Τυπικώς εν ισχύι οι κώδικες δημοσιογραφικής δεοντολογίας

Τυπικώς εν ισχύι οι κώδικες δημοσιογραφικής δεοντολογίας

4' 52" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Θέλοντας ίσως να σαρκάσει, να καγχάσει ή απλώς να υπενθυμίσει, η τύχη έφερε έτσι τα πράγματα ώστε ο Παγκόσμιος Χάρτης Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας να δημοσιευθεί δέκα ημέρες πριν από τις εκλογές της ΕΣΗΕΑ και, κυρίως αυτό, κάτι παραπάνω από μήνα πριν από τις εθνικές μας εκλογές. Στις 7 Ιουλίου οι δημοσιογράφοι –κάθε χρωματισμού, αξίας και ήθους– που θα διεκδικήσουν τη λαϊκή ψήφο απειλούν τα αριθμητικά πρωτεία που κατέχουν εκ παραδόσεως οι νομικοί. Τα «πρωτεία φήμης» (αγαθής ή αρνητικότατης, δεν έχει σημασία, φήμη να ’ναι) έτσι κι αλλιώς είναι δικά τους. Ακόμα και οι γνωστότεροι από τη δοξασμένη ομάδα των «γνωστών ποινικολόγων», με τις σποραδικές ωστόσο τηλεοπτικές εμφανίσεις τους σε ρόλο δημογέροντος, δεν μπορεί παρά να ζηλεύουν τη δεσπόζουσα θέση των μονιμάδων δημοσιογράφων σε κανάλια, ραδιόφωνα και εφημερίδες. Η προνομιακή αυτή θέση τους προσφέρει από μόνη της –λόγω του υπέρογκου κύρους που εξακολουθεί να απολαμβάνει στα μάτια και στ’ αυτιά πολλών– μια εξουσία για την οποία αρκετά συχνά αποκαλύπτονται δραματικά απαράσκευοι, πνευματικά και ηθικά.

Το ότι είμαστε εκ των πραγμάτων παιδαγωγοί, δεν φαίνεται να μας κάνει κάπως περισσότερο διστακτικούς, δηλαδή αυτοκριτικά αναστοχαστικούς, πριν πατήσουμε το πλήκτρο με την αγέρωχη σιγουριά που χαρακτηρίζει το σινάφι μας. Ούτε μας κάνει σοφότερους το γεγονός ότι, σαν γραφιάδες στην υπηρεσία του δήμου, είμαστε εξ ορισμού απέναντι στην εξουσία, κάθε εξουσία – της τέταρτης συμπεριλαμβανομένης, που άλλωστε δεν είναι δική μας· των μιντιαρχών είναι. Για αρκετούς το επικοινωνιακό μέσο είναι απλώς ένα συγκοινωνιακό μέσο που διευκολύνει την ταχύτερη και ασφαλέστερη μετακίνηση στην επικράτεια της Καθαυτό Εξουσίας.

Το τελικό κείμενο του Παγκόσμιου Χάρτη Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, που, κατά τον προγραμματισμό, ψηφίστηκε στο 30ό Παγκόσμιο Συνέδριο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων, στην Τύνιδα (10 με 14 Ιουνίου), αναθεωρεί και εκσυγχρονίζει τη Διακήρυξη Αρχών του 1954. Αναγκαίος ο εκσυγχρονισμός – και αισθητά αργοπορημένος. Από το 1954 δεν αλλάξαμε απλώς αιώνα. Αλλάξαμε χιλιετία. Στα πάντα. Και στον χώρο των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Το χαρτί, παγκοσμίως, απειλείται με υποχώρηση στην ήπειρο των αναμνήσεων, ενώ το νέο γυαλί, το διαδικτυακό –των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των κινητών τηλεφώνων– έχει αντικαταστήσει από πολύ καιρό στις καθημερινές μας συνήθειες το ήδη παλιωμένο και θολό γυαλί της τηλεόρασης. Στο προσκήνιο έχει έρθει ένας νέος παίχτης, η μάλλον γενναιόδωρα αποκαλούμενη «δημοσιογραφία των πολιτών», που τα καλά της υπολείπονται ακόμα κατά πολύ των αρνητικών της. Φέρνει βεβαίως στη δημοσιότητα ειδήσεις που διαφορετικά θα έσβηναν στο σκοτάδι, όμως η ανωνυμογραφία και η ψευδωνυμογραφία που κυριαρχούν εκεί ευνοούν την επιθετικότητα, τη βία και τη διακίνηση ψεύδους. Κι όχι «για πλάκα», αλλά για να υπηρετηθούν οι άδηλοι στόχοι της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας.

