσεών της, αλλά μια υπερεκτίμηση εκ μέρους της των δυνατοτήτων πραγματοποίησης δαπανών. Επιπλέον, σημειώνει η Κομισιόν, η πρόβλεψη τώρα της κυβέρνησης ότι δεν θα πραγματοποιηθούν οι δαπάνες και θα υπάρξει δημοσιονομικός χώρος μπορεί να οδηγήσει σε πρακτικές που μειώνουν τη διαφάνεια του δημοσιονομικού πλαισίου και θέτουν κινδύνους στην επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων.
Η έκθεση σημειώνει ότι «οι ευρωπαϊκές αρχές υποστηρίζουν την κυβέρνηση να αντιμετωπίσει τους λόγους της συστηματικής υποεκτέλεσης των δαπανών, με στόχο να βελτιωθούν οι δημοσιονομικές πρακτικές και να αξιοποιηθούν πλήρως οι διαθέσιμοι πόροι για τις δημόσιες επενδύσεις από την Ε.Ε. και τις εθνικές πηγές για να υποστηριχθεί η ανάπτυξη».