Με λευκή μπλούζα, πυκνά μαύρα μαλλιά και ελαφρώς αλλόκοτο βλέμμα, εκ πρώτης όψεως η Ai-Da δεν διαφέρει σε πολλά από τον μέσο καλλιτέχνη. Μελετά με προσοχή το αντικείμενο της ζωγραφικής της και ακουμπάει υπομονετικά, κάθε λίγα δευτερόλεπτα, το μολύβι της στον καμβά. Ωστόσο, το επαναλαμβανόμενο ηχητικό σήμα που εκπέμπει το βιονικό της χέρι σύντομα αποκαλύπτει την ταυτότητά της. Η Ai-Da είναι ρομπότ, και μάλιστα το πρώτο ρομπότ στη σύντομη ιστορία τους που θα παρουσιάσει έκθεση ζωγραφικής – 8 σχέδια, 20 ζωγραφιές, 4 γλυπτά και 2 βίντεο της φιλοξενούνται από σήμερα στην γκαλερί Barn του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, σε μια πρωτότυπη έκθεση που διευρύνει τα σύνορα τόσο της τέχνης όσο και της τεχνητής νοημοσύνης.
Ορθώς, η Ai-Da παίρνει το όνομά της από μία ακόμη πρωτοποριακή θηλυκή παρουσία: την Αντα Λάβλεϊς, κόρη του Λόρδου Βύρωνα και πρώτη μηχανικό στην Ιστορία, που αναγνώρισε πως οι μηχανές μπορούν να έχουν εφαρμογές πέρα από τον καθαρό υπολογισμό. Η ανθρωπόμορφη τεχνητή καλλιτέχνις αποδεικνύει περίτρανα τη φουτουριστική σκέψη της Λάβλεϊς. Η Ai-Da έχει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται τον κόσμο μέσω του βιονικού ματιού της, και μέσω ενός ανεπτυγμένου νευρωνικού δικτύου αποτυπώνει πραγματικές εικόνες με το μοναδικό της καλλιτεχνικό ύφος, που παραπέμπει σε ιμπρεσιονισμό του μέλλοντος. Το αποτέλεσμα είναι τόσο συναρπαστικό, που τα έργα της έχουν ήδη πουληθεί για συνολικό ποσό άνω του ενός εκατομμυρίου δολαρίων.
Η καλλιτέχνις μπροστά σε ένα από τα έργα που θα παρουσιαστούν στην έκθεση.
Πίσω από τα πρόσφατα άλματα στην τεχνητή νοημοσύνη έχουμε συνηθίσει να ανακαλύπτουμε τους σύγχρονους τεχνολογικούς τιτάνες όπως η Google και η Amazon, ωστόσο στην περίπτωση της Ai-Da το εντυπωσιακό προϊόν είναι αποτέλεσμα μιας συνεργατικής διαδικασίας και ενός σπάνιου παντρέματος τέχνης και επιστήμης. Η ικανότητά της να αντιδρά στους ανθρώπους και να σχεδιάζει έχει αναπτυχθεί από επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και του Λιντς, χρησιμοποιώντας πολύπλοκους σύγχρονους αλγόριθμους, ενώ ο εκπληκτικός ρεαλισμός του προσώπου της οφείλεται στην Engineered Arts, την εταιρεία που σχεδίασε τα ρομπότ της δημοφιλούς σειράς «Westworld». Εγκέφαλος του εγχειρήματος ήταν ο ιδιοκτήτης της γκαλερί, Αϊντάν Μέλερ, ο οποίος ξεκαθαρίζει πως δεν έχει καμία σχέση με τον προγραμματισμό. «Με ενδιέφερε να αποτυπώσω το zeitgeist της εποχής μας και να επαναπροσδιορίσω τον καλλιτεχνικό κόσμο», αναφέρει ο Βρετανός επιμελητής, και πράγματι δεν είναι σίγουρο αν η πραγματική τέχνη της έκθεσης είναι τα ιμπρεσιονιστικά έργα ή η ίδια την Ai-Da.
Φυσικά, πέρα από ενθουσιασμό και ενδιαφέρουσες συζητήσεις περί των ορίων της τέχνης, η Ai-Da δεν μπορεί παρά να προκαλέσει και μια αναμενόμενη ανησυχία για το μέλλον του ανθρώπινου στοιχείου στην καλλιτεχνική σφαίρα. Ο Μέλερ επιμένει πως στόχος του εγχειρήματός του δεν είναι τα ρομπότ να πάρουν τη θέση των καλλιτεχνών. «Τη δεκαετία του 1850 όλοι νόμιζαν πως η φωτογραφία θα αντικαθιστούσε τους καλλιτέχνες, αλλά στην πραγματικότητα λειτούργησε συμπληρωματικά ως νέο είδος τέχνης, που έφερε πολλές νέες θέσεις εργασίας», αναφέρει ο επιμελητής της έκθεσης στη βρετανική τηλεόραση, ενώ η Ai-Da χαμογελάει πειθήνια στο παρασκήνιο. Υπάρχει, ωστόσο, μια νότα δισταγμού στη φωνή του. Ισως γι’ αυτό αποφάσισε να βαφτίσει την πρώτη έκθεση του ρομπότ-καλλιτέχνη «Αβέβαια μέλλοντα».