Η θεότητα της νέας εποχής είναι η Ταχύτητα, η Αμεσότητα. Το νέο παλιώνει σε δέκα λεπτά, και το «συμβαίνει τώρα!» είναι παρελθόν πριν συμβεί. Η ραγδαία αποκαθήλωση, στην περιοχή της ιδιωτικής ή εμπορικής τηλεόρασης, της οσίας τριάδας που έχει καθιερωθεί από άλλους κώδικες –με πρώτον και ισχυρότερο στα καθ’ ημάς το Σύνταγμά μας–, της Ισότητας δηλαδή, της Ποιότητας και της Αντικειμενικότητας, προδιαγράφει και την απαξιωτική υποδοχή του Παγκόσμιου Χάρτη Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας. Ανάμεσα στις υπόλοιπες συμβουλές μάλλον παρά εντολές του Χάρτη (άλλωστε, του δημοσιογράφου ο τράχηλος ζυγόν δεν υποφέρει, όπως θέλει να ναρκισσεύεται), υπάρχει και η εξής εκσυγχρονιστική: «Η έννοια της επείγουσας και άμεσης μετάδοσης των πληροφοριών δεν υπερέχει της αναγκαίας επιβεβαίωσης των πηγών και της δυνατότητας να υπάρξει απάντηση». Ζευγάρι της η ακόλουθη πρόνοια: «Οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι προσεχτικοί όταν αναπαράγουν δηλώσεις ή άλλο σχετικό υλικό, το οποίο δημοσιοποιούν ιδιώτες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».

Εδώ, αν ήμασταν σε διασκεδαστικό τηλεοπτικό σίριαλ, θα έπεφτε κασέτα γέλιου, αλλά πικρό γέλιο, φαρμακωμένο, δεν προβλέπεται στα σίριαλ. Το άγχος της αποκλειστικότητας ή της πρωτιάς επιβάλλει τη λογική του κατεπείγοντος στα πάντα, απαγορεύοντας όχι μόνο τη δεύτερη σκέψη αλλά και την ίδια την πρώτη. Ο,τι εντυπωσιακό αλιεύεται στα σόσιαλ μίντια, ό,τι γυαλιστερό, προωθείται αμέσως σε δημόσια θέα, υπό το βροντώδες κλισέ «Σάλος στα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης». Δεν μεσολαβεί κανένας σοβαρός έλεγχος, ώστε να φανεί αν πρόκειται στ’ αλήθεια για λαβράκι ή για λαγοκέφαλο, που έχει βέβαια ωραίο μπλε ασημί χρώμα, όμως οι μαύρες βούλες του προειδοποιούν για το παραλυτικό δηλητήριό του.

Ετσι, οι δολίως πλαστές ειδήσεις, τα οχλοκοπικά fake news, οι χυδαιογραφικές αναρτήσεις και τα κακοηθέστατα τιτιβίσματα, από τον μικροχώρο ενός προσωπικού λογαριασμού αναβαθμίζονται και φτάνουν ώς το γυαλί της «επίσημης» τηλεόρασης. Αποκτούν εκτόπισμα και βάρος που δεν τους αξίζουν. Και κάπως έτσι χτίζονται καριέρες. Κομματικές καριέρες, όπως στην περίπτωση της μισαλλόδοξης και σοβινιστικής Ελληνικής Λύσης του Κυριάκου Βελόπουλου, ενός πρωταθλητή του ψεύδους. Ή προσωπικές καριέρες, όπως στην περίπτωση μέτριων δημοσιογράφων, που επικαλύπτουν τη μετριότητά τους με μπόλικη μαγκιά και χυδαιότητα ή με τη συνειδητή διακίνηση χονδροειδούς ψεύδους (η οποία εντέλει επιβραβεύεται από τον αρχηγό), καθώς και στην περίπτωση νυν και πρώην βουλευτών, που περιφέρονται τυχοδιωκτικά από κόμματος εις κόμμα, με μοναδικό προσόν τους το κακοσκηνοθετημένα απύλωτο στόμα τους.

Εκτός από τις λιγοστές επικαιροποιητικές προσθήκες του, ο Παγκόσμιος Χάρτης Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας επαναλαμβάνει με ελαφρώς διαφορετική σύνταξη όσα προβλέπει ο –τυπικώς εν ισχύι– Κώδικας Επαγγελματικής Ηθικής και Κοινωνικής Ευθύνης των δημοσιογράφων-μελών της ΕΣΗΕΑ (δεν αφορά λοιπόν, τυπικώς και πάλι, όσους δεν κατάφεραν ποτέ να γίνουν μέλη της Ενωσης ή διαγράφτηκαν, λ.χ. σαν συστηματικοί απεργοσπάστες). «Ο δημοσιογράφος πρέπει να μην επιδιώκει και να μη δέχεται τη διαφημιστική χρήση του ονόματος, της φωνής και της εικόνας του, παρά μόνο για κοινωφελείς σκοπούς» προβλέπει ο Κώδικας, άρθρο 5, παράγρ. 3. «Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να αποφεύγουν κάθε σύγχυση της δραστηριότητάς τους με τη διαφήμιση ή την προπαγάνδα», συμφωνεί και επαυξάνει ο Χάρτης. Αν τύχει να τα διαβάζεις αυτά με ανοιχτό το ραδιόφωνο, θ’ ακούσεις τον δημοσιογράφο να λέει «μαζί μας είναι η εξαιρετική Εταιρεία Τάδε με το θαυμάσιο Προϊόν Δείνα» (συγχέοντας τα πολιτικά, τα μουσικά ή τα αθλητικά με τα εμπορικά, καθότι επιχορηγούμενος), και, συγχυσμένος, θα διακρίνεις πίσω από τη φωνή του την κασέτα του γέλιου. Αν είναι κυνικός, θα την έχει βάλει ο ίδιος να παίξει. Κι αν είναι πολύ κυνικός, θα αποζημιωθεί κάποια στιγμή με τη συμπερίληψή του σε λίστα υποψήφιων βουλευτών.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή